Motorisch functioneren - Universiteit Utrecht

HC4    Motorisch functioneren

Belang diagnostisch Motorisch functioneren: Motoriek geeft een eerste signaal om kinderen mogelijk te volgen in de ontwikkeling, misschien is er iets met dit kind aan de hand. Is er motorisch iets aan de hand, dan is er vaak sociaal of op cognitief domein ook  iets aan de hand.

Diagnostiek bij kinderen met motorische beperkingen

• Cerebrale Parese
• Developmental Coordination Disorder (DCD)

Motorische ontwikkeling

• Wanneer spreken we van een achterstand?
  • Achterstand: vergelijking met de norm. Later bereiken van motorische ‘mijlpalen’ dan leeftijdsgenootjes > kwantitatief
• Wanneer is er sprake van een stoornis?
  
  • Afwijkende symptomen, bewegingsgedrag, ontwikkelingsvolgorde > kwalitatief
  • Bijv. asymmetrie, zwakke spierspanning (hypotonie)

Motorische ontwikkeling

• MO: verandering in bewegingsgedrag in de tijd en de processen die daaraan ten grondslag liggen.
• Complex systeem
  
  • Kind bestaat zelf al uit subsystemen
  • Kind bevindt zich in een niche: systemen om het kind heen
  • Allemaal van invloed op het kind
• Dynamisch proces: niet-lineair van aard
  
  • Een proces met versnellingen en vertragingen
  • Gevolgen voor meten: moeilijk om conclusies te trekken uit 1 of 2 keer meten > vaak meten.

Inter-individual variability > groot verschil in timing van het behalen van de motorische mijlpalen.

Intra-individual variability: Peabody developmental motor scales (PDMS): grove en fijne motorische vaardigheden 9-21 maanden. Bij grove motoriek blijven percentielscores redelijk gelijk. Bij fijne motoriek is er een stijging: blijkbaar kunnen ze opeens meer > gaat wel weer terug.

Vroegtijdige onderkenning

• Werkwijze: 3 fasen (Rosenbaum)

1. Screening > positief?: mogelijk probleem
2. Herhaald onderzoek: fout-positief?
3. Verwijzing specialist: stoornis?

Doel diagnostiek:

• Identificeren van achterstand/stoornis in motorische ontwikkeling. Vroegtijdige onderkenning (screening).
• Bepalen van het niveau van motorisch functioneren.
• Monitoren v/d motorische ontwikkeling.
• Evalueren van het effect van interventie (herhaald onderzoek) > levert de interventie op wat je had verwacht? Is er vooruitgang?
• Voorspellen motorisch functioneren op latere leeftijd (e.g. CP!) (onderzoek-herhaald onderzoek).

Vroegtijdige onderkenning motorische problemen

• Vernieuwde Van Wiechenonderzoek
  • JGZ artsen, consultatiebureau: baby’s 0-4 jaar.
  • Domeinen:
    
    • fijne motoriek, adaptie, persoonlijkheid, sociaal gedrag
    • communicatie
    • grove motoriek
  • 0-2 jaar: D(evelopmental)-score
    
    • Voorspeller ontwikkelingsachterstand op 5-10 jaar
    • D-screening (+ ASQ): meer doorverwijzingen naar specialist.
• Ages and stages questionnaire (ASQ)
  
  • Vragenlijst voor ouders
  • Volgsysteem: 4, 6, 8, 10.. 60 maanden
  • 5 domeinen
    
    • Gross motor
    • Fijne motor
    • Communicatie
    • Problem-solving
    • Personal-social
  • >1 SD op 2 domeinen of >2 SD op 1 domein > doorverwijzen
  • NL normen 2-48 mnd N=1244

• General Movements (GM)
  • Observatiemethode kwaliteit van spontane bewegingen
  • Risicokinderen (0-3 maanden)
  • GM: weergave integriteit CZS
  • Inter-beoordelaar: Kappa 0.52-0.84 > moeilijk om overeenstemming te krijgen tussen meerdere beoordelaars.
  • 0-8 weken         Writhing movements

8-20 weken       Fidgety movements

>20 weken        Doelgericht en anti-zwaartekracht

Telkens veranderingen in houdingen                                                Periode waarin er weinig gebeurt

Predictief?

• Afwezigheid Fidgety GM > neurologische dysfunctie en gedragsproblemen
• Licht afwijkende GM > ADHD en agressief gedrag

Alberta Infant Motor Scales (AIMS)

• Kinderen ‘at risk’ (bijv. Prematuren); 0-18 maanden
• Observatiemethode
• Spontane grove motoriek
  
  • 58 items (prone, supine, sit, stand)
• Discriminatief/evaluatief
• Normen: Canada N=2202; NL ‘preterm’ N=800
• Test-hertest .86 < r <.99; Inter-beoordelaar .96
• Soortgenoot validiteit BSID-Motor Scale r=.98
• Sensitiviteit 86%; specificiteit 93% (op 8 mnd)
• Longitudinale afname aanbevolen

GODIVA project AIMS

• Gross Motor Development of Infants using Home Video registration with the AIMS
• Longitudinale afname: home video als hulpmiddel om een eventuele achterstand in motorische ontwikkeling te detecteren.
• Ouders inschakelen voor het maken home video clips.
• Kinderfysio’s beoordelen video’s volgens criteria AIMS.

Motoriektest bij kleuters

• In basispakket JGZ voor Kleuters 5-6 jaar (groep 2)
• Baecke-Fassaert Motoriek Test (BFMT)
  
  • 13 items verdeeld over fijne en grove motoriek + ontwikkelingsneurologische items
  • Drempelwaarde P10
  • Soortgenootvaliditeit met Movement ABC: kappa=.45
  • Lijkt minder geschikt voor detectie van kinderen met ‘twijfelachtige’  motoriek.
  • Meer onderzoek nodig bij grotere groep kinderen met lichte motorische problemen.

Diagnostiek bij kinderen met motorische beperkingen

• Aantoonbare neurologische afwijking
• Centraal
  
  • Cerebrale parese (CP)
  • Spina Bifida
  • Niet-aangeboren hersenletsel (NAH)
• Perifeer
  
  • Spierziekte
• Geen aantoonbare neurologische afwijking
  
  • Lichte motorische problemen (DCD)

Definitie Cerebrale Parese

• A group of non-progressive, but often changing, motor impairment syndromes secondary to lesions or anomalies of the brain arising in the early stages of development

Vroege symptomen

• Vertraagde grof-motorische ontwikkeling
• Verminderde kwaliteit van bewegen
• Abnormale motorische ontwikkeling
• Verandering van spiertonus (floppy >spasticiteit)
• Abnormale reflexen (>6 maanden)
• Asymmetrie tonus/reflexen

Classificatie bij kinderen met CP

• Classificatie naar Type
  • Spastisch: continue te hoge tonus.
  • Dyskinetisch (o.a. chorea-athetotisch): wisselend beeld: wisselend hoge en lage tonus > bewegingen niet goed onder controle.
  • Atactisch (hypotoon): als er een te lage tonus is > problemen met evenwicht en balans.
  • Vaak ook een combinatie van typen.
• Classificatie naar Locatie
  
  • Hemiplegie: beschadiging zit in 1 deel van de hersenen.
  • Diplegie: vooral de benen, armen ook enigszins.
  • Tetraplegie: armen en benen aangedaan.
• Classificatie naar Ernst
  
  • Gross Motor Function Classification System (GMFCS)

• • Manual Ability Classification System (MACS)

Bepalen niveau motorisch functioneren

• Gross Motor Function Measure (GMFM) > gebaseerd op mijlpalen
  • Fundamentele grof-motorische vaardigheden
    • Liggen en rollen
    • Zitten
    • Kruipen en knielen
    • Staan
    • Lopen, rennen, springen
  • Evaluatief (criterion referenced)
  • Inter-beoordelaar .87-.99
  • 0-20 jaar
• Pediatric Evaluation of Disability Inventory (PEDI)
  
  • Zelfredzaamheid / ADL vaardigheden
  • 6 mnd- 7,5 jaar
  • Ouder-interview (45 minuten)
  • Wat kan het kind volgens de ouder? Hoeveel hulp is daarbij nodig?
  • Discriminatief en evaluatief
  • Test-hertest .91-.98
  • Inter-interview .96-.99
  • Functionele vaardigheden
    
    • 197 items: zelfverzorging, mobiliteit, sociaal functioneren
  • Verzorgersassistentie
    
    • 20 items: zelfverzorging, ambulantie, sociaal functioneren

Vraag waar ouders vaak mee zitten: kan mijn kind later zelfstandig lopen of niet? O.b.v. onderzoek met GMFCS > groeicurve maken.

DCD DSM-5 criteria:

• Problemen met dagelijkse activiteiten die motorische coördinatie vereisen (in vergelijking tot leeftijdsgenootjes)
• Interfereert significant met schoolse activiteiten of activiteiten in het dagelijks leven
• Symptomen beginnen in de vroege ontwikkelingsperiode
• Niet toe te schrijven aan een verstandelijke beperking of visusstoornis, of aan een aantoonbare neurologische aandoening (zoals spasticiteit, spierdystrofie).

Screeningslijsten DCD

• Leerkacht
  • Groninger Motoriek Observatie (GMO)
• Ouders
  
  • DCD-Q NL
    
    • 4 factoren (motoriek fijn, grof, algemeen, controle tijdens bewegen)

Motorische testen

• Movement Assessment Battery for Children (Movement-ABC 2)
• DCD Daily (ADL vaardigheden)
• Maastrichtse Motoriek Test