Bestuursrecht UL B2 Hoorcollege 3

Bestuursrecht UL B2 (2019-2020) Hoorcollege 3 Normen voor bestuurshandelen

1. Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

• Normering van divers overheidshandelen.
• Algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
• De samenhang tussen de aard van het overheidsoptreden en de aard van de rechterlijke toetsing van dit optreden (intensief of marginaal).

Normen voor overheidsoptreden

Er zijn bijzondere rechtsnormen (formele wetten, beleidsregels, etc.), algemene materiële rechtsnormen (b.v. het zorvuldigheids- en gelijkheidsbeginsel), en algemene procedurele normen (b.v. de doorzendplicht van bestuursorganen).

Algemene beginselen van behoorlijk bestuur

Functies van de a.b.b.b:

• Bevatten normen waar de burger zich tegenover de overheid op kan beroepen.
• Bevatten normen waar de rechter het handelen van de bestuursorganen aan kan toetsen.
• Bevatten richtlijnen voor het handelen van het bestuur.

Wanneer zo'n beginsel geschonden is, kan de rechter het besluit vernietigen. Bij schending van een formeel beginsel kunnen de rechtsgevolgen vaak in stand blijven. Als a.b.b.b. is er onder andere het verbod van vooringenomenheid (art. 2:4 Awb) en het gelijkheidsbeginsel (niet opgenomen in de Awb, maar b.v. in art. 1 Grondwet). De belangrijkste vraag is hier of er een objectieve rechtvaardiging is voor het ongelijk behandelen van verschillende groepen. Worden ongelijke gevallen ook behandeld naar mate van de ongelijkheid?

Het specialiteitsbeginsel houdt in dat niet zomaar alle mogelijke belangen meegewogen mogen worden door de overheid bij het nemen van een besluit. Het gaat om de belangen die in de betreffende wet genoemd zijn.

Het evenredigheidsbeginsel is vastgelegd in art. 3:4 lid 2 Awb. Het resultaat van de belangenafweging moet evenredig zijn: nadelige gevolgen voor belanghebbenden en met het besluit te dienen doelen moeten in evenwicht zijn.

Aard van het overheidsoptreden en rechterlijke toetsing

Als er in de wet staat 'kan' is er sprake van beleidsvrijheid. 'Naar het oordeel van' wijst op het bestaan van beoordelingsvrijheid. In deze gevallen is er sprake van marginale toetsing door de bestuursrechter. Heeft het bestuursorgaan in redelijkheid tot het genomen besluit kunnen komen? Dit gaat dus vooral om de motivering van het besluit, niet of de rechter het besluit zelf ook zo genomen zou hebben.

Ook bestuurswetgeving kan aan de a.b.b.b. getoetst worden, vooral aan de hand van de 'willekeurformule'. ('Het betreffende overheidsorgaan heeft in redelijkheid niet tot het genomen besluit kunnen komen'). Wanneer er geen beleids- of beoordelingsvrijheid is, is er sprake van een volle (intensieve) rechterlijke toets. Vaak voorziet de rechter dan zelf in de zaak, hij neemt zelf het juiste besluit. Ook wanneer er sprake is van beoordelingsruimte wordt er vol getoetst.

2. Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.

3. Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Een recente ontwikkeling is dat de democratisch gelegitimeerde wetgever steeds minder dingen expliciet regelt. Dit wordt wel 'terugtred van de wetgever' genoemd. Bestuursorganen krijgen steeds meer beleids- en beslissingsvrijheid. Het voordeel hiervan is dat wettelijke regels makkelijker toepasbaar zijn op concrete situaties. Het nadeel is echter dat bestuursorganen steeds meer vrijheid krijgen in hun handelen. Om toch normen aan het overheidsoptreden te kunnen stellen worden de algemene beginselen van behoorlijk bestuur steeds verder ontwikkeld. Zij moeten de afname van waarborgen in formele wetten compenseren. De ontwikkeling naar een algemene rechterlijke evenredigheidstoets lijkt uit de jurisprudentie naar voren te komen. Ook de conclusies en annotaties wijzen hierop.

Daarnaast gebruikt de ABRvS tegenwoordig niet meer de termen 'beleids- en beoordelingsvrijheid', maar 'beleids- en beoordelingsruimte' om de suggestie dat er een 'rechtsvrije sfeer' zou bestaan weg te nemen. De literatuur is hier echter kritisch op.

4. Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gedaan met betrekking tot het tentamen.

5. Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen specifieke tentamenvragen besproken.