De verklaringsanalyse, ook wel het derde stadium van de diagnostische cyclus genoemd, is een cruciale stap in het ontrafelen van de complexe puzzel die een cliënt's problematiek vormt. In deze fase worden de hypothesen uit de probleemanalyse getoetst en verfijnd om te komen tot een sluitende verklaring van de oorzaken en in stand houdende factoren van de klachten.

Wat zijn de belangrijke kenmerken van de verklaringsanalyse?

• Toetsing van hypothesen: De verzamelde informatie en opgestelde hypothesen uit de probleemanalyse worden getoetst aan de hand van verschillende methoden, zoals observaties, tests, gesprekken en vragenlijsten.
• Integratie van bevindingen: Alle relevante informatiebronnen worden samengebracht en geïntegreerd om een samenhangend beeld te vormen van de problematiek.
• Vorming van een verklarende hypothese: Op basis van de getoetste hypothesen en geïntegreerde bevindingen formuleert de hulpverlener een verklarende hypothese die de oorzaken en achtergronden van de klachten zo nauwkeurig mogelijk beschrijft.

Waarom is de verklaringsanalyse belangrijk?

• Nauwkeurige diagnose: Een sterke verklarende hypothese is essentieel voor het stellen van een nauwkeurige diagnose en het bepalen van de ernst van de problematiek.
• Gericht behandelplan: Op basis van de verklaringsanalyse kan een behandelplan worden opgesteld dat gericht is op de onderliggende oorzaken van de klachten, waardoor de kans op succes groter wordt.
• Inzicht in prognose: De verklaringsanalyse kan waardevolle inzichten geven over de prognose van de problematiek en de mogelijke ontwikkelingsverloop.

Wat is een toepassing van de verklaringsanalyse in de praktijk?

• Vervolg op probleemanalyse: De verklaringsanalyse is een vervolgstap op de probleemanalyse, waarbij de in de probleemanalyse opgestelde hypothesen verder worden getoetst en verfijnd.
• Beslissing over vervolgstappen: Op basis van de verklaringsanalyse wordt besloten of aanvullend onderzoek nodig is, of dat kan worden gestart met de behandeling.
• Communicatie met cliënt: De hulpverlener bespreekt de verklaringsanalyse met de cliënt, zodat deze de problematiek beter begrijpt en een actieve rol kan spelen in het behandelproces.

Praktijkvoorbeeld

Na een uitgebreide probleemanalyse, stelt de psycholoog bij een cliënt de hypothese dat de depressie mogelijk wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren, zoals erfelijke aanleg, ingrijpende levensgebeurtenissen en ongezonde copingmechanismen. In de verklaringsanalyse toetst de psycholoog deze hypothese door middel van gerichte vragenlijsten, gesprekken met de cliënt en naasten, en eventueel aanvullend psychologisch onderzoek. De psycholoog komt tot de conclusie dat de hypothese klopt en dat er sprake is van een matige depressie met zowel biologische als psychosociale oorzaken.

Kritische kanttekeningen

• Complexiteit: In complexe problematiek kan het lastig zijn om alle relevante oorzaken te identificeren en tot een eenduidige verklaring te komen.
• Onzekerheid: De verklaringsanalyse is altijd gebaseerd op de beschikbare informatie en interpretatie van de hulpverlener, wat een element van onzekerheid met zich meebrengt.
• Veranderingsproces: De problematiek van een cliënt kan dynamisch zijn en in de loop van de tijd veranderen, waardoor de verklaringsanalyse gaandeweg moet worden bijgesteld.