Erfdienstbaarheid door verjaring - Arrest

HR 5 februari 2010, NJ 2010/294 (Erfdienstbaarheid door verjaring)

Feiten

I.c. hebben partijen over en weer vorderingen ingesteld vanwege erfdienstbaarheden bij hun woningen. Bij de verkoop van een perceel grond in oktober 1983 was overeengekomen dat de koper een recht van overpad kreeg over het perceel van de verkoper. Door een fout van de notaris is deze erfdienstbaarheid tot vestiging van het voetpad niet gevestigd.

Tot 1 januari 1992 kon ingevolge art. 593 (oud) BW een erfdienstbaarheid van overpad niet door verjaring worden verkregen. Dit is pas mogelijk sinds 1992, omdat toen die bepaling uit het BW is geschrapt. Daarom moet ook de goede trouw die is vereist voor verkrijgende verjaring van een recht van overpad worden beoordeeld naar de stand van zaken op 1 januari 1992. Per 1 januari 1992 bepaalt de wet dat geen sprake is van goede trouw als het gaat om feiten die na raadpleging van de kadastrale registers bekend zouden zijn geweest (art. 3:23 BW). Erfdienstbaarheden moeten in de registers worden ingeschreven.

De rechtbank oordeelde dat aanwezigheid van de noodzakelijke goede trouw alleen kan worden aangenomen als de bezitter zich heeft gebaseerd op een inschrijving van de erfdienstbaarheid in de registers. Zo’n inschrijving was er in dit geval niet. Het hof oordeelde anders. Het cassatiemiddel bevat dan o.a. de klacht dat het hof de goede trouw van de verweerder ten onrechte heeft beoordeeld met als peildatum 14 oktober 1983 i.p.v. 1 januari 1992, en daarom heeft verzuimd art. 3:23 BW in zijn beoordeling te betrekken.

In de procedure bij de Hoge Raad staat de vraag centraal of de koper te goeder trouw was.

Hoge Raad

Uit artikel 95 (overgangswet nieuw BW) volgt dat de eisen die moeten worden gesteld voor rechtverkrijgende verjaring, met name de eis van goede trouw, plaats moet vinden naar het moment waarop daadwerkelijk een zo’n machtspositie ontstond van degene die zich op verjaring beroept met betrekking tot het desbetreffende goed, dat deze met ingang van 1 januari 1992 als bezitter daarvan heeft te gelden. Daarom moet de vraag of het bezit van verweerder van het recht (de erfdienstbaarheid) van overpad te goeder trouw was, worden beantwoord aan de hand van wat hij in oktober 1983 wist of behoorde te weten omtrent de (uitgebleven) inschrijving van de akte van de erfdienstbaarheid.

Hof’s oordeel dat het "bezit" van verweerder van het recht van overpad op het voetpad op 14 oktober 1983 te goeder trouw was, is in cassatie (terecht) niet bestreden. Art. 3:118 lid 2 BW brengt dan mee dat eiser geen belang heeft bij de klacht over art. 3:23. Ook al zou art. 3:23 meebrengen dat het beroep op goede trouw van iemand die na 1 januari 1992 bezit heeft verkregen van een erfdienstbaarheid van overpad, niet kan worden aanvaard als uit de openbare registers blijkt dat geen vestigingsakte is ingeschreven, dan nog zou art. 3:118 lid 2 BW ertoe leiden dat verweerder geacht wordt te goeder trouw te blijven. Zelfs als de bezitter te goeder trouw ontdekt dat hij geen rechthebbende is, heeft dit niet tot gevolg dat hij niet langer bezitter te goeder trouw is.

Verder wordt gesteld dat door een fout van de notaris niet een recht van overpad is vastgelegd en dus ook niet in de openbare registers is ingeschreven. Verweerder heeft het verzuim in de akte niet opgemerkt en het hof heeft geoordeeld dat hem daarvan geen verwijt wordt gemaakt. In zo’n geval staat aan een beroep op goede trouw van degene die (i.c. verweerder) meent het beoogde recht te hebben verkregen, niet in de weg dat hij bij latere raadpleging van de registers het verzuim in de vestigingsakte zou hebben opgemerkt.

Kern: volgens de Hoge Raad is maatgevend of de koper in 1983 te goeder trouw was. Dit was i.c. het geval. De particuliere koper hoefde niet op te merken dat de notaris een fout in de akte had gemaakt. De koper was op dat moment te goeder trouw en bleef te goeder trouw. De rechtsopvolger van de koper kan gebruik blijven maken van het voetpad. De fout van de notaris heeft hier geen gevolgen.