Trojani (HvJ 07-09-2004, zaak C-456/02)

Feiten

Fransman Trojani werkt in 1972 kort als zelfstandig verkoper in België. In datzelfde jaar verlaat hij België weer, waarna hij in 2000 terugkeert. Omdat hij geen bestaansmiddelen heeft, verblijft hij op een camping in Blankenberge. Daarna verblijft hij nog een jaar in een jeugdherberg in Brussel, en later bij het Leger des Heils. Trojani neemt deel aan een maatschappelijk en beroepsintegratieproject waardoor hij zakgeld, voeding en huisvesting in het opvangtehuis krijgt. Hij doet een aanvraag bij het Openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn (OCMW) voor het bestaansminimum (‘minimex’). Dit omdat hij 400 euro per maand moet betalen aan het opvangtehuis. Hij wil de mogelijkheid krijgen om het opvangtehuis te verlaten en zelfstandig te gaan wonen. De minimex wordt geweigerd omdat Trojani niet de Belgische nationaliteit heeft en omdat hij ook niet onder het toepassingsbereik van verordening (EG) nr. 1612/68 valt.  Trojani gaat in beroep tegen de afwijzing. De rechter stelt dat het OCMW hem een voorlopige uitkering moet geven van 300 euro. De zaak wordt geschorst en de rechter stelt een prejudiciële vraag.

Hof van Justitie

Het Hof kijkt eerst naar het begrip ‘werknemer’ in het gemeenschapsrecht. Deze term mag niet eng worden uitgelegd. Trojani neemt deel aan een reïntegratieproject en werkt ongeveer 30 uur voor het Leger des Heils. De verwijzende rechter heeft uit de ondergeschiktheidsrelatie en de betaling van een beloning opgemaakt dat de essentiële elementen van een arbeidsverhouding in loondienst aanwezig waren. Het Hof wijst er echter op dat Trojani alleen de hoedanigheid van werknemer in de zin van artikel 39 EG kan toekomen als zijn arbeid in loondienst een reëel en daadwerkelijk karakter heeft. Dit moet door de nationale rechter nader worden onderzocht.

Hiervoor moet worden gekeken naar bijvoorbeeld de prestaties van Trojani en of die kunnen worden aangemerkt als prestaties die normaliter op de arbeidsmarkt worden verricht. Als dat zo is, dan kan hij zijn verblijfsrecht ontlenen aan zijn status als werknemer.

Verder verwijst het Hof naar de directe werking van het verblijfsrecht van artikel 18 EG. Trojani kan zich als EU burger hier op beroepen. Onder de beperkingen en voorwaarden genoemd in dat artikel vallen de eisen van richtlijn 90/364/EEG, namelijk een ziektekostenverzekering en de beschikking over voldoende bestaansmiddelen om te voorkomen dat de betreffende tijdens het verblijf ten laste van de bijstandsregeling van het gastland komt.

Trojani’s verzoek voor een uitkering was juist omdat hij dus geen bestaansmiddelen had. Hij voldeed dus niet aan deze voorwaarde. Hij heeft geen verblijfsrecht op grond van art. 18 EG.

Omdat Trojani echter wel een verblijfsvergunning heeft en dus legaal in België verblijft, kan hij zich wel beroepen op artikel 12 EG. Een bijstandsuitkering zoals de minimex valt binnen de werkingssfeer van het Verdrag. Een nationale wet die een wettig in het gastland verblijvende EU-burger uitsluit van gelijke behandeling m.b.t. zo’n uitkering, is dus verboden discriminatie. Een gastland mag vaststellen dat de betreffende, uit een andere lidstaat afkomstige EU-burger niet langer voldoet aan de voorwaarden voor zijn verblijfsrecht, en kan overgaan tot verwijdering. Dit mag echter niet rechtstreeks volgen op een aanvraag van betrokkene van een uitkering, zonder in strijd te komen met het evenredigheidsbeginsel.

Trojani kan zich kortom op artikel 12 EG beroepen om de minimexuitkering toegekend te krijgen.

Conclusie: Het Hof bevestigd dat EU-burgers met een verblijfstitel recht hebben op uitkering. Vanaf het moment dat EU-onderdanen een legaal verblijf hebben in een andere lidstaat, moeten zij hetzelfde worden behandeld als de eigen onderdanen. Het Hof stelt wel dat een lidstaat kan vaststellen dat een EU-onderdaan niet langer beschikt over een verblijfsrecht omdat hij een beroep doet op de sociale bijstandsregeling van dat land. Dit laatste mag echter nooit automatisch leiden tot een verwijderingsmaatregel.