Familiapress (Case C-368/95) - Arrest

Familiapress (HvJ 26-06-1997, Zaak C-368/95)

Een Oostenrijkse uitgever heeft bij het Handelsgericht in Wenen een vordering ingediend tegen een Duitse uitgever tot beëindiging van het in Oostenrijk publiceren van een blad, waarin een prijsvraag was opgenomen. Volgens Oostenrijks recht (wet inzake oneerlijke mededinging, hierna te noemen "UWG") geldt een algeheel verbod op de aanbieding van deelname aan een loterij in de schrijvende pers. Het Handelsgericht stelt dat deze bepaling een beperking van het intracommunautaire handelsverkeer zou kunnen vormen. Dit valt onder meer af te leiden uit het feit dat een dergelijk verbod (of een maatregel van gelijke werking) niet in het Duitse recht is te vinden. Dus stelt het Handelsgericht het Hof van Justitie de navolgende prejudiciële vraag.

Is een nationale wettelijke bepaling van lidstaat A, inhoudende een verbod op distributie in die lidstaat van een door een in lidstaat B gevestigde ondernemer uitgegeven tijdschrift - waarin opgenomen prijsvragen die in lidstaat B rechtmatig worden gehouden - in strijd met artikel 30 EG-Verdrag?

HvJ

Het Hof zet eerst de inhoud, strekking en doel van artikel 30 EG-Verdrag, alsmede haar hieraan gerelateerde vaste jurisprudentie, op een rij. De verdragsbepaling behelst een verbod op kwantitatieve invoerbeperkingen en alle maatregelen van gelijke werking tussen de lidstaten. Onder dit verbod valt iedere nationale maatregel die de intracommunautaire handel al dan niet rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel kan belemmeren (Dassonville-arrest). Hetzelfde geldt voor de toepassing van voorschriften terzake van uit andere Lidstaten afkomstige goederen, die aldaar rechtmatig worden geproduceerd en gedistribueerd. Een en ander bij gebreke van harmonisatie van nationale wettelijke regelingen, terwijl bedoelde toepassing niet wordt gerechtvaardigd door een doel van algemeen belang (Cassis de Dijon-rechtspraak, alsmede het arrest Keck en Mithouard).
Onder de "Dassonville"-definitie vallen echter niet nationale maatregelen die zekere verkoopmodaliteiten beperken of verbieden, behoudens maatregelen die toegepast worden op alle marktdeelnemers die op het nationale grondgebied opereren en, zowel rechtens als feitelijk, dezelfde invloed hebben op de verhandeling van nationale producten en op die van producten uit andere Lidstaten.
Het Hof beschouwt het Oostenrijkse publicatieverbod niet als een verkoopmodaliteit in de zin van het arrest Keck en Mithouard. Het litigieuze verbod treft namelijk de inhoud van het product zelf, namelijk het tijdschrift waarin de prijsvragen zijn opgenomen. Bovendien worden de in andere lidstaten gevestigde marktdeelnemers gedwongen de inhoud van het tijdschrift te wijzigen. Omdat dit de invoer van het tijdschrift bemoeilijkt, beperkt het dus het vrije intracommunautaire handelsverkeer, zodat de litigieuze maatregel getroffen wordt door het verbod van artikel 30 EG-Verdrag.
De Oostenrijkse regering beroept zich op de uitzondering van art. 30 EG-Verdrag, namelijk indien het gaat om een dwingende eis van algemeen belang die de beperking rechtvaardigt. In dit verband wijst zij op de noodzakelijke pluriformiteit van de pers. Het Hof onderstreept dit, gelet op de vrijheid van meningsuiting, zoals gewaarborgd door artikel 10 van het EHRM. Ook dient een dergelijke beperkende bepaling evenredig te zijn met het beoogde doel, terwijl dit laatste niet kan worden bereikt met minder beperkende maatregelen.

De onderhavige prijsvragen mochten van het Hof echter niet vergeleken worden met de grote loterijen die zij in het Schindler-arrest heeft beoordeeld. Hierin had het Hof bepaald dat de nationale overheden een grote mate van beoordelingsvrijheid toekomen, gezien de noodzakelijke bescherming van de deelnemers of de maatschappelijke orde, gezien de sociale en culturele eigenaardigheden van iedere Lidstaat. Dit kan dan onder omstandigheden leiden tot een verbod, mits dit niet op discriminerende wijze gebeurt. De in Oostenrijk verboden prijsvragen zijn veel kleinschaliger dan de in het Schindler-arrest besproken loterijen, de inleggelden zijn lager en maken zij deel uit van een tijdschrift, dat ook nog eens getroffen wordt door een nationale wettelijke regeling. De voor de grote loterijen noodzakelijke bescherming van de maatschappelijke orde gaat volgens het Hof in casu niet op.
Een eventuele rechtvaardiging in het algemeen belang dient beoordeeld te worden in de context van algemene rechtsbeginselen en fundamentele recht van de mens, zoals de vrijheid van meningsuiting (art. 10 EHRM).Echter, ook een dergelijke vrijheid kent grenzen: namelijk voor zover bij de wet voorzien en noodzakelijk voor een democratische samenleving (jurisprudentie Europees Hof voor de rechten van de mens, d.d. 24 november 1993). Onderzocht moet dus worden of een nationaal verbod als het in het geding zijnde evenredigheid is aan het streven naar pluriformiteit van de pers c.q. of minder beperkende maatregelen dit doel ook kunnen bereiken. Het Hof geeft de nationale rechter opdracht dit onderzoek uit te voeren. De criteria die de nationale rechter moet hanteren zijn onder meer de concurrentie van prijsvraag bevattende bladen met kleine persbedrijven die niet-vergelijkbare premies kunnen aanbieden (het Oostenrijkse verbod was namelijk ingesteld ter bescherming van deze kleine persbedrijven in een agressieve concurrentieslag).
Daarnaast dient de nationale rechter te onderzoeken of een dergelijke winstmogelijkheid een koopstimulans kan vormen die een verplaatsing van de vraag kan veroorzaken. Tenslotte mag een dergelijk verbod niet de handel in bladen zonder winstmogelijkheid beperken.