NS/Vervoersbonden (stakingsarrest) - Arrest

NS/Vervoersbonden, HR 30 mei 1986, NJ 1986, 688

Artikel 6 lid 4 ESH

Onderwerp
Wat is de toepassing, reikwijdte en uitleg van art. 6 lid 4 Europees Sociaal Handvest (ESH)? Zijn deze collectieve acties rechtmatig tegenover de NS?

Casus
Werknemers van de werkgever voeren onder verantwoordelijkheid en leiding van de vakbonden collectieve acties om proberen te voorkomen dat de minister van Sociale Zaken de salarisvoorwaarden wijzigt. Dit doen ze niet door middel van een klassieke werkstaking (het werk neerleggen), maar door het werk op een ongebruikelijke manier uit te voeren (en op die manier de werkgever dwars te liggen). Ze houden stiptheidsacties, langzaamaan-acties en werkonderbrekingen van korte duur. De werkgever eist stopzetting van de acties.

Hoge Raad:
Art. 6 lid 4 ESH is een bepaling die naar haar inhoud een ieder kan verbinden Het heeft op grond van art. 93 Grondwet rechtstreekse werking in de Nederlandse rechtsorde. Hiermee is staken dus gelegitimeerd. Art. 6 lid 4 ESH gaat over de collectieve actie die zowel 'keert tegen' als 'richt tot' de werkgever.

De acties van de NS verschillen van het normale type in twee opzichten:

1.     De staking keert zich tot de werkgever: zijn bedrijf wordt ontwricht en hij lijdt schade. Hij richt zich echter niet tot de werkgever maar tot de overheid. Ze wilden de overheid onder druk zetten om de geplande veranderingen in de arbeidsvoorwaarden niet door te voeren.
2.     Het was geen werkstaking: men weigerde immers niet het werk te doen, maar men deed het op een andere manier. Namelijk een manier die het bedrijf ontwrichtte en die kostbaar was voor de werkgever.

Beoordeling: art. 6 lid 4 ESH gaat over collectieve acties. Dit gaat verder dan de enge interpretatie van werkstaking alleen. De acties kunnen dus in principe onder dit artikel vallen. Een staking mag zich keren tegen de werkgever maar richten tot de overheid. Dit mag echter alleen als de overheid iets te zeggen heeft over je arbeidsvoorwaarden. Een politieke staking valt niet onder art. 6 lid 4 ESH. Je mag dus niet staken om te proberen iets te veranderen aan het overheidsbeleid.

Vervolgens dient de spelregeltoetsing toepassen. Deze gaat over procedures: eerst moet overleg geprobeerd zijn, want staking moet als uiterst middel worden beschouwd. De rechter moet dit wel heel terughoudend toetsen omdat staken een grondrecht is (en deze toetsing ligt ook moeilijk gezien art. G ESH). Verder moet de staking op tijd aangekondigd worden zodat de werkgever de schade kan beperken.

Daarna moet er inhoudelijk getoetst worden. Er moet gekeken worden of de Bonden in redelijkheid niet tot de actie hadden kunnen komen (houdt hierbij wel de beperkingen van art. G ESH in acht). Hierbij komen de bijzondere aspecten in onderling verband en in hun samenhang aan bod. Deze staking richt zich tegen de overheid, terwijl de werkgever erdoor benadeeld wordt. Maar door de eigenaardigheden van de casus kun je hem op één lijn stellen met een 'normale' staking. De acties richten zich namelijk tot de overheid, want deze grijpt in (met terzijdestelling van het recht op collectief onderhandelen) in de salarisvoorwaarden, en de salarissen worden voor een groot deel betaald uit de collectieve middelen.
Zouden deze stakingen 'unfair' zijn? Want het kost de werkgever veel geld terwijl de werknemers wel werken en dus wel verdienen. Op zich is schade voor de werkgever geen argument, want staking is juist om de werkgever onder druk te zetten en het normale evenwicht in een onderhandeling te verstoren. Wel zou werkgever een gedeelte van het loon in kunnen houden omdat ze niet-optimaal werken.

Voordeel van dit type staking is bovendien dat hij het publiek minder last bezorgt dan een totale werkstaking. De NS hoeft dus ook minder schadeclaims te verwachten. Deze collectieve acties vallen onder art. 6 lid 4 ESH en ze zijn niet onrechtmatig jegens de NS.