Gespreksvaardigheden, spreekvaardigheden en therapeutische vaardigheden

Het samenwerkingsmodel

Het is niet mogelijk voor een psycholoog te beginnen aan een hulpverleningsgesprek zonder doelen te hebben gesteld. Om de doelen te behalen is het gespreksmodel van belang. Hierbij staan twee hoofdvragen centraal (Hofstee, 1990):

1. “Wat is het probleem van de cliënt?”

2. “Wat kunnen we doel om een oplossing dichterbij te brengen?”

Het is hierbij belangrijk dat een psycholoog zich afvraagt of het probleem waar de cliënt mee komt, wel echt is waar het over gaat. Bij het dichterbij brengen van een oplossing moet worden nagedacht over de manier. Dit zou een advies kunnen zijn, maar ook een begeleid proces. Deze fase van probleemverheldering kijkt eerst naar de leefwereld van de cliënt en de probleembeschrijving. Vervolgens worden doelen gesteld.

Welke doelen kan een hulpverlener stellen?

Een hulpverlener kan procesdoelen en productdoelen stellen (Hackney & Cornier, 1979):

1. Procesdoelen gaan over het hulpverleningsgesprek zelf. De doelen zijn voorwaarden voor een optimaal verloop van het hulpverleningsproces en zijn de verantwoordelijkheid van de psycholoog. Procesdoelen zullen voor de meeste cliënten aan het begin van de gespreksvoering hetzelfde zijn. Naarmate het contact vordert moeten de procesdoelen worden aangepast zodat ze blijven functioneren in een optimaal verloop. Een psycholoog dient hierin flexibel te werken.

2. Productdoelen worden bereikt door de cliënt en de hulpverlener samen.  Het is de verantwoordelijkheid van zowel de psycholoog als de cliënt. Productdoelen zijn verschillend per cliënt en hangen sterk samen met hun persoonlijke situatie. Productdoelen kunnen zowel aan het begin als aan het einde van het hulpverleningsgesprek worden gekozen om probleemoplossing dichterbij te brengen.

De doelstellingen zijn erg belangrijk, omdat zo duidelijk kan worden gemaakt wat het probleem precies is. De psycholoog moet tijdens een gesprek flexibel zijn in het veranderen van zowel proces- als productdoelen.

Wat is het samenwerkingsmodel als hulpverleningsmodel?

Bij dit model staat de relatie tussen hulpverlener en cliënt centraal. Het model stelt een logische gespreksopbouw voor, waarbij de hulpverlener en cliënt steeds intensiever met elkaar samenwerken. Het model is opgebouwd uit fases, deze worden hieronder beschreven:

Fase 1: Probleemverheldering

In deze fase kennen de cliënt en de hulpverlener elkaar nog niet. Het leggen van het eerste contact met de cliënt is belangrijk om een goed beeld te krijgen van wat er (eigenlijk) aan de hand is. Daarnaast moet er snel doelgericht en in vertrouwen gewerkt worden aan een oplossing. Doelen die horen bij fase 1 zijn:

1. Het scheppen van een vertrouwde relatie

2. Actief betrekken van een cliënt bij het proces

3. Het verkrijgen van een duidelijk overzicht van de (eigenlijke) vragen van de cliënt.

4. Stellen van concrete doelen en afspraken over het bereiken van deze doelen.

Studiegids met samenvattingen en studiehulp voor:

• Boektitel: Psychologische gespreksvoering: een basis voor hulpverlening
• Auteurs: Lang en Van der Molen
• Druk: 18e druk

Cognitieve communicatieproblemen: problemen in de communicatie bij PHA (personen met een hersenaandoening) als gevolg van cognitieve stoornissen, waarbij afasie is uitgesloten.

Zowel rechter- als linkerhemisfeerschade kan leiden tot communicatieproblemen.

Communicatieproblemen kunnen verschillende oorzaken hebben, zoals vertraagde informatieverwerking, probleem met verdeelde aandacht, etc. Soms is het verband tussen de stoornis en de invloed daarvan eenduidig. Bij een vertraagd tempo van informatieverwerking zullen PHA langer doen over het verwerken van antwoorden op een vraag. Maar meestal zit het complexer in elkaar.

Overzicht van de verschijnselen met bijbehorende communicatievalkuil- en strategie:

Bron: Velden, H. van der (2015). ‘Communiceren gaat hartstikke goed maar hij reageert wel raar. Omgaan met cognitieve communicatieproblemen bij personen zonder afasie. O&T Nurse Academy, 1 (46-50).

Vragen? Laat het vooral hieronder weten en ik probeer ze te beantwoorden!

Vond je deze samenvatting interessant en wil je op de hoogte blijven van mijn nieuwe bijdragen? Volg dan snel mijn Worldsupporter account! Dit kan door rechts naast deze samenvatting op '+ Follow' te klikken! Wordt erg gewaardeerd :)

Een slechtnieuwsgesprek is een gesprek waarin je iemand negatieve of onaangename informatie moet overbrengen. Dit kan gaan om ontslag, een slechte prognose in de zorg, of een overlijden.

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van een slechtnieuwsgesprek?

• Duidelijkheid: De boodschap moet duidelijk en direct gecommuniceerd worden.
• Respect: Behandel de ander met respect en waardigheid.
• Empathie: Toon begrip voor de gevoelens van de ander.
• Openheid: Beantwoord alle vragen van de ander eerlijk en open.
• Nazorg: Bied de ander ondersteuning en nazorg.

Waarom is een slechtnieuwsgesprek belangrijk?

• Menselijke waardigheid: Het is belangrijk om mensen met respect te behandelen, ook in moeilijke momenten.
• Vertrouwen: Een goed gevoerd slechtnieuwsgesprek kan het vertrouwen tussen mensen bevorderen.
• Verwerking: Het kan de ontvanger helpen om het slechte nieuws te verwerken en te accepteren.
• Preventie van misverstanden: Duidelijke communicatie kan misverstanden en conflicten voorkomen.

Hoe wordt een slechtnieuwsgesprek in de praktijk toegepast?

• Voorbereiding: Denk na over wat je wilt zeggen en hoe je het wilt zeggen.
• Omgeving: Kies een rustige en prettige omgeving voor het gesprek.
• Openingszin: Draai er niet omheen en start direct met het slechte nieuws door middel van een duidelijke en directe openingszin.
• Uitleg: Geef een heldere en beknopte uitleg van de situatie.
• Reactie: Geef de ander de tijd om te reageren en stel open vragen.
• Nazorg: Bied de ander ondersteuning en nazorg.

Praktijkvoorbeeld

Een arts moet een patiënt vertellen dat hij of zij een ongeneeslijke ziekte heeft. De arts kan dit doen door in een rustige omgeving met de patiënt te gaan zitten, de diagnose duidelijk en direct te communiceren, en de tijd te nemen om de reactie van de patiënt te bespreken. De arts kan de patiënt ook informatie over verdere behandeling en ondersteuning bieden.

Kritische kanttekeningen

• Er is geen universele aanpak: Er is geen pasklare methode voor het voeren van slechtnieuwsgesprekken. De beste aanpak hangt af van de specifieke situatie en de persoonlijkheid van de ontvanger.
• Emoties: Het kan moeilijk zijn om je eigen emoties onder controle te houden tijdens een slechtnieuwsgesprek.
• Cultuur: Culturele normen en verwachtingen kunnen de manier waarop slecht nieuws wordt gecommuniceerd beïnvloeden.

Met motiverende gespreksvoering willen hulpverleners cliënten in beweging brengen om hun levenswijze te veranderen. De kern van deze benadering is dat mensen gaan inzien dat ze een probleem hebben en dat ze gemotiveerd raken om dit aan te pakken.

Motivatie: de innerlijke gesteldheid die een persoon aanzet tot het verrichten of nalaten van bepaalde gedragingen. Het is geen vaststaande eigenschap van iemand.

Motiverende gespreksvoering (Miller en Rollnick): een cliëntgerichte maar directieve methode. Hiermee versterkt de hulpverlener de intrinsieke motivatie om te veranderen door ambivalentie van de cliënt te onderzoeken en op te lossen. Motiverende gespreksvoering is een stijl of filosofie waarmee de hulpverlener de motivatie van cliënten om te veranderen kan vergroten en hun ambivalentie kan verminderen.

Uitgangspunten van motiverende gespreksvoering

Het belangrijkste uitgangspunt is dat bereidheid tot verandering niet gezien wordt als een kenmerk van een cliënt dat vast staat, maar als een variërend resultaat van interpersoonlijke interactie. Door de reactie van de cliënt op de hulpverlener laat de cliënt zien waarom hij aarzelt in de aanpak van zijn problemen. De hulpverlener moet de aarzelingen herkennen en richting geven aan de cliënt om ze te onderzoeken en op te lossen. Het is belangrijk dat hulpverlener en cliënt samenwerken, maar wel zo dat ieder een eigen inbreng heeft.

Miller en Rollnick zeggen dat motiverende gespreksvoering is gebaseerd op de principes: empathie uitdrukken, ontwikkelen van discrepantie, vermijden van discussie, omgaan met weerstand en self efficacy ondersteunen.

Een empathische stijl is erg belangrijk bij motiverende gespreksvoering. Vanuit een accepterende houding helpt de hulpverlener de cliënt om over zijn ambivalentie heen te komen en te veranderen. De cliënt moet zelf bedenken waarom het belangrijk is om te veranderen. Weerstand van de cliënt moet gezien worden als een signaal om van strategie te veranderen.

De hulpverlener moet self-efficacy kunnen ondersteunen.

Self- efficacy: de overtuiging van de cliënt dat hij beschikt over de mogelijkheden die hij nodig heeft voor een gedragsverandering.

Wanneer de hulpverlener vertrouwen heeft in de mogelijkheden van de cliënt en dat laat merken, werkt dit als een selffulfilling prophecy. De cliënt raakt overtuigd van zijn capaciteiten.

Technieken voor motiverende gespreksvoering

Technieken die kenmerkend zijn voor gespreksvoering: reflectief luisteren, omgaan met weerstand, agenda bepalen en toestemming vragen en uitlokken van verandertaal.

Toepassen van motiverende gespreksvoering

In justitiële jeugdinrichtingen is er sprake van drang en dwang. Dit lijkt niet samen te kunnen gaan met motiverende gespreksvoering. Maar, in deze situatie treedt de hulpverlener duidelijk op en