Pensioenfonds DSM/Fox (HR 20-02-2004, NJ 2005, 493)

Casus

Het gaat in deze zaak om de uitleg van een pensioenreglementsbepaling in de relatie tussen de werknemer en het pensioenfonds. Op de bewoordingen waarin het reglement is gesteld heeft de werknemer geen invloed gehad; de overwegingen die ten grondslag hebben gelegen aan de wijze waarop deze bepaling is geredigeerd, zijn voor hem niet kenbaar. In cassatie wordt betoogd dat de rechtbank heeft miskend dat zij niet alleen op de bewoordingen van de betrokken bepaling diende te letten, maar tevens aandacht moest besteden aan alle omstandigheden van het geval (de ratio van de regeling, de redelijkheid van (de uitkomst van) de uitleg die het pensioenfonds voorstaat en de mate waarin die uitleg past binnen het systeem van het pensioenreglement als geheel, met uitzondering van de niet-kenbare bedoeling van degenen die de betrokken bepaling hebben geredigeerd).

Hoge Raad

De vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding tussen partijen is geregeld, kan niet worden beantwoord op grond van alleen een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen ervan. Het komt aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten; de rechter moet rekening houden met alle bijzondere omstandigheden van het gegeven geval – Haviltex-norm (HR 13 maart 1981, NJ 1981, 635).

Voor de uitleg van cao-bepalingen daarentegen zijn de bewoordingen van de desbetreffende bepaling, gelezen in het licht van de gehele tekst van die overeenkomst, in beginsel van doorslaggevende betekenis – cao-norm. Deze norm is ook toegepast op andere geschriften waarin een overeenkomst of een andere regeling is vastgelegd die naar haar aard bestemd is de rechtspositie van derden te beïnvloeden, zonder dat die derden invloed hebben op de inhoud of de formulering van die overeenkomst/regeling, terwijl de onderliggende partijbedoeling voor die derden niet kenbaar is, zoals de uitleg van een sociaal plan dat niet zelf een cao is.

Tussen de Haviltex-norm en de cao-norm bestaat geen tegenstelling, maar een vloeiende overgang (zie hierover uitgebreid r.o. 4.4 en 4.5). De uitleg van een pensioenreglement in de verhouding tussen de oorspronkelijk contracterende partijen moet aan de hand van de Haviltex-norm geschieden; in de verhouding tussen de werknemer en het pensioenfonds is de cao-norm aangewezen. Bij toepassing van de cao-norm op een geval als het onderhavige kunnen de door het middel aangehaalde gezichtspunten mede van belang zijn en moeten door de rechter in zijn motivering worden betrokken. De rechtsklacht treft doel.