Onderwijs als sleutel tot emancipatie - Crul, Schneider & Lelie - Artikel

Dit artikel gaat in op de positie van de tweede generatie Turkse jongeren in het onderwijs in meerdere Europese landen. Het gaat hierbij alleen om de jongeren met ouders die laag opgeleid zijn. Hun positie in het onderwijs en de onderwijssystemen worden met elkaar vergeleken.

Korte geschiedenis migranten

In de jaren zestig en zeventig was er in landen als Nederland een tekort aan mensen die laaggeschoold werk deden. Daarom werd bedacht om mannen uit landen als Marokko en Turkije te zoeken die wel wat geld wilden verdienen voor hun families. Het ging om jonge, gezonde en ongeschoolde mannen uit dorpen. Zij zouden hiernaartoe komen, hun werk doen en met het verdiende geld teruggaan naar hun eigen land. Later kwamen namelijk hun vrouwen en kinderen ook hierheen. De vrouwen hadden vaak helemaal niet de kans gehad om naar school te gaan.

Onderwijs in Nederland

In Nederland is er tegenwoordig bijna niemand meer analfabeet. Ook heeft iedereen op zijn minst de middelbare school afgemaakt. Meestal gaat het hier bij analfabeten en laagopgeleiden om mensen uit Multiprobleem gezinnen zoals alcoholisten en/of criminelen. Voor de kinderen van de eerste generatie Turken in Europa is de positie van de ouders dus nogal nadelig.

(Gast)arbeiders

Hoe komt het dat de gastarbeiders niet terug zijn gegaan naar hun eigen land, maar hun families hierheen hebben gehaald? In tegenstelling tot de Europese landen mochten gastarbeiders in Australië daar wel blijven en hun families laten overkomen. Daar hadden ze het idee dat mensen zich dan eerder thuis zouden voelen, de taal zouden leren en mee investeren en bouwen aan de toekomst. In het Turks lijken de namen van Australië (Avustralya) en Oostenrijk (Avusturya) erg op elkaar, wat voor verwarring zou kunnen hebben gezorgd. In Europa duurde het een stuk langer voordat gastarbeiders met hun families mochten blijven. Een gevolg hiervan was dat de Turkse kinderen in Australië eerder de taal leerden en naar school konden en de Turkse kinderen in Europa achterliepen.

Verschillen tussen landen

Waarom presteren Turkse jongeren in sommige landen beter dan in andere landen? De onderwijsuitkomsten van meerdere Europese landen wordt in een onderzoek met elkaar vergeleken. Het gaat hierbij om de volgende landen: Zweden, Duitsland, België, Nederland, Oostenrijk, Zwitserland en Frankrijk. De doelgroep is steeds hetzelfde.

Positieve en negatieve veranderingen

Aan de ene kant doen de Turkse jongeren het over het algemeen minder goed op school dan bijvoorbeeld hun Nederlandse klasgenoten. Veel Turkse kinderen zouden blijven zitten en er zijn veel Turkse jongeren te vinden op het lager onderwijs. Maar aan de andere kant is er wel vooruitgang als je kijkt naar de vorige generatie. Het aantal leerlingen dat te vroeg van school gaat is veel minder dan dertig jaar geleden. Veel meer Turkse jongeren zitten nu op het hoger onderwijs of hebben dit gevolgd. De onderwijsvormen op scholen is tegenwoordig meer aangepast en sluit beter aan op leerlingen die meer ondersteuning nodig hebben. In de media wordt er of gezegd dat het heel goed gaat of juist heel slecht. Als er wordt gezegd dat het heel goed gaat, worden de problemen genegeerd. Niemand maakt zich dan zorgen terwijl de problemen groter worden. Als er wordt gezegd dat het heel slecht gaat worden de positieve ontwikkelingen weer genegeerd. Dan blijft er gezegd worden dat het niet goed gaat, wat je ook doet. Daarom is het beter om aan te geven wat er goed gaat, maar ook wat er niet goed gaat.

Vooruitgang

Het is belangrijk dat deze generatie het beter doet dan de vorige. De huidige generatie kan namelijk gemotiveerd worden door verhalen van hun eigen ouders. Ouders willen meestal dat hun kinderen het beter doen in de toekomst dan zij. Jongeren worden dan bijvoorbeeld aangemoedigd om door te studeren en en een goede baan te vinden. Als de jongere niet aan deze eisen kan voldoen en al vroeg stopt met school, zal diegene minder vertrouwen hebben in het onderwijs. Dit zal geen goede invloed hebben op de volgende generatie. Er ontstaat dus een vicieuze cirkel.

Stoppen met school

Er zijn bijna 10.000 allochtone jongeren in Europa tussen de 18 en 35 jaar, geïnterviewd over het voortijdig schoolverlaten. De jongeren hebben allemaal een soortgelijke achtergrond. De resultaten hiervan zijn met elkaar vergeleken.

Het blijkt dat de verschillen in de schoolsystemen en het onderwijs een grote invloed hebben op de kansen en schoolprestaties van een kind. In Frankrijk gaan kinderen bijvoorbeeld al op twee of driejarige leeftijd naar de kleuterschool. Hier leren Turkse kinderen al vroeg de Franse taal. In Zweden behalen leerlingen op hun 18e hun Gymnasium diploma. Zij hebben dan wel veel vakken in het beroepsonderwijs. Als jongeren dan niet doorstuderen kunnen ze alleen ongeschoold werk doen. In Frankrijk is dit hetzelfde maar dan met een lyceum diploma van het beroepsonderwijs. In Nederland is het zo dat de leerlingen met de beste schoolprestaties en meeste motivatie het langst op de middelbare school zitten. De leerlingen die met de laagste schoolprestaties en minste motivatie zijn al vroeg klaar met de middelbare school. Meestal zijn zij dan ook nog eens niet leerplichtig meer. Op het middelbaar onderwijs worden zij veel meer losgelaten en als volwassenen behandeld. Dit zijn juist de leerlingen die de middelbare school structuur nog nodig hebben. In Duitsland en Oostenrijk moeten veel Turkse studenten stoppen met de opleiding omdat ze geen leerwerkplaats kunnen krijgen.

Bij het zoeken naar een leerwerkplaats is vaak sprake van discriminatie en het niet beschikken over de juiste contacten. De meiden blijven dan vaak thuis, gaan trouwen, worden moeder en werken niet.

Oplossingen

In Zwitserland is er een Brückenangebot- traject. Het gaat om een brugperiode van één of twee jaar waarin studenten getraind en gecoacht worden om een leerwerkplaats te vinden. Er is is ook een experiment in Nederland met een VM2 school. Dit is een onderwijstraject waarin geen overgangen zijn tussen het voorbereidend beroepsonderwijs (vmbo) en het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Het heeft wel het schoolklimaat van de middelbare school, dus er is meer structuur.

Onverwacht succes

Er zijn grote verschillen tussen de landen als het gaat om hoogopgeleide Turken. Zo zijn er in Zweden en Duitsland veel Turken hoogopgeleid terwijl de kans hierop in Duitsland zo´n zeven keer minder is. In Duitsland gaan kinderen op hun zesde pas voor het eerst naar school en wordt op hun tiende al bepaald welke richting zij opgaan. In Duitsland en Oostenrijk gaan kinderen maar een halve dag naar school. Van de ouders wordt verwacht dat zij hun kinderen de rest van de dag helpen met hun huiswerk. Voor laagopgeleide of analfabetische Turkse ouders is dit niet te doen wat nadelig is voor de kinderen. In Oostenrijk kunnen jongeren nog doorstromen naar een hoger niveau. In Duitsland is dit nauwelijks mogelijk. Dus bij de kinderen in Duitsland staat vanaf dat ze ongeveer tien jaar zijn al vast welke kant zij opgaan. Dit is dan nauwelijks nog te veranderen. In België beginnen de kinderen vroeg met school waardoor zij een voorsprong hebben en eerder een hoog advies krijgen.

Het probleem is dat niet- Belgische leerlingen eerder het advies krijgen om een lager advies te kiezen als de cijfers bijvoorbeeld lager zijn. Dit wordt ook wel het watervalsysteem genoemd. Ook in Nederland wordt er al vroeg geselecteerd welke kant kinderen opgaan. Nederland staat wel net zoals Oostenrijk bekend om het stapelen. Mensen met een lager niveau kunnen makkelijker doorstromen naar een hoger niveau. Dit wordt eerder gedaan door allochtone studenten en dan vooral meiden. Het studeren duurt in dat geval wel vaak zo´n drie jaar langer.

Opleidingsniveau ouders

Voor leerlingen is het gunstig als de ouders hun kunnen helpen met hun huiswerk. Ouders kunnen bijvoorbeeld hun kind overhoren en hun opdrachten nakijken. Hoe meer de ouders betrokken zijn bij de studie, hoe groter de kans dat de leerling het goed doet op school. Dit geldt vooral in Duitsland en Oostenrijk. In Frankrijk is dit veel minder en in Zweden worden alleen de ouders ingeschakeld als een leerling echt problemen heeft. Het is handig als ouders kennis hebben van het schoolsysteem zodat ze hun kind kunnen helpen bij het kiezen van een passende school. Ook het praten hierover met hun kinderen en de leerkrachten kan voortijdige schooluitval voorkomen. In het geval van de Turkse kinderen met laagopgeleide ouders is het nadelig als er veel van de ouders verwacht wordt.

Stijgen en dalen

Voor kinderen van arbeidsmigranten helpt het dus om op jongere leeftijd hele dagen naar school te gaan, extra ondersteuning te krijgen wat betreft de taal en op oudere leeftijd geselecteerd te worden voor het voortgezet onderwijs. Het feit dat leerlingen kunnen doorstromen werkt ook bevorderend. Het werkt dus niet om op oudere leeftijd met school te beginnen, halve dagen les te hebben, geen of nauwelijks ondersteuning te krijgen, op jonge leeftijd geselecteerd te worden en niet te kunnen doorstromen. Doordat de onderwijssystemen van meerdere landen met elkaar zijn vergeleken is het duidelijk wat wel en niet werkt. De systemen die voor positieve resultaten zorgen kunnen ook door andere landen gebruikt worden. De systemen die voor negatieve resultaten zorgen kunnen aangepast worden. Het feit dat de ouders laaggeschoold zijn is dus niet de grootste belemmerende factor. Het schoolsysteem blijkt meer invloed te hebben op de uiteindelijke positie in het onderwijs.