Staat/Privacy First - HR - 2015 - Arrest

Feiten

In casu gaat het om een zaak tussen het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de Stichting Privacy First. Privacy First heeft ten doel het bevorderen en behouden van het recht op privacy. Aanvankelijk ging de zaak over de vraag of het wetsvoorstel voor de Nieuwe Paspoortwet juridisch acceptabel was. Met deze nieuwe wet zouden paspoorten voorzien worden van een chip met gezichtsopname en twee vingerafdrukken. Volgens Stichting Privacy First zou dit schending van art. 8 EVRM opleveren. De Stichting is een processtichting als bedoeld in art. 3:305a BW en heeft geen eigen belang bij de vorderingen.

Deze zaak leidt tot de vraag welke rechter hierover mag oordelen. Volgens de Rechtbank zouden individuele burgers hun bezwaren tegen de Nieuwe Paspoortwet aan de orde kunnen stellen in een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang bij de bestuursrechter. Als men zich tot de burgerlijke rechter zouden wenden zouden zij niet-ontvankelijk moeten worden verklaard. De bestuursrechter zou bevoegd zijn. Volgens de Rechtbank zou deze stichting alleen optreden ter behartiging van de gebundelde belangen van individuele belanghebbenden, die zich daarom tot de bestuursrechter moeten wenden. Daarom oordeelt de Rechtbank dat de stichting i.c. niet-ontvankelijk is.

Het hof daarentegen stelt dat Stichting Privacy First niet alleen opkomt voor gebundelde individuele belangen, maar ook voor een algemeen belang. Namelijk het algemeen belang van bescherming van het recht op privacy van personen met de Nederlandse nationaliteit, die immers als regel op enig moment een reisdocument zullen moeten aanvragen. Deze groep personen is volgens het hof zo diffuus en onbepaald dat niet kan worden gezegd dat Privacy First alleen optrad ter behartiging van de gebundelde belangen van deze personen. Het hof concludeert dat de stichting wel ontvankelijk is. De Nieuwe Paspoort wet was intussen ingetrokken maar er was wel een uitspraak nodig om de proceskostenveroordeling te kunnen vaststellen. De Staat gaat in cassatie.

Hoge Raad

De Hoge Raad stelt dat een belangenorganisatie ook niet-ontvankelijk is als deze opkomt voor het algemeen belang van de bescherming van de rechten van groep van personen, die diffuus en onbepaald is. Ook wanneer sprake is van een bundeling van belangen in de zin van art. 3:305a lid 1 BW. Omdat de belanghebbenden zich tot de bestuursrechter en niet de burgerlijke rechter moeten wenden, geldt dat ook voor de belangenorganisatie die opkomt voor hun belang. De stichting moet niet-ontvankelijk worden verklaard.

De Hoge Raad stelt ook dat een belangenorganisatie wel bij de burgerlijke rechter kan aankloppen als zij opkomt voor belangen van personen die geen rechtsingang hebben bij de bestuursrechter, of als zij opkomt voor een eigen belang waarvoor zij geen rechtsingang heeft bij de bestuursrechter. De Hoge Raad stelt: “Met het oog op een behoorlijke taakverdeling tussen de bestuursrechter en de burgerlijke rechter kan immers in gevallen waarin de rechtsbescherming van individuele belanghebbenden is opgedragen aan de bestuursrechter, de enkele bundeling van hun belangen door een rechtspersoon niet ertoe leiden dat voor die rechtspersoon de weg naar de burgerlijke rechter komt open te staan.”

De Hoge Raad verwijst naar het arrest Staat/Vreemdelingenorganisaties. In die zaak ging het o.a. om de (gebundelde) belangen van advocaten die vreemdelingen bijstaan. Zij konden zelf niet bij de bestuursrechter opkomen voor hun belangen.

Kern

In casu wordt vastgesteld dat een algemeen belang van een diffuse en onbepaalde groep mensen toch ook een bundeling van individuele belangen vormt. Als voor die individuele belangen bij de bestuursrechter kan worden opgekomen, moet de zaak niet aan de burgerlijke rechter worden voorgelegd.