College: Schuld en Opzet

Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

De term ’schuld’ heeft verschillende betekenissen. Het strafrecht kent onder andere het schuldelement verwijtbaarheid en de schuld die van belang is bij de straftoemeting. Deze week gaat het over de bestanddelen van schuld: opzet en culpa. Dit zijn de subjectieve bestanddelen (in tegen stelling tot de stof van vorige week wederrechtelijkheid en causaliteit als objectieve bestanddelen). 

Opzet:

Opzet is het willens en wetens verrichten van een verboden gedraging. Het is niet van belang waarom de dader zo heeft gehandeld (beweegreden). Opzet is kleurloos. Dit betekent dat de dader geen besef hoeft te hebben dat zijn gedraging ook wederrechtelijk was. Wanneer wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving is opgenomen (opzettelijk, wederrechtelijk), dan heeft de opzettelijkheid ook betrekking op de wederrechtelijkheid. Gradaties van opzet: 1) willens en wetens, 2) noodzakelijkheidsbewustzijn, 3) voorwaardelijke opzet (ondergrens). 

Van ’voorwaardelijke opzet’ is sprake als iemand zich willens en wetens blootstelt aan een aanmerkelijke kans. Hieruit zijn 3 componenten te halen: risicocomponent, kenniscomponent en het wilscomponent. 

Toepassing van de componenten (aan de hand van arrestenbespreking):

Of er sprake is van een aanmerkelijke kans hangt af van de omstandigheden van het geval, de aard en verschijningsvorm van de gedraging en de algemene ervaringsregels. Dit is ook terug te vinden in het arrest Hiv 1. Arrest schieten op bovenwoning: verdachte schiet op het raam van een huis waar op dat moment 2 personen aanwezig zijn. De vraag is of dit ene schot een poging tot zware mishandeling op 2 personen oplevert. Hof beantwoordde deze vraag bevestigend, als je zo’n schot lost kan het een persoon raken en het kan ook afketsen en een tweede personen raken. Dit zou volgens het Hof ook een aanmerkelijke kans opleveren. De Hoge Raad vond dat het schot op 1 persoon een aanmerkelijke kans opleverde. Het raken van een tweede persoon was te ver gezocht om te kunnen spreken van een aanmerkelijke kans. Hieruit blijkt dat de motivering van groot belang is. Arrest Hiv 1: de verdachte had anale seks met een minderjarige jongen, wetende dat hij (verdachte) besmet was met Hiv. De man werd vervolgd voor poging tot doodslag, ondanks dat de jongen niet besmet was met Hiv na de seks. Was hier voldoende aanleiding om te oordelen dat de man opzet had? Het Hof vond dat er sprake was van voorwaardelijke opzet, omdat er normatief gezien een kans was op besmetting vanwege de ernst van het gevolg. De Hoge Raad (ro. 3.6) geeft hier een samenvatting van voorwaardelijke opzet en hoe je dit moet toepassen. De Hoge Raad vond juist dat de aard van het gevolg er niet toe deed en vond dat de aanmerkelijke kans juist een objectief begrip was. Arrest aanmerkelijke kans: een jongen liet tegelijkertijd 3 honden uit. Deze honden waren al eerder bij een bijtincident betrokken geweest. Toen is geadviseerd dat de honden niet tegelijkertijd uitgelaten mochten worden en aangelijnd moesten blijven. De jongen wist hiervan, maar heeft de honden toch los gelaten. De honden hebben een andere hond aangevallen en die moest worden ingeslapen. De Hoge Raad oordeelt dat de aanmerkelijke kans neer komt op de gegeven omstandigheden reële niet onmogelijke omstandigheid. Nadere regels zijn er niet gegeven en dus ook geen percentage. De Hoge Raad oordeelde dat hier inderdaad sprake was van een aanmerkelijke kans die bewust was aanvaard. 

Het tweede component gaat omtrent de wetenschap. Had de verdachte wetenschap van de kans? Dit component is vaak niet lastig om te bewijzen. Het gaat hier om een wetenschap die feitelijk bestaat of bekend moet worden verondersteld. Arrest fiets van zes hoog: verdachte heeft een fiets van 6 hoog naar beneden gegooid. Op het moment van het gooien, liep er net een jongen. De jongen kreeg de fiets  op zijn hoofd kreeg en raakte hierbij gewond. Was er sprake van opzet op de dood van de jongen? Het probleem was hier dat de verdachte niet had gekeken of er iemand beneden liep. De Hoge Raad oordeelde dat de verdachte niet heeft beseft dat er een aanmerkelijke kans bestond op het dodelijk treffen van iemand. Het Hof had onvoldoende gemotiveerd dat er sprake was van een kans die door verdachte bewust is aanvaard. 

Tot slot het component betreffende aanvaarding. Of de aanmerkelijke kans is aanvaard hangt af van de verklaringen van de verdachte en getuigen, de omstandigheden van het geval en de uiterlijke verschijningsvorm van de gedraging behoudens eventuele contra-indicaties. Ziet de gedraging er opzettelijk verricht uit? Arrest vrijspraak voormalig neuroloog: verdachte dacht dat hij iets had gevonden om alzheimer te genezen. Uiteindelijke bleek dat hij meerdere keren verkeerde diagnoses had gesteld en behandelingen had gestart die ervoor zorgden dat zijn patiënten overleden of zwaar lichamelijk letsel opliepen. Heeft de verdachte opzettelijk gehandeld? Het Hof sprak hem vrij, omdat hij de aanmerkelijke kans niet heeft aanvaard. De Hoge Raad was het hiermee eens, omdat er geen sprake was van aanvaarding. Hoge Raad oordeelde ook dat de garantenstellung een normatief begrip is en geen gewicht heeft voor een feitelijke beoordeling. 

Culpa:

Culpa is verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid. Culpa is een normatief begrip. In dit begrip liggen de elementen wederechtelijkheid en verwijtbaarheid besloten. Ook culpa kent enkele gradaties: 1) onbewuste schuld, 2) bewuste schuld, 3) roekeloosheid. Voor het beoordelen van culpa maakt het niet uit of er sprake is van bewuste of onbewuste schuld. Roekeloosheid is een strafverzwaringsgrond. Het wordt omschreven als zeer onvoorzichtig gedrag waarbij welbewust en met ernstige gevolgen onaanvaardbare risico’s worden genomen. Zie hiervoor het arrest Roekeloos rijden, waarin sprake was van roekeloosheid wat tevens voldoende was gemotiveerd. In de beoordeling van culpa moeten de volgende componenten worden meegenomen: 1) aanmerkelijke onvoorzichtigheid (culpa lata), 2) verwijtbaarheid.  

Objectieve zijde: aanmerkelijke onvoorzichtigheid. Er moet worden beoordeeld of de verdachte anders had moeten handelen aan de hand van het geheel van gedragingen, de aard en de ernst daarvan en de overige omstandigheden en de eventuele Garantenstellung. 

Arrest Black-Out: vrouw is frontaal gebotst op tegenliggende auto. Het Hof veroordeelde de vrouw, omdat zij een verkeersfout heeft gemaakt. De Hoge Raad oordeelt dat het aankomt op het geheel van gedragingen van de verdachte, de aard en de ernst daarvan en de overige omstandigheden. De vrouw verweerde zich dat ze er niks aan kon doen door een black-out (verontschuldigbare onmacht). Dit betekent een beroep op avas. Het gedrag was volgens de Hoge Raad niet te verwijten aan de verdachte, waardoor verdachte vrijgesproken moest worden.  

Subjectieve zijde: verwijtbaarheid. Er moet worden beoordeeld of de verdachte anders had kunnen handelen en of de aanmerkelijke onvoorzichtigheid vermijdbaar was. Arrest Verpleegster: de zorgplicht die op iemand drukt, hangt af van de aanstelling. 

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur? 

Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur. 

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Er worden geen recente ontwikkelingen besproken.

Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gemaakt met betrekking tot het tentamen.

Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen vragen behandeld die gesteld zouden kunnen worden op het tentamen.