Het lied van de Masaï

Het weekend kan al niet meer stuk en dan gaan we vandaag ook nog een Masaï dorp bezoeken. De Masaï heeft bij lange na de macht niet meer die het vroeger had, en de stam is flink uitgedund. De familie, bestaande uit een opperman, zijn vijf vrouwen en hun 60+ kinderen en kleinkinderen die we bezoeken houdt echter nog stellig vast aan oude tradities. Vele Masaï dorpen stellen zich tegenwoordig tegen betaling open voor toeristen. Het dorp waar wij heengaan echter ontvangt enkel en alleen mensen van IOP. Jaren geleden zijn ze langzaamaan een vriendschap begonnen. Vandaag de dag zitten ook de vrouwen bij het gezelschap en beantwoorden de Masaï al onze vragen. Met elf man proppen we ons in de acht-persoons jeep en off we go. De route voert ons door het heuvellandschap. Unbelievable scenery! Onderweg vinden we meerdere vrachtwagens met de motorkap open. Waarschijnlijk hebben ze last van het klimmen en dalen. "Aapje aapje aapje!" Glunderend wijst Romy naar buiten. We zien een stel bavianen, die vlug weer wegschieten de bomen in. Hun rode achterwerk is het laatste dat we van ze zien.

De jeep rijdt een kale rode vlakte op. In de verte kijkt een kleine berg uit over het landschap. Een klein gebouw doorbreekt het natuurschoon, het gezang dat van binnen komt verraadt dat het een kerk is. Het is zondag en de dag wordt begonnen met de dienst in de kerk. Links vooraan zitten een aantal Masaï kinderen die muziek maken. Niet veel later komt de priester binnen, later ontdek ik dat hij de tweede zoon is van het familiehoofd van de Masaï-stam. De dienst duurt twee uur in totaal. Er wordt vooral veel gezongen en tussendoor wordt de Bijbel aangehaald. Wat er allemaal precies gezegd wordt weet ik niet, het gaat namelijk allemaal in het Swahili. Na een poosje worden wij naar voren geroepen. Het is gebruikelijk om als gast zijnde ook een woordje te spreken. Om de beurt stellen we onszelf voor en vertellen we hoelang we in Tanzania zijn. Tineke laat zien het Kiswahili nog niet geheel eigen te hebben gemaakt. "Habari" zegt ze, ter begroeting. Ach, de bedoeling is goed. Ik stoot Lara naast.me aan, ze moet een beetje lachen. Met een knipoog 'zeg' ik: "Typisch Tineke". "Shikamoo, my name is Roland I am 23 years old and I am from the Netherlands. Asante sana that we could be here". Niet helemaal perfect maar aan de gezichten kan ik zien dat het wordt gewaardeerd. Terug in de houten bank knielen we voor een gebed. Ondanks het feit dat ik geen woord begrijp van de dienst is het toch leuk en interessant om bij te wonen. En geen woord is niet helemaal waar: 'Kristo, Mungu (god) en Amani (peace) haal ik er nog uit. Even later gaan wij weer naar voren en zingt Sharon het lied halleluja bijgestaan door Maureen met een gitaar. Het refrein zingen wij mee. Grappig iets en de Masaï vindt het mooi. Zodra de dienst is afgelopen wordt er gevraagd om een offer. Niet wetend of dit gewoon in geld is of dat ze een dier gaan offeren stoot ik Anika aan. "You can give money" beantwoord ze mijn vraag. Ik stop vijfhonderd shilling in de houten kist en loop naar buiten. In een grote kring wordt er à la IOP centre een gebed uitgesproken. Bijna steek ik mijn handen in de lucht en roep "goodmorning!", maar ik bedenk me net op tijd. Ik schud een Masaï meisje de hand en voeg me bij de groep.

Het Masaï dorp (of dorpje kom ik achter) ligt een paar minuten lopen door de middle of nowhere. Op dit moment kan ik nog even geen dorp voorstellen hier. Een van de kleinkinderen stelt me wat vragen over mezelf en vertelt over de Masaï song. Wat ik begrijp heeft het iets te maken met springen. "Yes jumping" zegt hij. Tijd om te reageren heb ik niet, er doemen een paar hutjes op. 'Wow is dit het?' Ik kan de hutjes op een hand tellen en dan heb ik nog niet eens al mijn vingers nodig. Wonen er híer ruim zestig mensen?! Indrukwekkend dit. Onder een boom nemen we plaats op lage houten krukjes. De man, en familiehoofd, heet Kilimboti Naftari. De beste man heeft vijf vrouwen. Hij had er zes, maar een van hen is tragisch genoeg opgegeten door een krokodil. Althans, dat verhaal wordt verteld. De waarheid blijkt iets anders: de vrouw is door een slang gebeten en overleden. Sterke verhalen doen zich dus ook hier, ver van de bewoonde wereld, de rondte. Kilimboti spreekt geen Engels en daarom stellen wij onze vragen via Anika. We mogen hem álles vragen. Normaal gesproken is het al onbeleefd om naar iemands religie of gezinssamenstelling te vragen. Zeker tijdens de eerste ontmoeting. We leren dat er geen jaloezie is tussen de vijf vrouwen van de opperman en dat mannen en vrouwen gelijk zijn aan elkaar. Hier en daar ervaar ik echter toch anders. Deze familie leeft al sinds hun bestaan op dezelfde plek, hier dus. Ik kijk nog eens om me heen. Je hele leven hier, ik kan het me niet voorstellen. De Masaï mannen mogen meer dan een vrouw hebben omdat ze zich dit kunnen veroorloven. Voor ieder huwelijk betaalt de Masaï man een zogenaamde 'bride-prize' aan de familie van de vrouw. Ook vertelt deze opper Masaï ons dat hij veel koeien en geiten bezit, waar hij hulp voor nodig heeft om ze te verzorgen. En daar zijn vrouwen voor nodig. Blijkbaar werkt dit voor de Masaï, in onze wereld is dit natuurlijk ondenkbaar.

Na een mondelinge cultuurshock is het tijd om de rollen om te draaien. Kilimboti wil ook leren over de westerse cultuur. En natuurlijk zijn de onderwerpen seks en huwelijk een hot topic. De Masaï man stelt zijn eerste vraag. De man naast hem vertaalt naar het Engels: "He must understand that men and women can have circumcision in your country". Fijne binnenkomer zo, de beste man laat er geen gras over groeien. Hij wil weten of zowel mannen als vrouwen besneden worden en of dit verplicht is. Ik leg hem uit dat dit alleen voor mannen is en dat het een eigen keuze is. "However, there are some religions that do it after a child is born" vertel ik. De Masaï man luistert aandachtig naar de vertaling, zijn hoofd ondersteunend met zijn hand. Hij vraagt ons ook over het huwelijk. Tineke vertelt dat men bij ons niet getrouwd hoeft te zijn om kinderen te krijgen. En dat ook mensen van hetzelfde geslacht met elkaar kunnen trouwen. Deze cultuurschok gaat van kwaad tot erger als Kilimboti Naftari reageert met de vraag hoe ze dan kinderen kunnen krijgen. Tineke legt fijn uit dat mannen en vrouwen onderling hun eigen manieren hebben om seks te hebben. Met dit gesprek gaande verzamelen zich er steeds meer mensen rondom het kleed. Om het nieuwe publiek niet teleur te stellen doet Tineke er nog een schepje bovenop: "Women can have children with the seeds from another man. They will inject the seeds into the woman". Wij zitten ondertussen op de achtergrond enorm te lachen. Wat moeten die mensen wel niet van ons denken? Tineke kabbelt ondertussen rustig voort, de Masaï geïnteresseerd om ons heen. Al deze nieuwe informatie maakt hongerig en al gauw zetten de Masaï vrouwen pannen met rijst, spaghetti en bruine bonen op tafel. Lekker, eindelijk eten. Het smaakt me zo goed dat ik nog wat droge spaghetti en wat bruine bonen opschep. Met mijn mond nog vol vraagt een Masaï askari (krijger) of ik de traditionele Masaï kleding aan wil. Maureen, Sharon en Lara hadden al ingestemd en licht aarzelend stem ik er mee in.

In een van de hutten iets verderop kunnen we ons omkleden. Terwijl mijn spijkerbroek wordt verruild voor een gekleurde doek, en er een knots en dolk aan mijn Masaï riem worden gehangen weet ik nog niet wat de bedoeling is van dit hele toneelstuk. Na een fotosessie, bijgestaan door het gelach van de hele stam en de twee dames die nog wel Westers gekleed zijn, wordt ik voorop de groep gezet en legt de man me uit hoe ik de speer moet dragen. Wat volgt is een veredelde polonaise terug naar het dorp. Even opzitten voor de Masaï stam. Het ritueel dat er na komt maakt me duidelijk wat een jongen mij vanochtend probeerde uit te leggen. Het is een ritueel genaamd de Masaï song. Wij mannen staan in een halve cirkel, de dames tegenover ons maken de kring compleet. "Halala eeee hala" de Masaï slaan exotisch klinkende kreten uit. Een voor een, en soms samen met een jongere Masaï stappen de mannen naar voren. In het midden van de kring houden ze hun stok parallel aan het lichaam en springen ze drie keer hoog in de lucht. "Are you afraid to jump?" vraagt de man naast.me. Als reactie spring ik de kring in en doe ik drie sprongen, de wapens aan mij riem veren vrolijk mee. Ineens komen de vrouwen, Masaï en Westers, naar voren. Ze zwieren hun zilveren kettingen samen met hun bovenlichaam heen en weer. Wij mannen doen een stap naar voren. "Hungu, hu, hunga". Op het ritme mee zakken we door de knieën, de vrouwen dansend voor ons. Iedereen maakt weer een kring. Het is stil. Is het afgelopen? "Haaaa wawehalala". Met een hoge schorre stem zingt de Masaï man naast me. Ik stap in het midden, drie hoge sprongen, de laatste met kracht neerkomend op het zand. "Heeee wala alaee". De vrouwen wiegen met hun lichaam. Wat een ritueel, en wij westerlingen laten de Masaï zien wat we kunnen. Na de dans aardig 'gerockt' te hebben als ik dat mag zeggen verruilen we de doeken en speren weer voor jeans en moderne schoenen. We voelen een kleine band komen met deze excentrieke stam. Helaas moeten we afscheid nemen, maar wat een bijzonder volk. Het zal niet het laatste zijn wat we van de Masaï zien, maar deze ontmoeting is er een om te herinneren.

Nadat ik Kilimboti Naftari de hand heb geschud stap ik weer in de jeep. Ook op de terugweg is het een prachtig landschap om naar te kijken, en ook dit keer worden we begroet door diverse bavianen. Thuis onder het eten bespreek ik met Bibi de bestemming van het donatiegeld. Inmiddels heb ik redelijk wat kunnen zien van de omgeving, heb ik diverse mensen gesproken en heb ik bovenal kunnen zien wat vijftien jaar ontwikkelingshulp kan doen.  De invloeden van IOP zie ik op veel plekken terug en ik zie met eigen ogen dat er een verschil gemaakt wordt. De meisjes hebben geen ouders, maar wel een liefdevol en veilig thuis. De mensen hebben eten, drinken en educatie. En dit alles ontwikkelt zich nog steeds. De garden verbouwt groenten, voor eigen consumptie en voor verkoop, en de mensen dragen fatsoenlijke kleren in plaats van iedere dag dezelfde gescheurde kleding zoals ik dat vorig jaar zag. Misschien is dat wel het verschil tussen drie jaar en vijfteen jaar helpen. Het alom bekende verhaal over een vis geven of een hengel om te leren vissen bewijst zich, bevestigd door de ervaringen van Berrit. Hier voelt het goed om ook een bijdrage te doen, met dank aan de vele mensen die mij het vertrouwen gaven door te doneren. Het geld dat ik heb opgehaald gaat naar de pre-school. De kinderen krijgen per dag slechts een halve mok poridge. Eens per week krijgen ze rijst met bruine bonen en soms banaan. Dit eten wordt mogelijk gemaakt door donaties. Nu begrijp ik ook waarom de kids allemaal zeiden dat rijst hun lievelingseten is: normaal eten ze alleen maïspap of ugali, wat ook gemaakt is van maïsmeel. Het lijkt mij een mooie bestemming voor het donatiegeld. De schoolkinderen kunnen hiervan weer een aantal maanden fatsoenlijk eten. Hopelijk denken de gulle gevers in Nederland hier ook zo over. In ieder geval: Asante sana!