Hoorcollege 1: Introductie - Grondslagen van psychologische diagnostiek en testtheorie (GPDTT) aan de Universiteit Utrecht

De doelen van diagnostiek zijn beschrijven, verklaren, indiceren, voorspellen en evalueren.

Bad practice ontstaat onder andere wanneer informatie onsystematisch is verkregen, conclusies onvoldoende zijn onderbouwd en je niet meet wat je wilde meten.

Cognitive biases zijn valkuilen, want:

• Evolutie selecteert snelle beslissysteem
• Mentale shortcuts bij probleemoplossen
• Niet perfect, maar wel snel
• Overgevoelig voor gevaar ‘better safe than sorry’
• Ongevoelig voor kansen
• Vaak effectief, maar problematisch als iets heel zorgvuldigs dient te gebeuren

Halo/horn effect: als je een goede/slechte indruk van iemand hebt ben je geneigd om te denken dat die persoon in andere specifieke taken ook goed/slecht is.

Representativiteitsbias: je linkt een vooroordeel aan iets wat je ziet.

Confirmation bias: als we van tevoren iets denken over iemand gaan we opzoek naar informatie die deze gedachtes bevestigd.

Gedragsconfirmatie: met ons gedrag duw je de persoon in de hoek waar je hem wil hebben (bijv ‘ah, dat moet wel heel vervelend zijn’ als iemand verteld over een scheiding.

Causale actor-observator attributie: als iets niet goed verloopt, schrijf je het bij jezelf toe aan anderen, maar bij anderen schrijf je het toe aan interne factoren.

Availability bias: als je heel vaak dezelfde soort stoornis/ongeluk tegenkomt, heb je de neiging om te denken dat het veel vaker voorkomt dan objectief gezien het geval is.

Base-rate fallacy: we zijn niet goed instaat de basiskansen van iets in te schatten.

Anchoring (verankering): omdat je gewend bent aan een bepaald niveau ligt het (door jou ingeschatte) basislevel te hoog, waardoor je niet meer goed instaat bent om variatie te zien in andere situaties (bijvoorbeeld: als leraar ben je gewend aan een drukke klas, wat dan voor jou de norm wordt. Bij een nieuwe klas schat je het druktelevel dan te hoog in).

Met tests, testtheorie en het hypothesetoetsend model kan je psychologische diagnostiek goed verrichten.

10 assumpties volgens Reynolds & Livingston:

• Psychologische constructen bestaan
• Dat deze constructen gemeten kunnen worden
• Dat die meting nooit perfect is
• Dat er verschillende manieren zijn om een construct te meten
• Alle manieren van meten hebben zowel sterktes als beperkingen
• Meerdere informatiebronnen gebruiken is belangrijk
• Prestatie kan gegeneraliseerd worden naar gedrag buiten de test
• Assessment kan informatie geven die helpt om een psycholoog een betere keuze te laten maken
• Assessment kan afgenomen worden op een eerlijke manier
• Testen en het uitvoeren van diagnostiek kan ook echt een bijdrage leveren aan de samenleving

Soorten tests:

Maximum performance tests: laten zien dat je iets kunt (voorbeeld: tentamen)

• Achievement tests – wat heb je geleerd?
• Aptitude test – wat kun je?
• Speed – zo snel mogelijk
• Power – zo goed mogelijk

Typical response test: typisch antwoord van een persoon waardoor je iets kan zeggen over zijn/haar functioneren (voorbeeld: depressievragenlijst)

Projectieve tests: testen hoe iemand vanuit zijn onderbewuste antwoord (bijvoorbeeld: zin-aanvultest)

Authentic assesment: hierbij is de persoon zijn authentieke zelf en wordt er gekeken naar hoe je jezelf presenteert in wat je bijvoorbeeld geleerd hebt (bijvoorbeeld: portfolio)

Tests kunnen gestandaardiseerd of niet-gestandaardiseerd, objectief of subjectief en norm-referenced (score afgezet tegen een andere score) of criterion-referenced (haalt deze persoon het verwachte criterion?) zijn.

Een goede test:

• is gebaseerd op een theorie
• meet wat jij wilt meten
• meet wat het zegt te meten
• produceert herhaalbare resultaten
• produceert geen resultaten die afhankelijk zijn van toeval
• is uitvoerbaar

De COTAN beoordeelt veel tests.

Testtheorie: een test heeft eigenschappen (betrouwbaar, valide). Als we weten welke eigenschappen een test bezit kunnen we bepalen of de test op een juiste manier meet wat we willen weten en of deze informatie waardevol is voor onze conclusie. De kennis over deze eigenschappen is gebaseerd op onderzoeksgegevens en wordt verkregen door middel van statistische analyses.

Stappen bij psychologische diagnostiek:

1. Vraag- en strategiebepaling
2. Testkeuze en afname
3. Interpreteren en wegen gegevens

Het is belangrijk dat je hypothesetoetsend te werk gaat: hypothese opstellen op basis van wat je ziet/hoort. Geschikte meetinstrumenten kiezen en toetsingscriteria opstellen (wat je verwacht). Daarna voer je je onderzoek uit en toets je je resultaten aan de verwachtingen en verwerp je of neem je de hypothese aan. Je concludeert op basis van de resultaten of het probleem is opgelost en anders zoek je verder.

Het interpreteren van gegevens kan op basis van beslissingen op groepsniveau, op individueel minder belangrijk niveau en op individueel belangrijk niveau.