Ethiek - SheetNotes (2019/2020)

Sheetnotes 19/20

Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege? 

In dit hoorcollege wordt de literatuur behandeld uit twee verschillende boeken. 

• Maartje Schermer, Marianne Boenink, Gerben Meynen (red.) Komt een filosoof bij de dokter. Denken over gezondheid en zorg in de 21e eeuw (uitgeverij Boom, Amsterdam 2013, pp.115-128). 
• Rothfusz, J. (2014). Moraal en ethiek. In Ethiek in de psychologie (4de editie, pp. 4–11). Amsterdam, Nederland: Pearson Benelux.
• Rothfusz, J. (2014). Normatieve theorieën. In Ethiek in de psychologie (4de editie, pp. 51-72). Amsterdam, Nederland: Pearson Benelux.

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur? 

Er wordt extra aandacht besteed aan de beroepscode van psychologen. Dit vertegenwoordigt de belangen en pichten van de psychologen. Er wordt verder ingegegaan op de Nederlandse Beroepscode van het NIP.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Als voorbeeld wordt gebruik gemaakt van de Tarasoff Case. 

Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gemaakt over het tentamen.

Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen tentamenvragen behandeld.

Hoorcollegeaantekeningen 19/20

Beroepscode

Er zijn algemene richtlijnen om je beroepscode (zwijgplicht) te verbreken, wanneer er concrete bedreiging is of wanneer er concreet gevaar is voor een persoon. Het is niet verplicht om officiële instanties te waarschuwen (zoals de politie), maar je moet wel het potentiële slachtoffer waarschuwen. Dit is besproken met het voorbeeld van de Tarasoff Case. De psycholoog zit in bepaalde omstandigheden met een moreel dilemma, waarin het lastig is om te beslissen wat je moet doen. 

Ethiek

Vertrouwelijkheid is de beroepscode van zwijgplicht. Privacy is het geheimhouden van de gegevens van de patiënt in het dossier. Ethiek is een gewoonte of zedelijke handeling (goed handelen). In algemene zin probeert ethiek de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een handeling goed of fout is, en om de motieven en consequenties van deze handeling te kunnen evalueren. 

Een ethisch oordeel doet beroep op iets dat voor iedereen zou moeten gelden, dat het niet persoonlijk of subjectief is. Echter kunnen normen en waarden op kleine schaal van elkaar verschillen.

Normen en waarden

Waarden zijn een meer algemeen/abstract begrip. Normen zijn meer bindend, zoals concrete afspraken of wetten. Als hulpverlener heb je niet alleen te maken met de persoonlijke normen en waarden, maar ook van de instelling voor wie je werkt. Een deugd gaat uit van een karaktereigenschap die iemand heeft. Ethiek gaat over goed/verantwoord handelen, wat te doen in een bepaalde situatie.

Vormen van ethiek

1. Descriptieve ethiek = beschrijvende ethiek.
2. Prescriptieve of normatieve ethiek = voorschrijvende ethiek (zoals beroepscode).
3. Meta-ethiek = ethiek die fundamentele vraagstukken bestudeert. 
4. Deugd ethiek = hoe je goed moet leven, als in karaktereigenschappen. Beoordeelt op karakter en motieven van de handelende persoon. 

Stromingen binnen ethiek

Je kan naar een intentie of naar de gevolgen van een handeling krijgen. Dit onderscheid de theoretische stromingen van ethiek: 

• Gevolgenethiek = beoordeling van welke handeling moreel juist is door naar het doel of de gevolgen van de handeling te krijgen. Te kijken of het gevolg juist is of niet. Het uitgaanspunt is dat je streeft naar maximaal genot voor iedereen en zo min mogelijk pijn. Kritiek hierop is dat het moeilijk is om de gevolgen van een handeling te overzien, het eigenbelang wordt afgekeurd, er zijn geen absolute grenzen en er wordt geen rekening gehouden met individuele rechten van mensen.
• Deontologische ethiek = beoordeling welke behandeling moreel juist is door te kijken of de handeling zelf juist is – ongeacht de feitelijke gevolgen. Handeling op basis van redelijke morele regels. De morele regels zijn hierbij onafhankelijk van de doelen. Het kijkt meer naar het verleden (als je belofte hebt gedaan, moet je die waar maken). Kritiek hierop is dat er weinig flexibiliteit is of ruimte voor uitzonderingen. 
• Deugdenethiek = beoordeelt karakter en motieven van de handelende persoon. Streeft naar handelen vanuit goede eigenschappen. 

Wat is normaal?

We gaan ervanuit dat onze normen en waarden voor iedereen gelden (universalisme). De cultuur waarin we opgroeien vormt mede onze normen en waarden en aanschouwen wij als normaal. Maar dit verschilt dus per cultuur (diversiteit). De cultuur bepaalt ook de wijze waarop symptomen en gedrag zich uiten, die de criteria voor de classificatie zijn. Als dit verschilt per cultuur, is het lastig om een algemene en universele classificatiesysteem te ontwikkelen. Het kan zijn dat in het ene land wel een diagnose wordt gegeven en in het andere land niet. 

Wat is gezond en wat is ongezond?

Afwezigheid van een stoornis staat niet gelijk aan gezonde geestelijke gezondheid. Over de tijd verandert het classificatiesysteem en daarmee de eisen die gesteld worden aan het diagnosticeren van een stoornis. Dit wordt beïnvloed door de tijdsgeest en de normen en waarden die op dat moment in de cultuur heersen

Beroepsethiek

Als professional werk je vanuit drie posities: vanuit de organisatie (wat hoor ik te doen), je professie (wat mag ik doen) en je menszijn (wat voel ik). De beroepscode vertegenwoordigt de belangen en de plichten van de psychologen. 

Om houvast te krijgen in de klinische praktijk is er beroepsethiek, in Nederland is er de beroepscode van het NIP. Deze bestaat uit 108 artikelen, 1 algemeen deel en 4 delen over specifieke aspecten van de beroepscode. In Nederland worden er vier basisprincipes voor psychologen als beroepscode gehanteerd:

• Verantwoordelijkheid
• Integriteit 
• Respect
• Deskundigheid

Artikel 24 = je mag geen uitspraken over andere personen doen in de media.

De NL staat heeft wetten om de rechten van patiënten en de plichten van behandelaren te waarborgen: het doel van de Wet BIG/tuchtrecht is te zorgen dat de kwaliteit van de gezondheidszorg hoog is en blijft. Het beschermt patiënten tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen van zorgverleners.