College Inleiding / Bevoegdheid - Rijksuniversiteit Groningen

Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Er zijn drie dimensies van het bestuursrecht:

1. Legitimatie: de macht om te regeren, gezag/wederkerigheid. 
2. Instrumentatie: organisatie (Rijk, provincie, waterschap) en middelen (publiekrechtelijk, privaatrechtelijk, feitelijk) om te kunnen regeren. 
3. Machtsuitoefening zelf: normering en rechtbescherming tegen overheidshandelen.

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Geen sprake van onderwerpen die niet worden behandeld in de literatuur.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Geen sprake van nieuwe ontwikkelingen 

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Voor het tentamen is het belangrijk de volgende rechtsbeginselen te kunnen onderscheiden: het legaliteitsbeginsel, het rechtsgelijkheidsbeginsel, het rechtszekerheidsbeginsel en het evenredigheidsbeginsel. 
• Voor het tentamen is het belangrijk te weten wat algemene beginselen van behoorlijk bestuur zijn. Hierbij dient onderscheid te kunnen worden gemaakt in: 

1. De zorgvuldige voorbreiding: feitenvaststelling/horen/inspraak/motiveiring 
2. Het motiveringsbeginsel; 
3. Het gelijkheidsbeginsel; 
4. Het vertrouwensbeginsel;
5. Het evenredigheidsbeginsel. 

• Voor het tentamen is het belangrijk de vormen van bevoegdheidsverkrijging te kennen: 

1. attributie = toekenning van een nieuwe bevoegdheid 
2. delegatie = overdracht van een toegekende bevoegdheid aan een ander bestuursorgaan. Bevoegdheid wordt uitgeoefend alsof het een eigen bevoegdheid is (art. 10:13 Awb / art.10:17 Awb). Voor delegatie is een wettelijke grondslag vereist, anders is het ongeoorloofd (art. 10:15 Awb)
3. mandaat = opdracht van bestuursorgaan tot uitoefening van bevoegdheid aan een anders ("namens"). De bevoegdheid blijft berusten bij de mandans (art. 10:7 Awb). 

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Bestuursrecht 2 gaat voor een groot deel over op welke manier de Awb toegepast mag worden. Hierbij wordt de kennis van bestuursrecht 1 als bekend verondersteld.

Het is belangrijk om na te gaan welke regels gelden voor welke bevoegdheidsverdeling. Een bevoegdheid is een fundamentele vereiste voor overheidshandelen. Het rechtsbeginsel dat daaraan ten grondslag ligt is het legaliteitsbeginsel.

Een bestuursorgaan kan een bevoegdheid hebben om praktische, principiële of historische redenen. Daardoor is er sprake van een gelede normstelling. Dat zorgt ervoor dat nadere normstelling vaak door steeds een ander bestuursorgaan is gedaan. Uiteindelijk kan elke regeling tot de Grondwet of een wet in formele zin worden teruggevoerd. Ook kan het doorschuiven van bevoegdheden er nooit voor zorgen dat niemand meer verantwoordelijk is voor een bepaalde beslissing.

Er zijn drie manieren waarop een bevoegdheid bij een bestuursorgaan kan komen:

• Attributie – toekennen van een nieuwe bevoegdheid. Als er wordt geattribueerd wordt degene die de bevoegdheid krijgt automatisch een bestuursorgaan als deze dit nog niet was. Een voorbeeld daarvan is de garagehouder die de bevoegdheid heeft een APK keuring te doen. Bij attributie aan een ambtenaar wordt de staatsrechtelijke verantwoordelijkheidsverdeling niet doorbroken. Op grond van art. 10:22 Awb is de ambtenaar ook verplicht tot inlichtingen en het bestuursorgaan bevoegd tot instructies.

• Delegatie – overdracht van een toegekende bevoegdheid aan een ander bestuursorgaan. Voor delegatie is altijd een wettelijke grondslag nodig, omdat ook de verantwoordelijkheid wordt overgedragen. De delegataris oefent de bevoegdheid uit als eigen bevoegdheid. Delegatie wordt geregeld in afdeling 10.1.2 Awb. Een voorbeeld van die wettelijke grondslag is art. 147 + 156 Gemw. In art. 147 staat de bevoegdheid van de gemeente, in art. 156 de mogelijkheid tot overdracht aan het college van B&W. De bevoegdheid is dan nog niet gedelegeerd, maar is wel mogelijk gemaakt door deze wettelijke grondslag.
  Als in een formele wet “bij AMvB” staat, kan de regering door middel van een AMvB iets bepalen. Als er “krachtens AMvB” staat, kan de regering door middel van een AMvB een bevoegdheid delegeren. Het delegerende bestuursorgaan kan alleen aanwijzingen geven via beleidsregels en dus geen specifieke aanwijzingen geven. Delegatie mag niet als deze in strijd is met een bijzondere wet en ogv art .10:14 Awb ook niet naar ondergeschikten.

• Mandaat – machtiging van bestuursorgaan tot uitoefening van de bevoegdheid aan een ander. Bij mandaat machtigt een bestuursorgaan een ander om in zijn naam en onder zijn juridische verantwoordelijkheid een bevoegdheid uit te oefenen. Daarbij kan er een onderscheid gemaakt worden tussen beslissingsmandaat, uitvoeringsmandaat (10:12) en ondertekeningsmandaat (10:11). Bijna de hele Awb gaat over de eerste vorm. Bij mandaat blijft het mandaterende bestuursorgaan bevoegd en mag deze per geval specifieke instructies geven. Daardoor ontstaat er een ondergeschiktheidsrelatie. Niet-ondergeschikten moeten daarom instemmen met de mandaat. Voor mandaat is geen wettelijke grondslag vereist. In 10:3 staat wanneer mandaat niet is toegestaan.

Daarnaast zijn er nog machtiging en volmacht als in art. 10:12 Awb.