Staatsrecht 2 - RUG - B2 - Sheetnotes 2017/2018

Week 1

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• In dit hoorcollege wordt de focus gelegd op 3 duo’s: staat en rechtsstaat, rechtsstaat en democratie, en democratie en mensenrechten.

  • Staat en Rechtsstaat: De staat als ambtenarenorganisatie. Rechtsorganisatie en vredesorganisatie wordt niet expliciet genoemd in het college.

  • Aanvulling: Vroeger hadden koningen en staatshoofden door de persoonlijke titels aansprak op gezag. De afgelopen ±300 jaar, met als kantelpunt de Franse Revolutie, is ook de staat zelf en het staatshoofd gebonden aan de regels van de staat. Constitutieve constituties creëren organen en zijn te zien als de bouwtekening. Als invulling zijn er de programmatische constituties, deze geven richting/kleur aan iets.

  • Rechtsstaat en Democratie

  • Aanvulling: Er zijn verschillende manieren en invalshoeken om de staat te zien/beschrijven: Voorbeeld: 4 blinden worden gevraagd om een olifant te beschrijven, terwijl ze allen bij een ander deel van het dier zijn neergezet. De slurf, een poot, een oor en de buik. Hierdoor scheppen alle blinden een andere visie van de olifant, allen niet onjuist, maar niet volledig.

  • Democratie

  • Aanvulling: 2 axioma’s (beweringen die niet bewezen zijn, maar zodanig vanzelfsprekend zijn dat ze algemeen worden aanvaard) over mensenrechten, waarbij het gaat om minderheden:

    • Inherent aan je mensheid (gelijkheid)

    • Aanspraak op je rechten (staatstaak)

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Er worden geen onderwerpen besproken die niet ook in de literatuur behandeld worden.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Donorregistratie. Deze wet is inmiddels goedgekeurd. Dit is een dilemma van de rechtsstaat; over privacy - algemeen belang.

• Eilandbestuur St Eustatiu. Het kabinet heeft de eilandraad (vergelijkbaar met gemeenteraad) overgenomen.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Het is belangrijk om te weten waar democratie in de Gw te vinden is: Art. 4, art. 50, art. 67 lid 3, art 129 & 130 Gw. Dit zijn vooral formele uitingen van de democratie. Hoe de bevoegdheid uitgeoefend wordt, staat niet in de Gw. De regering heeft wel een voorstel in behandeling over het toevoegen van een algemene bepaling hierover.

• Het is erg belangrijk om de formele en materiele constituties te kennen, net als de spanning die hierop staat.

• Ook zijn de 'gevaarlijke' partijen van belang:
  • Refah Partisi
  • Nationaldemokratische Partei Deutschlands

Week 2

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Kiesrecht. 

  • Wijziging:

    • De beperking van het kiesrecht door het EVRM wordt dit jaar slechts kort in het hoorcollege behandeld, maar wel uitgebreid in het werkcollege.

    • Het arrest Hirst/Frodel wordt niet behandeld.

    • Ontbindingsrecht krijgt een apart subkopje met als extra info: Het ontbindingsrecht is in 1848 ingevoerd tegen toegenomen macht van het parlement. Conflictsontbinding is moeilijk denkbaar vanwege de opkomst van politieke partijen.

• Gekozen bestuur: In de discussie over het rechtstreeks kiezen van de minister-president of een burgemeester wordt gesteld dat het zou kunnen leiden tot een machtsstrijd en een vermoeilijking van de relatie met de regering

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Er worden geen onderwerpen besproken die niet ook in de literatuur behandeld worden.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• De kritiek op de Eerste Kamer als ongoing issue.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Caoutchouc-artikel van 1887.
• Het is belangrijk dat je goed onderscheid kunt maken tussen inlichtingen geven, verantwoording afleggen en de vertrouwensregel.
• De kritiek op de Eerste Kamer als ongoing issue. Belangrijk om te weten wat het nut is hiervan, maar ook wat de kritiek inhoudt.

Week 3

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• De eerste alinea onder ‘eigenaardigheid constitutioneel recht’ uit de hoorcollegeaantekeningen wordt niet besproken in het hoorcollege van 2017/2018. Het hoorcollege van dit jaar focust vooral op de regelgevende bevoegdheid.

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• De wet op het Raadgevend Referendum (Wrr).

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• De wet op het Raadgevend Referendum (Wrr). Tijdens het hoorcollege was het nog niet duidelijk of er een referendum zou mogen komen over de afschaffing van het referendum. Inmiddels heeft RvS bepaald dat er geen referendum komt over de afschaffing, en de Tweede Kamer heeft ingestemd met het afschaffen van het referendum.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• De positie van de Eerste Kamer is belangrijk: wat zeggen voorstanders en tegenstanders over de Eerste Kamer? Dit is een actuele discussie. 

Week 4

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Er wordt dit jaar minder ingegaan op de taken en organen van de Provincie,- en Gemeentewet. Dit is namelijk allemaal te vinden in het Handboek. De onderwerpen die dit jaar in bod komen ook, maar zijn dus duidelijk van extra belang. 
• In 2017/2018 worden de volgende onderwerpen behandeld:
  • Het belang van organisatierecht
  • Hoofdstructuur
  • Territoriale en functionele decentralisatie
  • Open huishouding
  • Deconcentratie
  • Agentschappen
  • Zelfstandige zbo’s
  • Autonomie en medebewind
  • Anterieure en posterieure verordeningen.

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Er worden geen onderwerpen besproken die niet ook in de literatuur behandeld worden.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Groningen Seaports wordt genoemd als voorbeeld van intergemeentelijke samenwerking.
• In St Eustatius is een regeringscommissaris aangesteld als gevolg van grove taakverwaarlozing (wat overigens bijna nooit voorkomt).

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Aan het onderwerp autonomie en medebewind wordt relatief veel aandacht besteed in het hoorcollege. Het is van belang om te onthouden dat de definities die in art. 124 Gw worden gegeven, niet helemaal juist/volledig zijn.
  • Autonomie is verankerd in art. 124 lid 1 GW en heeft eigenlijk twee definities: als eerste ‘’dat wat op eigen initiatief en eigen inzicht wordt geregeld’’ en als tweede  ‘’beslissingen die door de wetgever van het gemeentebestuur worden gevorderd in de gemeentewet zelf’’. Er is sprake van autonomie als de gemeentewet zelf iets vordert.
  • Medebewind is verankerd in art. 124 lid 2 Gw. Op het hoorcollege wordt gesteld dat deze tekst echter te algemeen geformuleerd is, en suggereert dat het enige doorslaggevende criterium is dat er iets van jou gevorderd wordt.
• Het is van belang om het onderscheid te maken tussen decentralisatie en deconcentratie.
• De subsidiariteitsgedachte is belangrijk en komt ook terug in de werkgroepen. Het houdt in dat overheidstaken op een zo laag mogelijk niveau moeten worden uitgevoerd (laag = zo dicht mogelijk bij de burgers).

Week 5

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Dit jaar wordt het arrest Metten (ABRvs 1995) in het hoorcollege besproken. Bepaald is dat ook EU-regels die geen directe werking hebben in de nationale rechtsorde, toch voorrang kunnen hebben in het geval dat een conflict zich voordoet

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• De Costanzo-verplichting wordt slechts genoemd in een voetnoot in het Handboek, maar wordt op het hoorcollege wel expliciet genoemd. Deze verplichting houdt in dat bepalingen van een richtlijn – indien inhoudelijk onvoorwaardelijk en voldoende nauwkeurig – ook tegen decentrale overheden mogen worden ingeroepen. Als een lidstaat heeft nagelaten op tijd te implementeren of als er onjuist geïmplementeerd is, dan kunnen particulieren zich hier tegenover de staat op beroepen.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• De omvang van verdragen die in ontwikkeling zijn, zijn erg groot. Zo waren er aan het eind van 2017 289 verdragen in voorbereiding.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• De Arresten Rusttijden, Spoorwegstaking en CAN/Staat zijn erg belangrijk voor het tentamen.

Week 6

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Het Sunday Times-arrest en de bijbehorende criteria worden dit jaar in het hoorcollege behandeld: (zie art 8-11 EVRM)
  • Het moet bij de wet zijn voorzienWet à In de Grondwet staat ‘wet’ voor een wet in formele zin. In het EVRM staat wet voor alle vormen van het recht.
  • accessible & foreseeable
• Doelcriteria (in het belang van de openbare orde, volksgezondheid etc.)
• Het moet noodzakelijk zijn n een democratische samenleving.

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• In het hoorcollege wordt een aantal ontwikkelingen genoemd die van invloed zijn geweest op het ontstaan van denken over grondrechten:
  • De renaissance
  • De hervormingen van de 16^e eeuw (Luther etc): Bij het katholieke geloof staat de groep centraal, en in het protestante geloof staat het individu centraal. Ook ontstaan er concurrerende godsdiensten, wat vragen oproept over vrijheid van godsdienst.
  • De verlichting: mensen gaan hun ratio gebruiken en zichzelf ontwikkelen
  • De opkomst van de natiestaat en versterking van het centrale overheidsgezag à leidde tot denken over bescherming van een te machtige overheid.
  • De opkomst van de burgerij.
  • De Franse Revolutie (belangrijkste gebeurtenis)
  • Staatsregeling à Grondwet 1814 (hierin waren nauwelijks grondrechten te vinden, alleen vrijheid van godsdienst)

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• In dit hoorcollege worden geen recente ontwikkelingen besproken.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Het is belangrijk om onderscheid te kunnen maken tussen de reikwijdte en beperkingsmogelijkheden van een grondrecht.
• De Sunday Times criteria zijn van belang en die moet je kunnen toepassen.
• Je moet de leer van de bijzondere beperkingen, de theorie van de redelijke uitleg, en de leer van de horizontale verplichtingen kunnen toepassen en begrijpen

Week 7

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• In de originelen is er eerst nog een terugblik naar het vorig college, dat ontbreekt hier, maar die informatie moet wel gewoon worden ingelezen bij week 6.  
• Bij het onderdeel ‘vrije meningsuiting’ wordt het belang van de Sunday Times-criteria nogmaals besproken, wat de beperkingen van art. 10 EVRM betreft.  Verder komt alles overeen.

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Alles wat genoemd is in het hoorcollege is tevens te vinden in het Handboek en/of de arresten.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• In dit hoorcollege worden geen recente ontwikkelingen besproken.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Het is belangrijk om de criteria van het EVRM voor ontoelaatbare ongelijke behandeling te kennen, namelijk:

  • Vergelijkbare gevallen worden

  • Ongelijk behandeld

  • Zonder objectieve en redelijke rechtvaardiging

• Je moet goed onderscheid kunnen maken tussen direct onderscheid en indirect onderscheid in de zin van de Awgb.

• Artikel 7 van de Grondrecht is belangrijk en je moet onthouden dat het connex/annex recht het versprijdingsrecht is. Dit staat dus niet letterlijk in het artikel maar moet worden ingelezen.

• De Sunday Times-criteria (zie week 6)