Dit hoorcollege gaat over het Proces recht.
Geen sprake van. Terug te vinden in de literatuur: Prota, Hoofdstuk, Proces recht (P) 1 t/m 22.
Geen sprake van recente ontwikkelingen.
Voor het tentamen is het van belang de drie procesvormen in Rome te kunnen onderscheiden.
- Wat waren de drie porcesvormen in Rome?
1. Legis actio - proces: in de tijd van de Wet van de Twaalf Tafelen
Dit is een zeer formeel proces waarbij in vaste formules moest worden uitgesproken. Recht en religie hingen nog sterk samen.
2. Proces per formulam
Dit is de vorm die de grootste in vloed op het Romeins Recht heeft gehad. Het geschil werd vastgelegd in een akte en de jurist zorgde voor de juiste vaste volgorde in de akte.
3. Cognitio extraordinaria
Hierbij was sprake van speciale gevallen van geschillen waar de keizer een rechter heeft benoemd die de uitspraak doet. Dit was eigenlijk een manier voor de keizers om hun eigen macht te versterken. Dit werd uiteindelijk de gewone rechtsgang.
- Waarom worden de procedures gevoerd?
Dit vanwege een executoriale titel die door het proces wordt verkregen. Zonder deze titel is er sprake van eigenrichting, dit is niet toegestaan.
Wat zijn mijn rechten? Antwoord tegenwoordig, kijk naar het materiële privaatrecht.
Romeinen dachten: kan ik een proces beginnen? Zo ja, dan kan ik over een recht beginnen.
Executoriale titel
De Romeinen procedeerden om een executoriale titel krijgen, om een stuk te hebben dat ten uitvoer wordt gebracht. Het veroordelende vonnis in het bijzonder. Zodra je een executoriale titel hebt, heb je recht van meewerking van de overheid volgens dat vonnis. Echter, er bestaat een zekere beoordelingsmarge in geval van openbare orde -> dan is de overheid niet verplicht mee te werken.
Oudste vorm executie civiel: executie op persoon die veroordeeld was. Hij verloor dan zijn juridische persoonlijkheid, deze persoon werd dan dus slaaf en die kon je verkopen op de markt en dan had je het geld. Inclusief als de schuldenaar wel vermogen had maar niet wilde betalen, dan verloor hij dat ook allemaal. Wat te doen met schuldenaar met meerdere schuldeisers? Dan schuldeisers bevoegdheid om schuldenaar in meerdere stukken te snijden. Dit moet je met een korreltje zout nemen. Maar het hing er wel vanaf wat voor schuldeiser je had, een wreed of een aardiger persoon maakte nogal een verschil. Hierdoor kwam er opstand.
In 326 kwam er een wet waarbij de executoriale titel werd afgeschaft. De persoon werd niet meer geëxecuteerd, enkel nog het vermogen. In Romeinse Keizerrijk werd het vermogen ook beperkt tot het bedrag dat nodig is om schuldeiser in zijn schuld te voldaan. Kortom niet meer het gehele vermogen van de schuldenaar.
Drie procesvormen, die de Romeinen hebben gekend
Legis actio proces: hing af van mondelinge formules. Je moest bepaalde mondelinge teksten gebruiken, indien dit juist werd gedaan mocht men naar de rechter gaan. Priesters waren hier nog rechters.
Proces per formulam: overheid bepaalde alleen maar of je mocht procederen, maar bepaalde geen vonnis. Het vonnis werd door een privé persoon (rechter) gewezen. In heden kan dit nog steeds, als je niet naar de overheidsrechter wil, kun je Arbiter kiezen. Moet wel van beide partijen akkoord zijn.
Cognitio extraordinaria: proces bij de rechter. De cognitio extraordinaria is langzaam het gewone procesrecht geworden.
Proces per formulam
In iure - toezicht op de rechtspraak door Praetor. De plaats waar dit gebeurde heette iure, hij bepaalde of je mocht procederen (gaf een actie). Dit bepaalde hij aan de hand van de wet, of er een procedure was voorzien voor bepaald geval of hij had zelf voorzien in een procedure opgenomen in zijn edict van zijn ambtsjaar. De Praetor had imperium: de bevoegdheid tot uitvaardigen van een edict. Als partijen niet uit de keuze van de rechter kwam, dan koos de Praetor een rechter. Alle technische dingen worden besproken bij de Praetor, zoals welke verweermiddelen, welke rechter etc. Als je naar de Praetor wilde, had je rechtsbijstand nodig, iemand die wist welke middelen er waren. Dan ging je naar een patroon. In ruil voor advies moest je wel op deze persoon stemmen bij verkiezingen.
In iudicio - Met formula (akte) naar de privaatrechter (iudex privatus). Bij de rechter gaat het enkel nog om de feiten.
Hoe verliep een Romeins proces?
Indefensus: Een gedaagde die weigerde om mee te gaan naar de Praetor. Houdt in iemand die zich niet verdedigd. Indien men dit deed, dan kreeg de eiser automatisch gelijk volgens de Praetor. Zakelijke acties kun je tegen iedereen instellen als iemand anders die zaak van jou heeft. Persoonlijke actie stel je in tegen een persoon die met jou in een speciale rechtsbetrekking staat, bijv. een overeenkomst met een bepaald persoon. In indefendus persoonlijke actie werd de persoon uit zijn gehele vermogen gezet. In indefendus zakelijke actie dan gaat de zaak naar de eiser, krijgt eiser gewoon waar die recht op had.
Enkele procesvormen
Confessus pro iudicato habetur: Wanneer gedaagde voor Praetor zei dat het klopte wat eiser zei, dan stopte de zaak hier ook. Dan is er geen rechter meer nodig, dan deed Praetor zelf uitspraak en krijgt eiser gelijk.
De formula van eigendomsactie (rei vindicatio) :actie die eigenaar heeft om zijn zaak terug te krijgen. Bewijslast ligt bij de eigenaar. Alle vonnissen worden in beginsel in geld uitgedrukt. Maar restitutieclausule: zaak op waarde schatten en dat uitkeren aan eiser, hoeft niet als gedaagde vrijwillig de zaak aan eiser geeft. Als gedaagde de zaak niet wilde afstaan, had de rechter beoordelingsvrijheid om de waarde van de zaak in geld te schatten, en hij ging natuurlijk hoog zitten. Indien gedwongen tot overeenkomst, dan gedaagde exceptio: je ontkent niet dat er een overeenkomst is gesloten, maar stelt iets tegenover dat de eis toch ongedaan moet worden, door bijv. bedreiging of dwang.
Clausula bonae fidei: de formule van goede trouw. de objectieve goede trouw: handelen in strijd met een aantal ongeschreven regels die bepalen wat betamelijk is, wat je hoort te doen in het rechtsverkeer mbt ander. De eisen die de redelijkheid en billijkheid meebrengen. De eiser mag de vordering opeisen alsof de verjaring voltooid is, dat is het nog niet maar dan heb je niet de kans dat het bezit van een zaak verloren gaat of dergelijke.
Overige begrippen
Add new contribution