HC48: Farmacologie

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • Dit college vormt een intoductie voor het onderwijs farmacologie in de opleiding Geneeskunde
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Bruikbaarheid

Of een geneesmiddel bruikbaar is wordt bepaald door verschillende factoren:

• Chemische structuur
• Toedieningsvorm
• Doseringsschema
• Bijwerkingen
• Kosten
• Therapeutisch effect
• Farmacodynamiek
• Farmacokinetiek
• Aangrijpingspunt

Verschillende termen zijn belangrijk in de farmacologie:

• Farmacologie: houdt zich bezig met de werking van geneesmiddelen.
• Farmacokinetiek: wat het lichaam doet met het geneesmiddel
• Farmacodynamiek: wat het geneesmiddel doet met het lichaam

Klaring en eliminatie

Farmacokinetiek bekijkt altijd de ADME-aspecten:

• Absorptie: opname door de darmen
• Distributie: verdeling over het lichaam via de circulatie
• Metabolisme: omzetten van het geneesmiddel in de lever → verlies aan farmacologische werking
• Excretie: geneesmiddel verlaat het lichaam via de nieren

Eliminatie:

Eliminatie bevat metabolisme en excretie. Het zijn de processen waarbij het lichaam probeert de werking van het geneesmiddel te laten stoppen. Hierbij wordt het geneesmiddel uitgescheiden. Dit kan op meerdere manieren plaatsvinden:

• Organen (lever en nieren)
• Zweten
• Oraal (uitademen van lucht)
• Ontlasting

Klaring:

Klaring is de snelheid van eliminatie, meestal in mL/min. Klaring is het volume bloed waaruit een medicijn per tijdseenheid wordt verwijderd. In de farmacologie is de klaring de optelsom van de klaring van verschillende organen, bijvoorbeeld:

• Klaring van de nier + klaring van de lever + etc.

Voor de meeste medicijnen is de klaring proportioneel met de concentratie van het aanwezige medicijn. De eliminatiesnelheid is proportioneel aan de concentratie in klinische setting → eliminatie is niet verzadigbaar.

Kliniek:

In de kliniek wordt de renale klaring meestal bepaald door het kreatininegehalte in de urine te onderzoeken → a.d.h.v. de kreatinine kan de staat van de nierfunctie geschat worden. De kreatinineklaring kan met de Cockcroft-formule berekend worden. Deze is niet 100% betrouwbaar:

• Bij oudere leeftijd wordt de klaring onderschat
• Bij overgewicht wordt de klaring overschat

Werking

Om de werking van een geneesmiddel in te schatten zijn enkele gegevens van belang:

• Halfwaardetijd
• Geneesmiddelrespons
• Nierfunctie
• De renale bloed flow (RBF) is ongeveer 1100 mL/min
• De GFR is ongeveer 125 mL/min
• Eiwitten groter dan 5500 dalton kunnen het filtratiemembraan niet passeren
• De urineflow is 1,5 mL/min
• De pH van urine heeft een waarde van 5-8 → urine kan zowel basisch als zuur zijn

Renale excretie

De renale excretie/klaring bevat 3 belangrijke processen:

• Glomerulaire filtratie
  • Passief proces
  • Geneesmiddelen met een hoog molecuulgewicht of hoge plasma-eiwitbinding worden niet gefiltreerd
  • Glomerulaire filtratiesnelheid (eGFR) + RBF
• Actief tubulaire secretie
  • Actief proces m.b.v. transporteiwitten
  • Zwakke zuren en basen
  • Snelheid afhankelijk van de maximale capaciteit van een transporteiwit
  • Competitieve inhibitie → er kan competitie tussen medicijnen plaatsvinden
• Passief tubulaire resorptie
  • Concentratiegradiënt → geneesmiddelen worden opnieuw opgenomen
  • Fysisch chemische eigenschappen
    • Hoge lipofiliteit
    • Niet-geïoniseerd → urine pH = 4,5-8,0
      • Bij een lage urine pH kan een base niet goed terug geresorbeerd worden

Bij ouderen is de nierfunctie verminderd en is de GFR lager. Om te voorkomen dat een geneesmiddel zich in het lichaam ophoopt, moeten ouderen dus een lagere dosis krijgen.