Schatschaschwili t. Duitsland - Arrest

Schatschaschwili t. Duitsland (EHRM 15-12-2015, NJ 2017/294)

Feiten

Deze zaak gaat over de eisen die gelden voor het horen van een getuige ("à charge" dan wel "à décharge") en de motiveringsplicht bij een afwijzing van een getuigenverzoek.

De klager Schatschaschwili had samen met twee anderen in 2006 een overval gepleegd bij twee prostituees in een woning te Duitsland. Onder bedreiging van een pistool waren twee dames van hun geld en mobiele telefoons beroofd. In de procedure bij het EHRM klaagt Schatschaschwili dat zijn recht op een eerlijk proces, waaronder het recht om getuigen tegen hem te onderzoeken op grond van artikel 6 EVRM, was geschonden. Hij benadrukte dat hij noch zijn raadsman de gelegenheid hadden gehad in elk stadium van de procedure om de twee belangrijke getuigen te ondervragen.

Uit artikel 6 lid 3 d EVRM vloeit het ondervragingsrecht voort waardoor een verdachte een adequate mogelijkheid moet worden geboden getuigen te kunnen ondervragen. Dit is geen absoluut recht. Op grond van de ‘Al Khawajatest zaak’ is er bij gebrek van een adequate ondervragingsgelegenheid toch geen schending van het ondervragingsrecht als:

• er een goede reden bestond voor het ontbreken van een behoorlijke en effectieve ondervragingsgelegenheid;
• de veroordeling niet alleen of in beslissende mate gestoeld wordt op de verklaring van de belastende getuige;
• de verdediging voldoende gecompenseerd is voor het ontbreken van die effectieve en behoorlijke ondervragingsgelegenheid.

EHRM

In de Schatschaschwili zaak heeft de Grote Kamer van het Europees hof de stappen van de Al Khawajatest nader verduidelijkt.

Volgens het Hof zijn de drie stappen met elkaar verbonden. Tezamen bepalen zij of een procedure als geheel eerlijk is geweest. De stappen kunnen de genoemde volgorde worden gevolgd maar in sommige gevallen kan het ook in een andere volgorde mogelijk zijn.

Het enkel ontbreken van een adequate mogelijkheid een belastende getuige te ondervragen, is niet bepalend voor het eindoordeel of de verdachte dan geen eerlijk proces heeft gehad. Wat betreft de stap of er voldoende compenserende maatregelen zijn getroffen, moet worden gekeken naar het gewicht van de belastende verklaring van de getuige voor de zaak en hoe dat zich verhoudt tot de compenserende maatregelen die zijn genomen om het gebrek aan een effectieve ondervragingsgelegenheid te compenseren. Dit geldt dat zowel bij een voor het bewijs doorslaggevende verklaring als bij een voldoende belangrijke belastende verklaring die bij gebruik voor het bewijs een beperking voor de verdediging oplevert.

Als de inhoud van een getuigenverklaring meer gesteund wordt door overig bewijs, dan gelden striktere eisen voor de compenserende factoren.

Kern

In deze zaak staat het horen van getuigen centraal. Wanneer is het recht op het horen van getuigen geschonden? Dat hangt af van meerdere vragen. Ingeval de mogelijkheid om een getuige te ondervragen heeft ontbroken, is het primair aan de nationale rechter om te beoordelen of een door een getuige afgelegde verklaring voor de bewezenverklaring "the sole or decisive basis" is. Als de uitspraak van de rechter daarover geen duidelijkheid verschaft of de beoordeling daarvan "unacceptable or arbitrary" is, kan EHRM overgaan tot eigen "assessment of the weight of the evidence".