Rechtseconomie Hoorcollege 7 - Rechten UL B2 (2019/2020)

Rechtseconomie hoorcollege 7 - Rechten UL B2 (2019/2020) Strafrecht

1. Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

• Context: iets over Nederlandse criminaliteit
• Verklaring crimineel gedrag
• Efficiënte inrichting criminaliteitsbestrijding
• Verdere overwegingen
• Consequenties

Het strafrecht is een ultimum remedium. Het geldt als stok achter de deur voor het civiel- en bestuursrecht.

Context

De afgelopen jaren is de geregistreerde criminaliteit in Nederland afgenomen met 38% (over de periode 2005-2017). Het aantal feitelijk gepleegde delicten is echter hoger dan de geregistreerde delicten. Ook uit slachtofferenquêtes blijkt echter dat criminaliteit afneeemt. De jaarlijkse maatschappelijke kosten van de Nederlandse criminaliteit bedragen zo'n 37 miljard.

Verklaring crimineel gedrag

Vanuit een economische benaering houdt de potentiële overtreder rekening met zijn persoonlijke kosten en baten van zijn gedrag. Dit betekent dat schade aan anderen die hij niet hoeft te vergoeden, niet meegenomen worden. Uiteindelijk wordt het feit gepleegd als de dader vooraf verwacht er beter van te worden. Het persoonlijk gewin staat hier tegenover het strafrisico. Dit strafrisico wordt berekend door de pakkans te vermenigvuldigen met de strafmaat.

Efficiënte inrichting criminaliteitsbestrijding

Moeten strafbare feiten vanuit het efficiëntie-perspectief aangepakt worden? Ja, als de schade die zij aan derden toebrengen groter is dan het persoonlijk gewin van de daders. Voor de meeste delicten is dit het geval. Er zijn echter ook efficiënte delicten, een voorbeeld hiervan is te vinden in het Opticienarrest. De welvaart neemt door deze delicten toe.

Hoe moeten strafbare feiten aangepakt worden? Om deze vraag te beantwoorden is een maatschappelijke afweging nodig tussen enerzijds het welvaartsverlies ten gevolge van crimineel gedrag, en de kosten van criminaliteitsbestrijding anderzijds. Als de handhaving zo goed is dat de potentiële delinquent van zijn gedrag afziet, is de schade als gevolg van de criminaliteit voorkomen. 

Voor het opstellen van een optimaal criminaliteitsbeleid heeft de Amerikaanse wetenschapper Gary Becker een aantal criteria opgesteld:

• Zorg dat het strafrisico gelijk is aan de schade. De dader weegt zijn persoonlijk gewin namelijk af tegen het strafrisico. Wanneer het strafrisico te hoog is, (en gelijk is aan de schade) zal hij afzien van het plegen van het delict.
• Gebruik voor zover mogelijk geldstraffen, aan te vullen met detentie. Dit omdat het innen van boetes goedkoper is dan het opsluiten van mensen. Dit kost de maatschappij veel geld.
• Maak bij de samenstelling van het strafrisico de pakkans zo klein mogelijk, en vergroot de strafmaat evenredig. Dit verkleint de kosten van de handhaving, terwijl het strafrisico (en dus het afschrikwekkende karakter) gelijk blijft.

Aanvullende detentie is een optie als de delinquent financieel onvoldoende draagkrachtig is en een bepaalde waarde toekent aan zijn vrijheid. Dit betekent dat aan een vrijheidsstraf ook een bepaalde geldwaarde toegekend kan worden.

Verdere overwegingen

• Bij het bestrijden van criminaliteit spelen ook normen en waarden en rol. Socialisatie en sociale controle zullen al een deel van de criminaliteit tegengaan.
• Het probleem van beperkte rationaliteit: Mogelijk maken daders geen rationele kosten-batenanalyses, maar handelen zij impulsief. Dit betekent dat ze van te voren niet helemaal nagaan wat de gevolgen van hun handelen zullen zijn.
• Informatieproblemen: mogelijk schatten daders het strafrisico te laag in, omdat er een lage pakkans is. Wanneer zij echter toch gepakt worden, is de straf onverwacht hoog.
• Straftoemeting door de rechter: rechters vinden het soms onredelijk om zware straffen op te leggen. Dit vertroebelt het systeem van efficiënte criminaliteitsbestrijding.

Consequenties

De afschrikwekkende werking van het strafrecht is dus niet met alleen theorie te bepalen. In de praktijk worden delicten blijkbaar niet volledig afgeschrikt, want nog steeds vindt er criminaliteit met bijbehorende schadelijke gevolgen plaats. Er is voor het bepalen van het beleid steeds een empirische afweging nodig tussen de kosten van criminaliteitsbestrijding en de maatschappelijke kosten van crimineel gedrag.

2. Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.

3. Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Er worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken, behalve de hierboven genoemde ontwikkeling van de afname van de criminaliteit in Nederland.

4. Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Het tentamen bestaat uit drie opgaven, met elk vier onderdelen die allevier even zwaar wegen. Het is belangrijk om altijd gemotiveerd antwoord te geven, dus nooit slechts alleen een getal of 'ja'. In het werkboek zijn twee oude tentamens opgenomen om mee te oefenen.

5. Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen vragen behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen.