Materieel Strafrecht hoorcollege 8 - UL Rechten B2 - Strafuitsluitingsgronden
1. Welke onderwerpen worden in het hoorcollege behandeld?
- Weblecture A - Inleiding en overzicht
- Weblecture B - Ontoerekenbaarheid
- Weblecture C - Noodweer
Weblecture A - Inleiding en overzicht
Bij strafuitsluitingsgronden gaat het om gevallen waarin weliswaar een strafbaar feit gepleegd is, maar vanwege een bijzondere omstandigheid wordt de gedraging gerechtvaardigd of niet verwijtbaar geacht. De gedraging of de dader is dan niet strafbaar. In die situaties is er begrip voor de burger die strafbaar gehandeld heeft. Dit begrip is echter niet onbeperkt.
Strafuitsluitingsgronden zijn opgedeeld in wettelijke (art. 39-43 Sr) en buitenwettelijke strafuitsluitingsgronden. Daarnaast is er in beide categorieën een onderscheid tussen algemeen toepasselijke uitsluitingsgronden en uitsluitingsgronden die van toepassing zijn op een specifiek feit.
Wettelijke strafuitsluitingsgronden (algemeen toepasselijk)
- Ontoerekenbaarheid (art. 39)
- Overmacht (art. 40) Dit valt uiteen in noodtoestand en psychische overmacht.
- Noodweer
- Noodweerexces
- Wettelijk voorschrift
- Bevoegd gegeven ambtelijk bevel
- Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel
Buitenwettelijke strafuitsluitingsgronden (algemeen toepasselijk)
- Het ontbreken van materiële wederrechtelijkheid. Dit komt uit het Veearts-arrest.
- Afwezigheid van alle schuld (AVAS). Dit komt uit het Melk en water-arrest.
Deze uitsluitingsgronden fungeren in de praktijk als restcategorie; een beroep erop wordt niet vaak gehonoreerd. In specifieke gevallen zijn ze echter wel belangrijk, als het veroordelen van een persoon onrechtvaardig zou zijn.
Rechtvaardigingsgronden vs schulduitsluitingsgronden
Dit is een tweedeling in de strafuitsluitingsgronden. Bij een rechtvaardigingsgrond is de gedraging zelf te rechtvaardigen. Er is dus geen sprake van wederrechtelijkheid. Bij een schulduitsluitingsgrond is de gedraging wel wederrechtelijk, maar is de persoon niet strafbaar. De gedraging is dus niet verwijtbaar.
De vraag naar de wederrechtelijkheid komt aan de orde bij een andere vraag van het beslissingsmodel van art. 350 dan de vraag naar verwijtbaarheid.
Gemeenschappelijke aspecten in de beoordeling van strafuitsluitingsgronden
- Proportionaliteit: Was het middel dat gebruikt werd, bijvoorbeeld bij noodweer, proportioneel? Stond het handelen van de verdachte in een redelijke verhouding tot de omstandigheden waarin hij verkeerde?
- Subsidiariteit: Was er een alternatieve manier van handelen beschikbaar om hetzelfde doel te bereiken?
- Garantenstellung:In principe wordt uitgegaan van de gemiddelde burger. In sommige gevallen verkeert de verdachte echter in een bepaalde hoedanigheid, bijvoorbeeld van verpleegster of agent. Deze hoedanigheid kan van invloed zijn op de vraag of het handelen van de verdachte proportioneel/subsidiair was.
- Culpa in causa: Heeft degene zich verwijtbaar in een bepaalde situatie gebracht en kan hij daardoor geen beroep doen op de strafuitsluitingsgronden?
Per strafuitsluitingsgrond hebben deze aspecten ieder een eigen uitwerking. In de volgende weblectures zal dit blijken als de ontoerekenbaarheid en noodweer behandeld worden.
Weblecture B - Ontoerekenbaarheid
Dit is een schulduitsluitingsgrond. Niet-toerekenbaarheid wordt vastgesteld in drie stappen. De eerste vraag is of iemand lijdt aan een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens. Daarnaast moet er een causaal verband zijn tussen de stoornis en het strafbare feit. Zo ja, kan dit strafbare feit dan aan de verdachte toegerekend worden? Als dit zo is, kan de verdachte geen verwijt gemaakt worden. Er volgt dan geen straf, mogelijk wel een maatregel.
Bij de bovenstaande vragen gaat het om vragen die om andere expertise dan de juridische vragen. Daarom worden vaak gedragsdeskundigen ingeschakeld. Dit is zelfs een wettelijke verplichting. Deze deskundigen vellen een feitelijk oordeel, meestal volgt de rechter hun advies. Uiteindelijk velt de rechter dan een normatief oordeel. Gedragsdeskundigen gebruiken gradaties van toerekenbaarheid: volledig ontoerekeningsvatbaar, enigszins verminderd, verminderde en sterk verminderde toerekeningsvatbaarheid. Dit kan weer leiden tot gradaties van verwijtbaarheid.
Ook geldt het vereiste van dubele causaliteit. Er moet een causaal verband zijn tussen de stoornis en het strafbare feit. Daarnaast moet er een causaal verband zijn tussen de stoornis en het niet kunnen toerekenen. Vereist is dus dat de verdachte door zijn stoornis het strafwaardige van zijn gedraging niet in heeft kunnen zien.
Culpa in causa
Hoe heeft dit leerstuk invloed op de mogelijkheid van een succesvol beroep op ontoerekenbaarheid? Ondanks conclusies van deskundigen kan de rechter oordelen dat de verdachte alsnog iets te verwijten valt, bijvoorbeeld omdat hij zichzelf in een bepaalde situatie gebracht heeft. In de praktijk gaat dit vaak over het gebruik van drank of drugs, en de invloed daarvan op toerekenbaarheid. Het gebruik hiervan kan je immers in een situatie brengen waarin je strafbare feiten pleegt. In een casus was iemand bijvoorbeeld in een situatie van paranoïde psychose gekomen na gebruik van heroïne en cocaïne. Volgens het Hof had hij verwijtbaar gehandeld toen hij deze middelen tot zich nam.
Over het algemeen wordt een beroep op ontoerekenbaarheid bij zelfintoxicatie snel verworpen. De Hoge Raad acht bekendheid met de potentiële gevolgen van het middelengebruik namelijk niet van groot belang.In gevallen van een verslaving leidt dit soms tot lastige casus. Bijlsma bepleit dat in die gevallen een beroep op ontoerekenbaarheid niet zomaar verworpen kan worden.
Weblecture C - Noodweer
Voor deze weblecture worden de feiten uit het overzichtsarrest Noodweer(exces). Noodweer is een rechtvaardigingsgrond, noodweerexces een schulduitsluitingsgrond.
Als politie en justitie op een bepaald moment niet in staat zijn de rechtsorde te handhaven, mag de burger zichzelf verdedigen. Dit is een afgeleide bevoegdheid van de bevoegdheid van de overheid, die niet onbegrensd is. Ook hier gaat het erom wat er in redelijkheid van de burger gevergd kan worden.
De vereisten voor noodweer (art. 41): Er is een ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding, van lijf, eerbaarheid of goed, van jezelf of een ander. De reactie daarop is geboden en noodzakelijk (het proportionaliteits- en subsidiariteitsvereiste).
'Geboden en noodzakelijk': Het gaat erom of de reactie in redelijke verhouding staat tot de ernst van de aanranding. Daarnaast moet er een noodzaak tot verdediging zijn. Zijn er ook alternatieve wegen beschikbaar om de noodweersituatie te beëindigen? (Bijvoorbeeld door weg te lopen, (onttrekking)). Ook de Garantenstellung is hier van belang.
Culpa in causa-redenering bij noodweer?
Kan iemand zich verwijtbaar in een noodweersituatie brengen? Volgens de Hoge Raad is het uit voorzorg beschikken over een wapen een factor van betekenis, maar niet doorslaggevend. Er moet dus meer aan de hand zijn.
In het voor deze week voorgeschreven artikel gaat het over de vraag of er automatisch sprake is van culpa in causa als de verdachte lid is van een criminele bende. Kan er dan überhaupt wel sprake zijn van noodweer? Noodweer gaat immers om het handhaven van de rechtsorde.
Noodweerexces
Er is hier sprake van een ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding van lijf, eerbaarheid of goed, die leidt tot een hevige gemoedsbeweging, ten gevolge waarvan de grenzen van de noodzakelijke verdediging worden overschreden. Bij noodweerexces gaat het dus om disproportioneel handelen. Ook blijkt uit bovenstaande definitie dat er een dubbele causaliteit vereist is. Een hevige gemoedsbeweging is bijvoorbeeld radeloosheid. In het overzichtsarrest oordeelde de Hoge Raad dat angst en in shock zijn niet voldoende is.
2. Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.
3. Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
Er worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.
4. Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
Er worden geen opmerkingen gedaan met betrekking tot het tentamen.
5.Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
Er worden geen vragen behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen.
Join with a free account for more service, or become a member for full access to exclusives and extra support of WorldSupporter >>
Materieel Strafrecht - UL Rechten B2 2019-2020
- Materieel Strafrecht hoorcollege 1 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht casuscollege 1 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht hoorcollege 2 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht casuscollege 2 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht hoorcollege 3 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht werkgroep 3 - UL Rechten B2 - Wederrechtelijkheid en causaliteit
- Materieel Strafrecht hoorcollege 4 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht werkgroep 4 - UL Rechten B2 - Opzet
- Materieel Strafrecht hoorcollege 5 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht werkgroep 5 - UL Rechten B2 - Culpa
- Materieel Strafrecht hoorcollege 6 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht werkgroep 6 - UL Rechten B2 - Strafbare poging en voorbereiding
- Materieel Strafrecht hoorcollege 7 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht werkgroep 7 - UL Rechten B2 - Deelneming
- Materieel Strafrecht hoorcollege 8 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht werkgroep 8 - UL Rechten B2 - Strafuitsluitingsgronden
- Materieel Strafrecht Hoorcollege 9 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht Werkgroep 9 - UL Rechten B2 - Aansprakelijkheid van rechtspersonen
- Materieel Strafrecht Hoorcollege 10 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht casuscollege 3 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht Hoorcollege 11 - UL Rechten B2
- Materieel Strafrecht casuscollege 4 - UL Rechten B2
Contributions: posts
Spotlight: topics
Materieel Strafrecht - UL Rechten B2 2019-2020
Deze bundel bevat alle hoor- en casuscolleges van het vak Materieel Strafrecht, onderdeel van de Bachelor Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden. In verband met het coronavirus is ook dit vak echter ontregeld. Dit collegejaar zal er alleen nog digitaal onderwijs
...Online access to all summaries, study notes en practice exams
- Check out: Register with JoHo WorldSupporter: starting page (EN)
- Check out: Aanmelden bij JoHo WorldSupporter - startpagina (NL)
How and why use WorldSupporter.org for your summaries and study assistance?
- For free use of many of the summaries and study aids provided or collected by your fellow students.
- For free use of many of the lecture and study group notes, exam questions and practice questions.
- For use of all exclusive summaries and study assistance for those who are member with JoHo WorldSupporter with online access
- For compiling your own materials and contributions with relevant study help
- For sharing and finding relevant and interesting summaries, documents, notes, blogs, tips, videos, discussions, activities, recipes, side jobs and more.
Using and finding summaries, notes and practice exams on JoHo WorldSupporter
There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.
- Use the summaries home pages for your study or field of study
- Use the check and search pages for summaries and study aids by field of study, subject or faculty
- Use and follow your (study) organization
- by using your own student organization as a starting point, and continuing to follow it, easily discover which study materials are relevant to you
- this option is only available through partner organizations
- Check or follow authors or other WorldSupporters
- Use the menu above each page to go to the main theme pages for summaries
- Theme pages can be found for international studies as well as Dutch studies
Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?
- Check out: Why and how to add a WorldSupporter contributions
- JoHo members: JoHo WorldSupporter members can share content directly and have access to all content: Join JoHo and become a JoHo member
- Non-members: When you are not a member you do not have full access, but if you want to share your own content with others you can fill out the contact form
Quicklinks to fields of study for summaries and study assistance
Main summaries home pages:
- Business organization and economics - Communication and marketing -International relations and international organizations - IT, logistics and technology - Law and administration - Leisure, sports and tourism - Medicine and healthcare - Pedagogy and educational science - Psychology and behavioral sciences - Society, culture and arts - Statistics and research
- Summaries: the best textbooks summarized per field of study
- Summaries: the best scientific articles summarized per field of study
- Summaries: the best definitions, descriptions and lists of terms per field of study
- Exams: home page for exams, exam tips and study tips
Main study fields:
Business organization and economics, Communication & Marketing, Education & Pedagogic Sciences, International Relations and Politics, IT and Technology, Law & Administration, Medicine & Health Care, Nature & Environmental Sciences, Psychology and behavioral sciences, Science and academic Research, Society & Culture, Tourisme & Sports
Main study fields NL:
- Studies: Bedrijfskunde en economie, communicatie en marketing, geneeskunde en gezondheidszorg, internationale studies en betrekkingen, IT, Logistiek en technologie, maatschappij, cultuur en sociale studies, pedagogiek en onderwijskunde, rechten en bestuurskunde, statistiek, onderzoeksmethoden en SPSS
- Studie instellingen: Maatschappij: ISW in Utrecht - Pedagogiek: Groningen, Leiden , Utrecht - Psychologie: Amsterdam, Leiden, Nijmegen, Twente, Utrecht - Recht: Arresten en jurisprudentie, Groningen, Leiden
JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world
1489 |
Add new contribution