WC1B Burgerlijkrecht

Week 1B

BEHANDELVRAGEN

Vraag 1

A overlijdt. Hij laat achter zijn beide ouders, B en C, halfbroer D en halfzusters F en G. A had een broer E, maar deze broer is vóór A overleden met achterlating van twee kinderen H en I. A heeft geen testament gemaakt. Wie zijn op grond van de wet de erfgenamen van A en voor welke delen erven zij?

Artikel 4:9 BW allereerst dient er te zijn voldaan aan de bestaanseis; men moet bestaan op het ogenblik dat de nalatenschap openvalt wilt men aanspraak kunnen maken op de erfenis; E leeft niet meer dus kan niet als erfgenaam op treden.  

Artikel 4:10 lid 1 BW; de wet roept tot een nalatenschap als erfgenamen uit eigen hoofde achtereenvolgens:n.

Tweede parentele; Sub b; de ouders van de erflater tezamen met diens broers en zusters; hier is wel sprake van! Namelijk ouders B en C; E is een broer maar deze is voor overleden. Ook is er sprake van halfbroer D en halfzusters F en G

Uit lid 2 volgt dat afstammelingen van een broer, in dit geval E bij plaatsvervulling worden geroepen, dit zijn H  en I jo. Artikel 4:12 BW; plaatsvervulling geschiedt met betrekking tot personen die op het ogenblik van het openvallen van de nalatenschap niet meer bestaan (dit is het geval). Zij die bij plaatsvervulling erven worden staaksgewijze geroepen tot het erfdeel van degene wiens plaats zij vervullen.

Artikel 4:11 BW;

Lid 1; degenen die tezamen uit eigen hoofde tot een nalatenschap worden geroepen, erven voor gelijke delen; dus ieder 1/6 deel (d, b ,  c, “e”, f en g)

Lid 2; in afwijking van lid 1 is het erfdeel van een halfbroer of halfzuster de helft van het erfdeel van een volle broer, een volle zuster of een ouder; dus d, f en g krijgen de helft van 1/6 deel; dit is ieder 1/12 deel = 3/12

H en I treden plaatsvervangend op voor E; ieder 1/12;

Lid 3; Wanneer het erfdeel van een ouder door toepassing van de leden 1 en 2 minder zou bedragen dan een kwart, wordt het  verhoogd tot een kwart en worden de erfdelen van de overige erfgenamen naar evenredigheid verminderd.

DUS;

B, C en E tellen voor 2; en D, F en G tellen voor 1; dit is in totaal 9

B, C en E krijgen ieder 2/9;

D, F en G krijgen ieder 1/9; 

Echter moeten de ouders minimaal een kwart krijgen (4:11 lid 3 BW); dus B en C krijgen ieder ¼.

Dan is er nog 2/4 over, te verdelen over D, E, F en G. E telt voor 2 want is volle broer. Dit betekent dat het dient te worden verdeeld door D, F, G 1/10 krijgen en E 2/10 ; H en I zijn plaatsvervanger; dus krijgen ieder 1/10 van E.

Vraag 2

Arend overlijdt. Hij laat zijn levenspartner Frederique achter, met wie hij tot aan zijn dood vier jaar heeft samengewoond. Arend heeft twee kinderen uit zijn eerste (en enige) huwelijk, Derk en John (resp. 24 en 17 jaar oud). Het huwelijk met zijn toenmalige echtgenote Anette is vijf jaar geleden door echtscheiding ontbonden. Sindsdien had Arend met zijn kinderen geen contact meer. Wel betaalde hij kinderalimentatie. Dat deed hij op het moment van zijn overlijden nog steeds voor de inmiddels 17-jarige John. Ook betaalde Arend maandelijks partneralimentatie aan Anette. Arend heeft een testament gemaakt waarin hij Frederique tot zijn enige erfgename heeft benoemd. Het saldo van zijn nalatenschap (waaronder zich een woonhuis bevindt) bedraagt € 200.000. Tijdens zijn leven deed Arend een aantal schenkingen:

• Zeven jaar voor zijn overlijden schonk hij aan de ‘Stichting Groninger borgen’ een bedrag van € 10.000.
• Toen zijn zoon Derk achttien jaar oud werd, kreeg hij van Arend een gloednieuwe Mercedes met een waarde van € 40.000 geschonken. De Mercedes is ten tijde van het overlijden van Arend nog € 10.000 waard.
• Drie jaar voor zijn overlijden schonk hij aan de ‘Stichting warm welkom voor de wolf’ een bedrag van € 20.000.
   

1. Derk vraagt u of hij als kind nog ergens aanspraak op maakt. Hij heeft ergens gehoord dat het voor ouders niet mogelijk is kinderen te onterven. Leg hem zijn erfrechtelijke situatie nauwkeurig uit.

4:63 lid 2 BW; de afstammelingen van de erflater die door de wet als erfgenamen tot zijn nalatenschap worden geroepen hetzij uit eigen hoofde hetzij bij plaatsvervulling. De kinderen kunnen legitimaris zijn als een kind is voor overleden of onwaardig dan is het plaats vervullende kleinkind legitimaris. De langstlevende echtgenoot is nooit legitimaris.

Dus tegen de onterving op zich kan Thijs niets beginnen. Wel staat hem zijn legitieme portie ten dienst. Je mag een kind onterven, echter heeft een kind altijd recht op een legitieme portie. Dit is een inbreuk op de testeervrijheid; Tegenwoordig is er slechts sprake van aanspraak in geld (GEEN goederen!). Derk kan ongeacht de hun door de erflater toegedichte positie, aanspraak maken op een fractie van zijn vermogen door een beroep te doen op de legitieme portie. Deze portie houdt in een vordering in geld.

4:65 BW; De legitimaire massa = goederen – schulden + schenkingen. Plus de schenkingen omdat er anders schijnconstructies ontstaan dat erflater zoveel weg schenkt dat er bijna geen legitieme portie meer is. Op de legitimaire massa laat je een breuk los. Dit is ½ gedeeld door het aantal personen in de 1^e parentele; dit is ongeveer de helft van wat je normaal gesproken had gekregen als je wel erfgenaam was geweest.

Welke giften doen mee? Artikel 4:66 en 4:67;

• Zeven jaar voor zijn overlijden schonk hij aan de ‘Stichting Groninger borgen’ een bedrag van € 10.000.  art. 4:67 sub e; doet niet mee!
• Toen zijn zoon Derk achttien jaar oud werd, kreeg hij van Arend een gloednieuwe Mercedes met een waarde van € 40.000 geschonken. De Mercedes is ten tijde van het overlijden van Arend nog € 10.000 waard. Doet mee(art. 4:67 sub d; legitimaris; Derk is legitimaris dus doet mee!) ; Hierbij moet worden uitgegaan van €40.000 dit volgt uit artikel 4:66 lid 1; op het moment van schenking “naar het tijdstip van prestatie)
• Drie jaar voor zijn overlijden schonk hij aan de ‘Stichting warm welkom voor de wolf’ een bedrag van € 20.000. doet mee (art. 4:67 sub e binnen 5 jr)

In casu is dit = €200.000 – geen schulden gegeven +  € 40.000 + € 20.000. = €260.000

In de 1^e parentele bevinden zich; 2 personen ; normaal gesproken krijgen zij ieder de helft en nu ieder ¼ = ¼ x 260.000 = €65.000!

Hij heeft al 40.000 gehad; dit is de Mercedes; dus 65.000 -40.000 = 25.000;

Indien geen sprake is van Artikel 4:82 (uiterste wilsbeschikking ten behoeve van de gemeenschappelijke huishouding, dan kan Derk het pas opeisen indien Frederik is overleden); kan het binnen 6 maanden worden opgeëist op grond van artikel 4:81 lid 1 BW;

2. John maakt zich zorgen. Hij gaat straks naar de Hogere hotelschool, maar vreest dat zijn moeder zonder de kinderalimentatie die Arend verstrekte het levensonderhoud en de studie van John slechts moeizaam kan bekostigen. Ondanks het feit dat John straks studiefinanciering krijgt, vreest hij toch dat hij straks op een houtje zal moeten bijten. Kan John in erfrechtelijk opzicht nog iets ondernemen?

De som ineens komt het kind niet toe voor zover de echtgenoot of een erfgenaam van de erflater krachtens de wet of overeenkomst is gehouden om in de kosten daarvan te voorzien. Hier is geen sprake van; want Annette is geen erfgenaam en gescheiden van Arend.

Hij kan dus een beroep doen op een som ineens.

Legitieme portie als kind; van John is dit 65.000 (zelfde verhaal als bij Derk; echter geen sprake van een schenking dus 65.000)

De som ineens gaat voor de legitieme; je trekt de som ineens van de legitieme af; wat er dan overblijft is ook nog voor John. Hij moet dit binnen 5 jaar inroepen op grond van artikel 4:85 lid 1 BW

3. Annette moet door het overlijden van Arend partneralimentatie missen en meent nu dat Frederique haar als erfgename van Arend voor dit verlies moet compenseren. In hoeverre heeft zij gelijk?

Annette heeft op grond van de wet nergens recht op; paragraaf 2.7 boek.

Vraag 3

Margriet en Johan liggen in scheiding. Johan heeft inmiddels een verzoek tot echtscheiding bij de rechter ingediend. Meteen daarna is hij naar de notaris gegaan en heeft hij Margriet in een testament onterfd. Zijn beide kinderen Hugo en Annemarie, geboren uit het huwelijk met Margriet,  heeft hij tot zijn enige erfgenamen benoemd. Op de terugweg van het notariskantoor naar huis, verongelukt hij op tragische wijze. Margriet en Johan waren buiten gemeenschap van goederen gehuwd. Het huis waarin zij woonden was eigendom van Johan.

1. Moet Margriet nu het huis verlaten of kan zij nog iets ondernemen? 2.4.1 boek.

Er is slechts sprake van een verzoek tot echtscheiding bij de rechter; nog niet daadwerkelijk sprake van een scheiding; artikel 4:32; “ de eerste zin blijft buiten toepassing indien de omstandigheid dat de echtscheiding  of scheiding van tafel en bed niet meer tot stand heeft kunnen komen, niet in overwegende mate de echtgenoot kan worden aangerekend.” Het kan Margriet niet worden aangerekend dus behoud haar rechten op 4:28/4:29/4:30

2.6.6 Boek

Over de erfdelen van Hugo en Annemarie (resp. 15 en 17 jaar) heeft Johan in zijn testament een bewind ingesteld als bedoeld in art. 4:153 e.v. BW. Hiermee wilde hij onder andere voorkomen dat Margriet zeggenschap kan uitoefenen over de erfdelen van de kinderen. Bewindvoerder is de broer van Johan, Kees. Het bewind duurt voort tot de kinderen 25 jaar zijn.

2. Annemarie wil naar het conservatorium en heeft daarom geld nodig voor een piano. In hoeverre heeft zij zeggenschap over de besteding van het geërfde vermogen?

De kern van het bewind bestaat eruit dat het beheer over de onder bewind gestelde goederen aan de bewindvoerder toekomt. De rechthebbende heeft geen zeggenschap over zijn goederen ten tijde van het bewind hoewel zij eigenaar is; 4:153 e.v. Zij heeft geen zeggenschap over de besteding van het geërfde vermogen; dit ligt bij de bewindvoerder tot de Annemarie 25 jaar is.

3. In hoeverre speelt Margriet als moeder van de kinderen nu nog een rol bij de afwikkeling van de nalatenschap en het beheer over de erfdelen?

Margriet moet als moeder van de kinderen, wettelijke vertegenwoordiger; aanvaarden; beneficiaire aanvaarden of verwerpen.

Vraag 4

Jos en Iris zijn in 2011 in gemeenschap van goederen met elkaar gehuwd. Ze hebben samen geen kinderen. Jos overlijdt. Hij laat achter zijn echtgenote Iris en zijn twee (meerderjarige) kinderen uit zijn eerste huwelijk, Thijs en Marc. Er is geen testament. De gemeenschap van goederen bestaat uit een woonhuis, waard € 400.000, banktegoeden, waard € 50.000, en een auto, waard € 30.000.

1. Wat zijn de erfrechtelijke gevolgen van het overlijden van Jos?

Paragraaf 2.3.1

Geen testament

Artikel 4:10 lid 1 sub a; parentele 1; de niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot tezamen met diens kinderen;

Artikel 4:13 lid 2; De echtgenoot verkrijgt van rechtswege de goederen van de nalatenschap. De voldoening van de nalatenschap komt voor zijn rekening.

Artikel 4:13 lid 3; Ieder van de kinderen verkrijgt als erfgenaam van rechtswege een geldvordering ten laste van de echtgenoot overeenkomend met de waarde van zijn erfdeel. Deze vordering is opeisbaar;

1. Indien de echtgenoot in staat van faillissement is verklaard of t.a.v. hem de schuldsaneringsregeling natuurlijke personen van toepassing is verklaard;
2. Wanneer de echtgenoot is overleden.

Ieder krijgt dus 1/3, maar de kinderen hebben hierbij een nog niet opeisbare vordering op niewe echtgenote Iris; dit is 400.000 + 50.000 + 30.000 = 480.000 ; waarvan sowieso de helft al van Iris is (namelijk gemeenschap van goederen), dus 240.000. Dan dient de overige 240.000 nog te worden gedeeld door drie; 80.000.

2. Thijs en Marc zien aankomen dat Iris de nalatenschap gaat opmaken, zodat zij later niks krijgen. Zij willen meer zekerheid. Wat is uw advies?

4:21 BW; betreft hier een stiefouder;

Vraag 5

Jan is overleden. Hij heeft in 2007 een testament gemaakt, waarin hij een bedrag van € 40.000 legateert aan het Wereld Natuurfonds en € 60.000 aan Artsen zonder grenzen. Hij heeft zijn accountant Henk tot executeur benoemd. Als erfgenamen (volgens de wet) laat hij achter zijn broers Gijs en Stefan en zijn twee halfzusters Florien en Mieke.

1. Wie zijn erfgenamen voor welke delen?

Gijs, Stefan, Florien en Mieke zijn de erfgenamen.

Deze zijn erfgenamen volgens de wet; Dit betekent dat er sprake is van parentele 2; art. 4:10 lid 1 sub b;

Art. 4:11 lid 1; Degene die tezamen uit eigen hoofde tot een nalatenschap worden geroepen erven voor gelijke delen; echter,

Art. 4:11 lid 2; In afwijking van lid 1 is het erfdeel van een halfbroer of halfzuster de helft van het erfdeel van een volle broer, een volle zus.

Dit betekent dat Gijs en Stefan beide 2/6 ; 2/6 ontvangen

En Mieke en Florien ieder 1/6 ; 1/6 ontvangen.

2. Hoe komen het Wereld Natuurfonds en Artsen zonder grenzen erachter dat zij aanspraak maken op een legaat?

Paragraaf 2.6.5

4:119 BW

Een hoofdtaak van de executeur is het voldoen van schulden der nalatenschap; hieronder vallen ook de legaten; art. 4:7 lid 1 sub h BW.

Indien de executeur niet naar behoren functioneert kunnen de erfgenamen pogen hem te laten ontslaan door de kantonrechter; 4:149 lid 2 BW;

3. Stel: het saldo van de nalatenschap bedraagt slechts € 80.000. U bent notaris en nodigt de erfgenamen, de executeur en de legatarissen uit voor een gesprek. Wat vertelt u hen?

Erfgenamen:

De legaten gaan het saldo te boven;

Of verwerpen ; maar dan komen de kinderen nog aan bod dus blijft het probleem bestaan.

Of  beneficiair aanvaarden; onder voorwaarden aanvaarden.

Legatarissen:

Wereld natuurfonds en artsen zonder grenzen; naar evenredigheid verminderd; art. 4:120  lid 2/3 BW

Paragraaf 2.8.3

Vraag 6

Anna was jarenlang ongehuwd. Met haar ouders had zij geen goed contact. Om te voorkomen dat haar ouders van haar zouden erven maakte zij in 2001 een testament. Daarin benoemde zij haar broer Richard tot haar enige erfgenaam. De jaren verstreken en Anna vond uiteindelijk (in 2010) toch nog haar grote geluk in de liefde. Ze trouwde met Robert, met wie ze nog acht mooie jaren deelde, totdat ze door een noodlottig ongeval het leven liet. Volgens het testament is broer Richard nu de enige erfgenaam. Robert is verbijsterd. Dit kan volgens hem nooit de bedoeling van Anna zijn geweest. Zij heeft ten tijde van het maken van haar testament geen rekening gehouden met het feit dat zij nog ooit zou trouwen. Ze moet wel in de veronderstelling zijn geweest dat met het huwelijk de erfstelling ten behoeve van haar broer niet meer zou gelden. Kunt u Robert wellicht enige hoop bieden?

Uitleg artikel 4:46 BW; alleen ouders onterven  Gaat om de uitleg omdat er moet worden gekeken naar de omstandigheden waarop zij het testament heeft gemaakt.

Paragraaf 2.5.3

Vraag 7

Gerard is overleden. Hij was ongehuwd en had geen kinderen. Hij laat als zijn enige erfgenamen achter zijn neven Hans en Bas en zijn nicht Marijke. De erfgenamen weten van aanpakken. Na de begrafenis van Gerard ontruimen zij de woning en geven zij de gehele inboedel mee met het grof vuil. Het had wellicht nog iets opgebracht op marktplaats, maar die moeite wilden de erfgenamen niet nemen. Als al het werk erop zit gaan ze samen uit eten bij restaurant ‘Het gulden vergiet’. De rekening van het etentje betalen ze van de bankrekening van wijlen oom Gerard.

Dan blijkt er ineens nog een rekening te zijn van achterstallige belastingen, groot € 70.000. De nalatenschap blijkt daardoor negatief te zijn. De belastingdienst dringt aan en de erfgenamen vragen u of zij de nalatenschap alsnog kunnen verwerpen.

Art. 4:192 lid 1 BW; Arrest Diner in de koperen pan te delft; er is nog een mogelijkheid tot beneficiaire aanvaarding na zuivere aanvaarding, zij dienen dan binnen drie maanden na die ontdekking een verzoek indient bij de kantonrechter artikel 4:194a BW;