Artikelsamenvatting bij Internet and social media use as a resource among homeless youth van Rice & Barman-Adhikari - 2014

Waarom kijken we naar de online activiteit van dakloze jongeren?

Het gebruik van internet en sociale media onder adolescenten is alomtegenwoordig in de Verenigde Staten. Dit fenomeen heeft geleid tot veel nieuwe onderzoeksvragen, bijvoorbeeld met betrekking tot relaties en interpersoonlijk contact tussen tieners. Er is echter nog weinig bekend over de impact van internet op dakloze adolescenten. Men zou kunnen denken dat dit komt doordat deze jongeren weinig toegang hebben tot internet. Echter, niks is minder waar: recent onderzoek toont aan dat meer dan 80% van de dakloze jongeren meer dan één keer per week online is. Het doel van het huidige onderzoek is voortborduren op eerdere onderzoeken en uitvinden op welke manier dakloze jongeren het internet en sociale media gebruiken, wat de sociale context van dit gebruik is, en hoe dit gebruik positieve relaties en online bronnen kan faciliteren.

Hoe fungeren internet en sociale media als een bron voor dakloze jongeren?

Dakloze jongeren hebben vaak met verschillende problemen te maken. Veel van deze jongeren kent een geschiedenis van misbruik, pleeggezinnen, justitie, of is afkomstig uit disfunctionele gezinnen. Zo gauw deze jongeren dakloos worden, worden ze nog meer blootgesteld aan schadelijke omstandigheden. Hierbij kun je denken aan een tekort aan basisbehoeften (eten, dak boven het hoofd) en geldproblemen, maar ook hun fysieke en emotionele gezondheid kan beschadigd worden. Hoe langer iemand dakloos is, hoe groter de kans is dat er gedragsverslechtering plaatsvind.

Dakloze jongeren hebben vergeleken met leeftijdsgenoten minder persoonlijke en sociale bronnen. Internet kan daarom voor deze jongeren een belangrijke bron zijn. Zo zorgt de interactieve en informatieve aard van het internet voor een omgeving waarin men kan leren, vertrouwen kan opbouwen en zichzelf kan bekrachtigen (bijvoorbeeld informatie opzoeken over gezondheid, zoeken naar huizen of banen). Ook kan het internet en sociale media zorgen voor de creatie en het onderhoud van sociale netwerken, bijvoorbeeld met familie en vrienden van thuis. Uit onderzoek blijkt dat positieve sociale netwerken geassocieerd worden met minder probleemgedrag bij dakloze jongeren.

Wat doen deze dakloze jongeren online, en welke platformen gebruiken ze?

Uit onderzoek naar adolescenten in het algemeen, blijkt dat zij het internet gebruiken om te communiceren, relaties op te bouwen en te onderhouden, informatie te zoeken, en ook voor recreatieve doeleinden. Weinig studies hebben gekeken of dit algemene internetgedrag ook bij dakloze jongeren voorkomt. De eerste onderzoeksvraag van het huidige onderzoek is dan ook: “wat zijn de verschillende manieren waarop dakloze jongeren hun tijd online spenderen?”. We veronderstellen hierbij een aantal potentiële manieren: voor entertainment, sociaal gedrag en instrumentele doeleinden.

Internet biedt veel manieren om te communiceren. Welk media gekozen wordt voor de communicatie, blijkt af te hangen van de relatie tussen de personen die met elkaar communiceren. Hierbij is het belangrijk hoe dicht mensen bij elkaar vandaan zijn (geografisch) en wat voor type relatie er is. Uit eerder onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat interacties die belangrijker zijn vaker via e-mail plaatsvinden, omdat dit een meer privé platform is dan sociale media. Om het gebruik van internet en sociale media te begrijpen, is het dus van belang dat gekeken wordt naar wat voor soort platformen voor wat voor soort sociale activiteiten wordt gebruikt. De tweede onderzoeksvraag in dit onderzoek is als volgt: “gebruiken dakloze jongeren het internet en sociale media op andere manieren, wanneer ze andere typen relaties willen bereiken?”. Hierbij wordt verwacht dat jongeren eerder e-mail gebruiken om volwassenen (zoals familieleden, maatschappelijk medewerkers) en instituties (zoals potentiële werknemers) te benaderen (H1). Ook wordt verwacht dat sociale netwerken juist meer worden gebruikt om zich te verbinden met leeftijdsgenoten (H2).

Wat is sociaal kapitaal, en hoe speelt internet hier een rol bij?

De theorie van sociaal kapitaal berust eigenlijk op één hoofdgedachte: sociaal kapitaal is een eigenschap van relaties, en representeert een investering in relaties waarbij er ook verwachte uitkomsten zijn. Sommige relaties leiden tot de informatie, invloed en versterking die nodig zijn om uitkomsten zoals banen, kansen of politieke afspraken veilig te stellen. De theorie van sociaal kapitaal benadrukt dat sommige netwerken meer of minder kapitaal kunnen hebben dan anderen.

Drie typen sociaal kapitaal zijn nuttig wanneer we bekijken hoe internet en sociale media een invloed kunnen hebben op dakloze jongeren:

1. Onderhoudend sociaal kapitaal. Het proces waarbij online relaties worden onderhouden met een sociaal netwerk, wanneer iemand hier fysiek van verwijderd wordt (in het geval van dakloze jongeren; familie, vrienden van vroeger).
2. Overbruggend sociaal kapitaal. Het sociaal kapitaal dat gedeeld wordt door een heterogene groep mensen, waardoor individuen koppelingen kunnen maken naar mensen die anders zijn dan zijzelf (in het geval van dakloze jongeren; koppelingen naar mensen buiten het leven op straat).
3. Hechtend sociaal kapitaal. Het sociaal kapitaal dat gedeeld wordt door een homogene groep mensen, wat ervoor zorgt dat een bestaand netwerk gesloten wordt (in het geval van dakloze jongeren; verbintenissen met andere dakloze jeugd die niet veel bronnen hebben).

In het geval van dakloze jongeren zal het hechtend sociaal kapitaal niet vaak leiden tot bronnen voor stabiliteit. Overbruggend en onderhoudend sociaal kapitaal zijn daarentegen hier zeer belangrijk voor. De laatste onderzoeksvraag van dit onderzoek is dan ook: “hoe dragen sociale relaties die onderhouden worden door e-mail en sociale netwerk-sites bij aan het online zoeken naar bronnen?”. Hierbij wordt verwacht dat dakloze jongeren die onderhoudend sociaal kapitaal (H3) en overbruggend sociaal kapitaal (H4) hebben, meer op internet op zoek gaan naar banen en onderdak dan dakloze jongeren die dit sociaal kapitaal niet hebben.

Hoe is dit onderzoek opgezet?

Er is een gemakssteekproef genomen bij een daklozenopvang in Los Angeles. Iedereen die daar binnen kwam tussen de leeftijd 13-24 kon zich vrijwillig aanmelden voor het onderzoek. Uiteindelijk omvatte het onderzoek een etnisch heterogene groep 194 deelnemers (34% vrouw, 66% man) met een gemiddelde leeftijd van 21 jaar.

Dakloze jongeren zijn in dit onderzoek jongeren die geen vaste verblijfplaats hebben. Hieronder vallen jongeren die echt dakloos zijn (op straat levend, krakers, noodopvangen), jongeren die een tijdelijke verblijfplaats hebben, van minder dan 6 maanden (deelnemen aan een programma, bij vrienden onderdak hebben), maar ook jongeren die relatief stabiel gehuisvest zijn (bijvoorbeeld langer dan 6 maanden bij vrienden slapen), maar die nog wel gebruik maken van de diensten bij het daklozencentrum.

Het onderzoek vond plaats door middel van computer-administered self-interview waarbij dus geen testleider aanwezig is, maar een computer de vragenlijst afneemt. Er werden vragen gesteld over het gebruik van internet en sociale media, demografische gegevens, seks- en drugsrisico gedrag, leefsituatie, gebruik van de diensten, en mentale gezondheid.

Wat zijn de resultaten van dit onderzoek?

De eerste onderzoeksvraag was: “wat zijn de verschillende manieren waarop dakloze jongeren hun tijd online spenderen?”. Uit de resultaten bleek dat 64% van de participanten het internet gebruikte om e-mails te ontvangen of versturen. Meer dan de helft (57%) gebruikte het internet voor sociale media. Tevens gebruikte ongeveer een derde (28%) van de steekproef het internet om een huis te zoeken.

De tweede onderzoeksvraag was: “gebruiken dakloze jongeren het internet en sociale media op andere manieren, wanneer ze andere typen relaties willen bereiken?”. Resultaten indiceren dat de patronen voor e-mail en sociaal mediagebruik inderdaad van elkaar verschillen. In het algemeen sturen jongeren vaker e-mails naar hun ouders, maatschappelijk medewerkers en potentiële werkgevers, en gebruiken ze sociale netwerksites om met leeftijdsgenoten in contact te komen.

De derde onderzoeksvraag onderzocht hoe sociale relaties die onderhouden worden door e-mail en sociale netwerk-sites bijdragen aan het online zoeken naar bronnen. Uit de resultaten blijkt dat internet en sociale media dakloze jongeren rendabele middelen kunnen verschaffen. Zo blijkt dat het hebben van connecties met leeftijdsgenoten (die niet dakloos zijn) en met werkgevers significant gerelateerd is aan het zoeken naar een baan online. Ook online contact met maatschappelijk werkers leidde ertoe dat deze jongeren 6,7 keer zo vaak naar onderdak zoeken dan jongeren die dit contact niet hebben. Jongeren die compleet dakloos waren keken wel minder online naar een baan dan jongeren die een tijdelijke verblijfplaats hadden.

Wat betekenen deze resultaten nou precies?

Allereerst wijst dit onderzoek uit dat dakloze jongeren, net als normale jongeren, internet en sociale media voor verschillende doeleinden gebruiken: informatie verkrijgen, recreatie, en sociale relaties opbouwen/onderhouden. Ten tweede blijkt ook dat het platform dat gebruikt wordt voor communicatie afhankelijk is van het type relatie: e-mail wordt vaker gebruikt bij communicatie met volwassenen of wanneer privacy gewaarborgd dient te worden, terwijl sociale media gebruikt wordt om met leeftijdsgenoten te communiceren. Ten derde blijkt dat overbruggend en onderhoudend sociaal kapitaal belangrijk is voor dakloze jongeren wanneer zij op zoek zijn naar bronnen voor stabiliteit, zoals het zoeken naar onderdak en werk.

Wat zijn de limitaties van dit onderzoek?

Ondanks dat dit onderzoek veel inzichten biedt, zijn er drie belangrijke limitaties. Allereerst zijn de data verkregen via zelfrapportage, waarin het internetgebruik over- of onderschat kan zijn door inschattingsfouten bij de jongeren. Het gebruik van een computer voor het afnemen van de vragenlijst leidt echter wel tot een minder hoge sociale wenselijkheid en impressiemanagement. Ten tweede zijn de data afkomstig van een gemakssteekproef waar men vrijwillig aan kon deelnemen. Het kan zijn dat de adolescenten die deelnamen aan het onderzoek pro-socialer zijn of andere communicatiepatronen hebben dan de rest van de groep. Ten slotte zijn er geen data verkregen over de competenties wat betreft de media van deze jongeren. Het kan zo zijn dat jongeren die weinig begrijpen van het internet ook minder naar “lastigere dingen” zoals onderdak zoeken.

Welke conclusie kunnen we hieruit trekken?

Ondanks dat dit een verkennende studie is, hebben de resultaten wel degelijk belangrijke implicaties voor het beleid en interventies met betrekking tot dakloze jongeren. Deze studie laat zien dat het internet en sociale media als belangrijke bronnen kunnen dienen bij het vervullen van sociale en instrumentele behoeften van dakloze jongeren. Het is daarom belangrijk dat internet toegankelijk is voor deze groep. Doordat de competenties van deze jongeren mogelijk niet zo groot zijn, zou deze groep hier les in moeten krijgen zodat ze kunnen leren hoe ze online naar banen zoeken en huisvesting kunnen vinden. Ook blijkt uit dit onderzoek dat dakloze jongeren veel gebruik maken van het internet. Dit biedt mogelijkheden voor online interventies die gericht zijn op deze groep, waarmee mogelijk grote problemen effectief kunnen worden aangepakt.

BulletPoints

• Dakloze jongeren hebben vergeleken met leeftijdsgenoten minder persoonlijke en sociale bronnen. Internet kan daarom voor deze jongeren op verschillende manieren een belangrijke bron zijn.
• Uit onderzoek naar adolescenten in het algemeen, blijkt dat zij het internet gebruiken om te communiceren, relaties op te bouwen en te onderhouden, informatie te zoeken, en ook voor recreatieve doeleinden. Dit onderzoek gaat kijken of deze algemene trend ook waar is bij dakloze jongeren.
• Sociaal kapitaal is een eigenschap van relaties, en representeert een investering in relaties waarbij er ook verwachte uitkomsten zijn. Sommige relaties kunnen meer of minder kapitaal hebben dan anderen.
• Onderhoudend sociaal kapitaal is het proces waarbij online relaties worden onderhouden met een sociaal netwerk, wanneer iemand hier fysiek van verwijderd wordt.
• Overbruggend sociaal kapitaal wordt gedeeld door een heterogene groep mensen, waardoor individuen koppelingen kunnen maken naar mensen die anders zijn dan zijzelf.
• Hechtend sociaal kapitaal wordt gedeeld wordt door een homogene groep mensen, wat ervoor zorgt dat een bestaand netwerk gesloten wordt.
• Dit onderzoek wijst uit dat dakloze jongeren, net als normale jongeren, internet en sociale media voor verschillende doeleinden gebruiken: informatie verkrijgen, recreatie, en sociale relaties opbouwen/onderhouden.
• Ten tweede blijkt ook dat het platform dat gebruikt wordt voor communicatie afhankelijk is van het type relatie: e-mail wordt vaker gebruikt bij communicatie met volwassenen of wanneer privacy gewaarborgd dient te worden, terwijl sociale media gebruikt wordt om met leeftijdsgenoten te communiceren.
• Ook is overbruggend en onderhoudend sociaal kapitaal belangrijk voor dakloze jongeren wanneer zij op zoek zijn naar bronnen voor stabiliteit.
• Deze studie laat zien dat het internet en sociale media als belangrijke bronnen kunnen dienen bij het vervullen van sociale en instrumentele behoeften van dakloze jongeren. Het is daarom belangrijk dat internet toegankelijk is voor deze groep.
• Ook biedt het veelvoorkomende internetgebruik implicaties voor interventiedoeleinden.