Samenvatting week 5 Inleiding Recht

Week V 

Het privaatrecht regelt de betrekkingen tussen burgers onderling. De verschillen tussen publiekrecht en privaatrecht: 

1. Individueel/algemeen belang 

2. Initiatief tot handhaving bij burger/overheid 

3. Verschillen middelen tot handhaving (schadevergoeding/politiedwang) 

4. Privaatrecht: gemene of commune recht, Publiekrecht: bijzonder recht 

5. Privaatrechtelijke bevoegdheden voor ieder doel, Publiekrechtelijk alleen voor bepaald doel (anders détournement de pouvoir) 

Bij dwingend recht zijn er regels waarvan de wetgever niet heeft gewild dat ervan wordt afgeweken. Zelfs niet bij wederzijds goedvinden. Bij regelend/aanvullend recht mag wel bij onderling goedvinden worden afgeweken. Het verschil kan op bepaalde manieren worden gezien: 

1. Wanneer duidelijk vermeld wordt door wetgever 

2. Formulering “moet” 

3. Regels met betrekking tot openbare orde of goede zeden 

4. A contrario redenering (in een artikel dwingend recht vermeld dan de rest van die regels ook) 

Er zijn drie gevallen waar het dwingend recht binnen het privaatrecht sterk naar boren komt: 

1. In de gevallen waarin de wet iemand in bescherming neemt tegen zichzelf. Dit is wanneer die persoon niet volwassen is of geestelijk bekwaam 

2. Vormvoorschriften. Dit is wanneer een notaris aan de pas komt bij een hypotheek bijvoorbeeld. Een doosje sigaren is dat niet nodig 

3. Waarin de wet de ene persoon beschermt tegen een ander die machtiger geacht wordt. Dit is bij relatie werknemer-werkgever. 

Een relatief recht werkt slechts tegenover bepaalde personen (recht op levering bij koop). Absoluut recht is een recht dat men tegenover iedereen kan handhaven (eigendom). 
- Volledige rechten --> eigendom, voortbrengsel van menselijke geest 
- Beperkte rechten --> komen voort uit volledige rechten (hypotheek afgeleid van eigendom). Deze kan ook verder worden opgedeeld in gebruikersrechten/genotsrechten (vruchtgebruik --> geldt doorlopend) en zekerheidsrechten (geeft voorrang aan crediteur bij executieopbrengst, twee vormen zijn pand en hypotheek --> geldt eenmalig). 

Objectief recht --> het geheel van rechtsregels (zoals wet, jurisprudentie, etc) het recht zoals dit objectief waar te nemen voor iedereen. 
Subjectief recht --> recht dat jij kan inroepen op basis van het objectieve recht, wordt dus aan objectief recht afgeleid (jouw laptop) 

Eigendom kan beperkt worden door: 

• Wettelijk voorschrift 

• Regels van ongeschreven recht (anderen dwars zitten) 

• Rechten van anderen 

• Misbruik van bevoegdheid 

• Hinder 

Rechtsfeiten zijn te onderscheiden in: 

• Toevallige (of blote) rechtsfeiten (blikseminslag, geboorte kind, overlijden persoon) 

• Menselijke handelingen met beoogd rechtsgevolg (rechtshandelingen) --> kopen van huis en met niet-beoogd rechtsgevolg (feitelijke handelingen) --> schieten van voetbal door ruit 

Bij een obligatoire overeenkomst (meerzijdige rechtshandeling) zorgt ervoor dat voor beiden partijen verplichtingen in het leven wordt geroepen. Dit heet ook wel een verbintenis scheppende overeenkomst. Zij mogen zelf veel bepalen maar worden begrensd door bepalingen van dwingend recht, de openbare orde en de goede zeden. De overeenkomst wordt dus bepaald door: 

• De wet 

• Gewoonte 

• Eisen van redelijkheid en billijkheid 
  - Aanvullende werking --> als het druk is dat werknemers door blijven werken, werknemers houden materieel in goede conditie 
  - Derogerende werking --> beperken van verplichtingen (premie binnen 14 dagen betaald maar door omstandigheden die niet verwijtbaar zijn is het te laat)  

Een viertal wilsgebreken zijn te onderscheiden bij een discrepantie tussen wil en verklaring: 

• Dwaling (een van de partijen, of beiden, zich een verkeerd oordeel heeft gevormd over het voorwerp van de overeenkomst of de persoon met wie hij in zee ging) 

• Bedreiging (iemand is tot het sluiten van een overeenkomst verplicht door bedreiging) 

• Bedrog (foutief oordeel is bewust opgewekt door de wederpartij) 

• Misbruik van omstandigheden (maatschappelijk overwicht pressie kunnen uitoefenen) 

Dwaling indien: 

1. Dwaling 

2. Causaal verband 

3. Dwaling te wijten aan: 

• Inlichting wederpartij 

• Wederpartij schond mededelingsplicht 

• Wederzijdse dwaling 

Bedrog indien: 

1. Opzettelijke gedane onjuiste mededeling 

2. Opzettelijk verzwijgen van enig feit dat de verzwijger verplicht was om mee te delen 

3. Andere kunstgreep 

Bedreiging indien: 

1. Datgene waarmee wordt gedreigd is onrechtmatig 

2. Datgene waarmee wordt gedreigd is niet onrechtmatig maar wel het doel 

Misbruik van omstandigheden indien: 

1. Bijzondere omstandigheid (noodtoestand, abnormale geestestoestand) 

2. Kenbaarheid 

3. Misbruik (wederpartij overeenkomst bevorderd) 

4. Causaal verband (zonder misbruik van omstandigheid overeenkomst niet gesloten) 

Als de overeenkomst niet wordt nagekomen is er sprake van een tekortkoming in de nakoming. Als het niet aan de schuldenaar kan worden toegerekend is er sprake van overmacht (wetten, ziekte en soms staking). Indien de tekortkoming is de wijten aan de schuldenaar: 

1. Niet te wijten aan schuld (eigen nalatigheid, verwijtbare keuze hulppersonen of ongeschikte zaken) 

2. Krachtens rechtshandeling (contractueel toerekenbare factor uitbreiden --> garanties, of beperken --> exoneratie 

3. Krachtens wet (hulppersonen art. 6:76 BW, gebruikte zaken art. 6:77 BW) 

4. Krachtens in het verkeer geldende opvattingen (omstandigheden die ten aangaan van verbintenis voorzienbaar waren, omstandigheden die debiteur persoonlijk betreffen zoals financieel onvermogen en gebrek aan bekwaamheid) 

Aansprakelijkheid kan door: 

• Persoonlijke aansprakelijkheid (eigen onrechtmatige daad) 

• Kwalitatieve aansprakelijkheid (ouder, kind, voogd, zij hebben geen schuld aan de fout (onrechtmatige daad en verwijtbaar) maar toch aansprakelijk --> risicoaansprakelijkheid) 

Onrechtmatige daad art. 6:162 BW. Vier vereisten: 

• Onrechtmatigheid 

• Toerekenbaarheid 

• Schade 

• Causaal verband 

• Relativiteit (art. 6:163 BW) 

Onrechtmatigheid: 
Zegt iets over de daad (gedraging). Zowel actief als passief --> iets nalaten Uitgewerkt in art. 6:162 lid 2. Drie rubrieken: 

• Inbreuk op een recht --> eigendomsrechten, beperkingsrechten, persoonlijkheidsrechten (directe rechtstreekse rechtsbreuk, een tak die terugzwaait bijvoorbeeld niet) 

• In strijd met wettelijke plicht (materiële zin dus alle AVV) 

• Strijd met het ongeschreven recht dat in het maatschappelijk verkeer betaamt (behoorlijk gedrag en normen en de grootste grond. Onbehoorlijke concurrentie, verschaffing misleidende informatie, onredelijk opoffering van andermans belang aan het eigen belang, onrechtmatige gevaarzitting: Kelderluik-arrest (luik staat open en cafébezoeker valt door luik, voorzorgsmaatregelen hadden kunnen worden getroffen zoals een lint of waarschuwing) criteria: 
  - Hoe waarschijnlijk het is dat een ander niet de nodige oplettendheid en voorzichtigheid in acht neemt  
  - Hoe groot de kans is dat daaruit ongevallen ontstaan  
  - Hoe ernstig de gevolgen kunnen zijn  
  - Hoe bezwaarlijk het is om veiligheidsmaatregelen te nemen 

Enkelvoudige kamers spreekt één rechter het recht (kantonrechter, politierechter, kinderrechter). In meervoudige kamer wordt door drie of vijf rechters recht gesproken. Dit heet een collegiale rechtspraak. In de rechtbanken heet een uitspraak een vonnis en in gerechtshoven en de Hoge Raad een arrest. Er is sprake van cassatie als: 

1. Verzuim van vormen --> procesrechtelijke regels geschonden 

2. Schending van het recht --> verleende uitleg aan recht door lagere rechter 

Voordat de Hoge Raad uitspraak doet wordt hij voorgelicht aan door het OM. De conclusie van de Procureur-Generaal en anders de advocaat-generaal en adviseert hem. De Hoge Raad kan dan drie dingen doen (gewone rechtsmiddelen): 

1. De eiser niet ontvankelijk verklaren 

2. Cassatieberoep verwerpen 

3. Aangevallen uitspraak vernietigen 
   - Hoge Raad doet zelf uitspraak --> rechtdoen ten principale 
   - Hoge Raad wijst de zaak terug naar een lagere rechter, zodat die opnieuw een oordeel moet geven over de feiten 

De buitengewone rechtsmiddelen zijn: 

1. Herziening (conflict rechtspraak, schending EHRM, novum) --> strafzaken 

2. Cassatie in het belang der wet (door Procureur-Generaal om rechtseenheid te waarborgen)  --> strafzaken/civiele zaken 

3. Derdenverzet (geen partij van de rechtszaak maar wel benadeeld door vonnis en hierdoor een wijziging van het vonnis te verkrijgen) --> civiele zaken 

4. Herroeping (terugdraaiing vonnis door nieuwe feiten en omstandigheden) --> civiele zaken 

Bij welk gerecht men moet zijn hangt af van de regels van competentie: 

• Absolute competentie --> hoe hoog in de hiërarchie we moeten zijn (rechtbank, hof, Hoge Raad). In burgerlijke zaken is rechtbank bevoegd (indien enkelvoudige kamer niet goed genoeg dan meervoudige kamer) 

• Relatieve competentie --> welke rechter moet ik zijn? Bij civiele zaken de woonplaats van gedaagde, bij strafzaken de plaats waar het delict is gepleegd 

Bij het burgerlijk procesrecht gaat het om de regels die de burgerlijke partijen in acht zullen moeten nemen. Dit is het geheel van rechtsregels die het verloop van een procedure voor de burgerlijke rechter regelen. Een procedure volgens het burgerlijk procesrecht wordt een civiele procedure genoemd. Het voorkomt eigenrichting. Het behandelt ook de oneigenlijke rechtspraak waarin de rechter dienstverlening verricht zonder dat er sprake is van een geschil tussen partijen. Voorbeelden zijn: 

• Ondercuratelestelling en het uitspreken van een curator 

• Benoeming van voogden 

• Rechtspraak over adoptie 

• Gehuwden hebben voor rechtshandelingen de medewerking of toestemming nodig van echtgenoot en kan door rechterlijke beschikking worden vervangen 

Beginsel van burgerlijk procesrecht: 

1. Openbaarheid van de behandeling (openbaar lijk voor publieke opinie) 

2. Motivering van de beslissing 

3. Horen van beiden partijen 

4. Verplichte procesvertegenwoordiger 

5. Niet-kosteloosheid van de procedure 

6. Lijdelijkheid van de rechter 

7. Onderzoek in twee instanties 

Strafrechtelijke beginselen: 

• Opportuniteitsbeginsel 

• Openbaarheid rechtspraak (art. 121) 

• Beginsel van onmiddellijkheid (recht op mondelinge behandeling en aanwezig te zijn) 

• Beginsel van vrije keuze van raadsman 

• Redelijke termijn 

• Beginsel van rechtsspraak is meerdere instanties 

De deurwaarder zorgt ervoor dat de dagvaardging ter kennis komt bij de gedaagde. Het kan zijn dat het grootste gedeelte schriftelijk wordt gevoerd. De procureur van de eisende partij begint met het overhandigen van de conclusie van eis aan de procureur van de gedaagde. Deze krijgt een termijn van vier weken om hierop te reageren met een conclusie van antwoord. De eisende partij reageert met de conclusie van antwoord. De gedaagde reageert met conclusie van repliek. De raadsman van de gedaagde partij maakt dan nog een conclusie van dupliek. De dossiers worden overhandigd aan de rechter en geeft dan soms een tussenvonnis dat nog niet het eindvonnis is. De rechter kan partijen oproepen om zich voor te laten lichten (comparitie) en dat de rechter de zaken gaat opnemen op de plek waar iets is gebeurd dat relevant is voor het geschil (descentie). Dan volgt een eindvonnis 

Bij een kortgeding heeft de zaak spoed en daardoor gaat het oordeel over een voorlopige ordemaatregel. Het heeft een informeel karakter (minder schriftelijke stukken). Wanneer niet spoedeisend wordt het niet ontvankelijk verklaard.