Hoorcollege week 1 Inleiding Internationaal Publiekrecht

Hoorcollege 

Wat is het internationaal publiekrecht: 

• Internationaal publiekrecht regel de uitoefening van publiek gezag in de internationale gemeenschap. Het kent bevoegdheden toe aan entiteiten die publiek gezag uitoefenen (vooral Staten en internationale organisaties, maar niet per se private personen) en biedt een juridisch kader waarbinnen zij deze bevoegdheden uitoefenen 

• Ook beschermt het de publieke belangen, zoals veiligheden, welzijn, bescherming van natuur en milieu, etc (dus niet om winst te maken) 

Wat is de geschiedenis: 

• Vrede van Westfalen (1648) 

• Eerst ging het over vorsten die loyaal waren aan kerken en religie. Dat zorgde voor oorlogen 

• Vrede van Westfalen werd gesloten na dertigjarige oorlog tussen Heilige Roomse Rijk tegen protestantse landen 

• Er werd vrede gesloten en voortaan zou het moeten gaan om soevereine staten die de hoogste entiteit zouden moeten hebben om te bepalen wat er zou moeten gebeuren en niet per se een vorst of de kerk 

• Vrede van Münster was later maar maakte onderdeel uit van Vrede van Westfalen. 

Wat is soevereiniteit: 

• Bevoegdheden van de staat om zelf zijn eigen rechtsorde en bestuursvorm in te stellen, zonder rekening te moeten houden met andere instellingen (interne soevereiniteit) 

• De bevoegdheden van de staat om zelf, maar wel in overeenstemming met het internationale verdragsrecht, zijn rechtsverhoudingen met andere staten te organiseren (externe soevereiniteit) 

Hugo de Groot (1583-1645): 

• Alumnus van Leiden 

• Ontsnapt in boekenkist uit slot Loevestein 

• Voorloper natuurrechtelijke denkers 

• Denker over internationaal recht bijvoorbeeld 
  - De iure belli ac pacis (over het recht van oorlog en vrede) 
  - Mare liberum (vrijhandel en toegang tot de zee) --> Dit boek wordt vaak aangemerkt als de oorsprong van huidige internationaalrechtelijke regels omtrent de zeevaart 
  - Van Blijkershoek stelde echter dat kuststaten bepaalde rechtsmacht uit konden oefenen bij een kleine kuststrook 

Verschil tussen nationaal en internationaal recht: 

Nationaal recht: 

• Hoogontwikkeld 

• Verticale structuur (tussen staat en rechtssubjecten --> personen, bedrijven) 

• Centraal gezag (wetgever, rechterlijke en uitvoerende macht) 

• Rechter --> bindende uitspraken 

Internationaal recht: 

• Gefragmenteerd (sommige rechtsgebieden zijn vaag of weinig verdragen over) 

• Horizontale structuur (tussen soevereine staten) 

• Geen centraal gezag  

• Geen automatische wereldrechter, rechtsmacht Internationaal Gerechtshof (staat moet toestemming geven om geschillen te beslechten) 

• Grote beleidsvrijheid voor staten 

• Onderscheid tussen vredes- en oorlogsrecht 

Verhouding tot nationale recht 

• Hoe werkt internationale recht door in nationale rechtsorde 

• Monisme vs. Dualisme 

• Monisme --> internationale bepalingen kunnen direct verplichtingen opleggen aan burgers 

• Dualisme --> pas na omzetting (transformatie) van internationale bepalingen in het nationale recht ontstaan er rechten en verplichtingen voor burgers (VS --> LaGrand zaak: gebroeders LaGrand waren geboren in Duitsland maar waren naar VS geëmigreerd. Zij pleegden een gewapende overval waarbij ze iemand vermoorden. Ze waren ter dood veroordeeld maar ze hadden recht op consulaire bijstand uit Duitsland. Duitsland is toen een zaak begonnen bij het IGH. De broers hadden inderdaad recht op consulaire bijstand. VS zei echter dat dit verdrag alleen geldt voor staten en niet aan individuen. De VS had dit niet omgezet en dus werden zij ter dood veroordeeld) 

In Nederland: 

• Gematigd monistisch systeem 

• Art. 90 GW --> de regering moet de internationale rechtsorde bevorderen 

• Art. 93 GW --> indien een ieder verbindende bepaling kunnen direct doorwerken. Een burger kan er dan een beroep op doen 

• Art. 94 GW --> internationaal rechtsorde boven nationale wet (Sanctieregeling Iran-arrest: resolute van VN-Veiligheidsraad dat zij zich zorgen maakte over nucleaire programma en ervoor te zorgen dat Iraanse burgers geen toegang hadden tot informatie die gebruik zou kunnen worden voor nucleaire programma. Nederlandse staat had een sanctieregeling aangenomen waarin het verbood Iraanse burgers toe te laten tot bepaalde studies, tenzij toestemming door de minister. Drie Iraanse studenten hadden ook Nederlandse nationaliteit die de Nederlandse sanctieregeling discriminerend vonden. Dit kwam bij de Hoge Raad. Zij oordeelde dat dit inderdaad hoewel het VN de allerhoogste prioriteit hadden maar dat landen die daar uitvoering aan gaven dit ook moesten nemen met in het achterhoofd van andere verdragen waar Nederland lid van is. Het was in strijd met art. 26 IVBPR. Hierdoor moest Nederland ook rekening moest houden met dat verdrag. Nergens in de resolutie stond hoe de landen uitvoering moest geven, tevens zei de Hoge Raad dat NL niet alles eraan heeft gedaan een nadere sanctie/maatregel te nemen en ook niet verplicht was tot het nemen van deze verplichting. Nederland mocht niet discrimineren maar anders had moeten oplossen.) 

• Ook was het Decembermoorden-arrest van belang. Bouterse was dictator van Suriname, er was een zaak tegen hem omdat hij vijftien tegenstanders had gemarteld en vermoord. Het onderzoek ging moeizaam. Er was cassatie in het belang der wet, maar dit kon niet omdat hij vervolgd zou kunnen worden voor het anti-folteringsverdrag. In Nederland was echter de wet die uitvoering moest geven aan het anti-folteringsverdrag pas later dan de Decembermoorden. De Hoge Raad zegt dat dit in strijd is met art. 16 GW (verbod tot verlenen terugwerkende kracht) en dus kon hij niet in NL worden vervolgd. Echter was nu de mogelijkheid hem te vervolgen aan algemene rechtsbeginselen. Dit kon ook niet want het verbod van foltering mag wel worden getoetst aan verdragen maar niet aan ongeschreven gewoonterecht. De Nederlandse rechtsorde geeft dus wel voorrang aan verdragsrecht boven Nederlands recht, maar dit is niet het geval wat betreft internationaal gewoonterecht. 

VN: 

• Intergouvernementele organisatie in 1946 

• 193 lidstaten 

• Verantwoordelijk voor het handhaven van vrede en veiligheid 

• Samenwerking op het gebied van mensenrechten, internationaal recht, ontwikkeling van de wereldeconomie en wetenschappelijk onderzoek 

• Hoofdkantoor in New York, deelhoofdkantoren in Genève, Wenen en Nairobi 

• Belangrijkste organen: 
  - Algemene Vergadering van de Verenigde Naties 
  - Veiligheidsraad (15 leden, waarvan 5 permanente leden FR, VK, VS, RU, CH met vetorecht) 
  - Internationaal Gerechtshof (Den Haag) 

Jus ad bellum (recht tot oorlog): 

• Art. 2 lid 3 VN-Handvest --> dat alle leden tot een vreedzame oplossing brengen 

• Lid 4 --> geen geweld gebruiken tegenover ander land 

• Alleen zelfverdediging in art. 51 VN-Handvest. Criteria: 
  - Sprake zijn van voorafgaande gewapende aanval (Nicaragua-zaak) 
  - Noodzakelijk en proportioneel (Oil Platforms case) 
  - Zelfverdedigingsactie moet onmiddellijk gemeld worden aan Veiligheidsraad 
  - Inachtneming internationaal humanitair recht (tegen wie en onder welke omstandigheden geweld uitoefenen) 

VN-Veiligheidsraad: 

• Art. 39 VN-Handvest --> of er inderdaad een verbreking van internationale vrede en veiligheid is 

• Art. 40 VN-Handvest --> voorlopige maatregel, zoals staakt-het-vuren 

• Art. 41 VN-Handvest --> niet militair sancties (economische sancties) 

• Art. 42 VN-Handvest --> sancties met geweldmandaat (geweld mag worden gebruikt) 

• VN-Veiligheidsraad oordeelt over de veiligheid (art. 24 jo art. 39 jo art. 35 Handvest VN) 

Alternatieve theorie --> responsibility to protect (landen voelen verantwoordelijk om in te grijpen bij interventie Libië) 

• Dit komt terug in de Lotus-zaak (France vs. Turkey) waar de vraag rees of de Turkse strafwet door de Turkse strafrechter mocht worden toegepast op een Fransman die op zee een aanvaring van zijn schip met een Turks schip veroorzaakte en daarmee een Turk had gedood. Staten rechtsmacht toekent. Zolang ze dus maar aan hun internationale verplichtingen houden mogen zij alles doen in hun rechtsgebied. Een staat: “should not overstep the limits which international law places upon its jurisdiction.” Het Hof zei dat het Turkse recht toepasselijk was. De jurisdictie is weliswaar beperkt, maar hiervan kan worden afgeweken door het internationale gewoonterecht of een internationaal verdrag. Hier was inderdaad sprake van jurisdictie, omdat de gevolgen van de daden van de kapitein zich hadden voorgedaan op het grondgebied van Turkije.   
  Dus in beginsel heeft Turkije rechtsmacht, tenzij de uitoefening van rechtsmacht verboden is door een regel van internationaal publiekrecht. Para 46 en 51. 

Dus Eritrea mag bijvoorbeeld zeggen dat 2% van het inkomen naar het land wordt betaald als er onderdanen in NL wonen 

• Nicaragua-zaak: VS financierde rebellen. Onvoldoende bewijs dat VS effectieve controle uitoefenden. Er is een hoge lat om dit te voldoen. Training en levering van wapens waren hiervoor niet genoeg. Zich niet doormiddel van ‘methods of coercion’ (dwang) in interne aangelegenheden van andere staten mengen (non-interventiebeginsel). Geen geweld gebruiken tegen de territoriale integriteit of de politieke onafhankelijkheid van andere staten. Niet beperkt tot geweld: bv financieel/logistiek steunen van opstandelingen (moet element van dwang bezitten). Dus wel mening geven over andere staat. Hier bepaalde het IGH dat regels van gewoonterecht en verdragenrecht naast elkaar blijven bestaan.