Vraag

Als gevolg van een depressie en bipolaire stoornis heeft Keetje last van een zware vorm van dissociatie. Dit houdt in dat zij meerdere malen per uur een tijdje “van de wereld” is. Doordat haar hersenen zich plotseling uitschakelen, gebeurt alles op automatische piloot zonder dat er sprake is van ook maar enige controle of een eigen identiteit. Nadat zij als het ware weer bij bewustzijn komt, herinnert zij zich niets van wat zij in die episode heeft gedaan. Zo kan voor Keetje een paar minuten later voelen, terwijl in feite een half uur is verstreken. Hiervoor is zij opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis.

Op een dag, nadat het een aantal dagen goed is gegaan met haar dissociatie-verschijnselen, mag Keetje een uurtje erop uit in haar eentje. Ze besluit een wandeling te maken door het naast het ziekenhuis gelegen park. Tjeerd, een oudere man die elke dag een frisse neus haalt in dit park, zit ook vandaag weer op zijn vaste bankje. Wanneer Keetje voorbij zijn bankje loopt blijft ze plotseling bewegingsloos staan. Een minuut later springt ze op het bankje en probeert al stompend met haar voeten het te vernielen. Tjeerd is hier natuurlijk niet van gediend en pakt meteen zijn mobiele telefoon om de politie te bellen.

Tegenover de agenten verklaart Keetje dat ze zich niets meer herinnert van het gebeuren en dat ze hoogstwaarschijnlijk in een episode van dissociatie zat. Toch wordt ze vervolgd voor vernieling ex art. 350 lid 1 Sr. Ter terechtzitting verklaart haar psychiater, die als deskundige wordt gehoord, dat Keetje inderdaad in een episode moet hebben gezeten ten tijde van het voorval. ‘Gedurende een tijdje heeft zij dan absoluut geen controle meer over haar gedrag en denkwijze. Dit overkomt haar als gevolg van haar zware vorm van dissociatie helaas vaker dan verwacht.’

De rechter hecht geloof aan de verklaring van de deskundige en spreekt Keetje vrij. Verklaar deze vrijspraak.

Antwoord indicatie

Opzet is een bestanddeel bij het delict vernieling. Uit het arrest Tolbert volgt dat een ‘stoornis slechts dan aan de bewezenverklaring van het opzet in de weg staat indien bij de verdachte ten tijde van zijn handelen ieder inzicht in de draagwijdte van zijn gedragingen en de mogelijke gevolgen daarvan zou hebben ontbroken (…). Daarvan zal overigens bij hoge uitzondering sprake zijn’. Uit de vastgestelde feiten en de verklaring van de deskundige is af te leiden dat de geestesgesteldheid van Keetje ten tijde van het gebeuren zodanig was dat bij haar ‘ieder inzicht’ in de zin van het Tolbert-criterium ontbrak. De rechtbank moet hebben gemeend dat dat hier het geval was en dat dit het bewijs van het bestanddeel opzet in de weg staat. 2 pt voor het noemen van Tolbert, 2 pt voor het correct toepassen hiervan. N.B.: de redenering dat het opzet niet bewezen kan worden omdat Keetje zich niets van het voorval kan herinneren is fout. Het gaat om haar geestesgesteldheid op het moment van plegen.