Tolbert-zaak (Hof Arnhem 17-02-2010, NJFS 2010, 123)

Feiten

De verdachte in deze zaak wordt vervolgd wegens doodslag op de twee jonge kinderen van zijn ex-partner en poging doodslag op zijn ex-partner. Ten tijde van het plegen van de feiten verkeerde de verdachte in een amfetaminepsychose. Uit onderzoek is gebleken dat hij een persoonlijkheidsstoornis en amfetamineverslaving had.

In de zaak die volgt wordt gekeken naar het vraagstuk van de opzet en hoe men moet omgaan met een dader, die onder invloed van een zelf veroorzaakte psychose, een delict pleegt.

De rechtbank Groningen heeft de verdachte veroordeeld tot een gevangenisstraf van 18 jaar. Ook heeft de rechter tbs gelast. Volgens de rechtbank was er geen sprake van algehele afwezigheid van cognitieve controle. In hoger beroep oordeelde het Hof Leeuwarden dat de verdachte tijdens een psychose ontoerekeningsvatbaar was en dat hij geen opzet heeft gehad. Echter de verdachte had zichzelf geintoxiceerd en hij wist dat het drugsgebruik kon leiden tot psychose.

Volgens de Hoge Raad was het “inzichtcriterium” onjuist toegepast door het Hof. Volgens de Hoge Raad is voor het aannemen van opzet, niet relevant of de verdachte ontoerekeningsvatbaar was tijdens het plegen van het delict. Doordat de Hoge Raad het arrest heeft vernietigd kwam de zaak terecht bij het Hof in Arnhem.

Hof

Het Hof Arnhem neemt alsnog opzet aan vanwege ‘doelopzet’. Volgens het Hof volgt uit de verklaringen dat bij de verdachte ten tijde van zijn handelen niet ieder inzicht in de draagwijdte van zijn gedragingen en de mogelijke gevolgen daarvan heeft ontbroken. Dat het inzicht van verdachte betrekking had op een door een psychose verwrongen realiteit doet aan dat oordeel niet af.

Het Hof veroordeelt de verdachte tot een gevangenisstraf van 15 jaren en tbs met dwangverpleging.

Kern

In deze zaak staat het inzichtcriterium centraal. De vraag naar de toerekenbaarheid van de dader is niet van belang. De hoofdregel is dat opzet niet wordt uitgesloten door het feit dat een verdachte niet de vrijheid had om zijn wil te bepalen en keuzes te maken. Dat hij tijdens een psychose ontoerekeningsvatbaar was, maakt dit niet anders. Een ernstige geestelijke stoornis kan ‘slechts aan de bewezenverklaring van opzet in de weg staan indien bij de verdachte ten tijde van zijn handelen ieder inzicht in de draagwijdte van zijn gedragingen en de mogelijke gevolgen zou hebben ontbroken. Daarvan zal slechts bij hoge uitzondering sprake zijn’. M.a.w. opzet en geestelijke stoornis (ook in geval van een psychose door zelfintoxicatie) kunnen los van elkaar bestaan.