Samenvattingen voor rechtsfilosofie en rechtsgeschiedenis

Volgens Asser is rechtsgeschiedenis niet langer een middel om oplossingen te vinden voor dringen vragen, die de gehaaste rechtshelper en verschapper vandaag de dag moet beantwoorden. In de moderne rechtsontwikkeling is er geen rol van betekenis voor de rechtsgeschiedenis, deze wordt nu gestuurd door doelmatigheid en maatschappelijke relevantie. Rechtsgeschiedenis is nu enkel een concept van interesse van hobbyisten. Mocht de studie Nederlands recht worden ingekort, zal rechtsgeschiedenis al snel uit het curriculum geschrapt worden. Studenten zullen meer gebruik gaan maken van boeken over wetsgeschiedenis, ook wel de parlementaire geschiedenis. Uit de wetsgeschiedenis leer je hoe het recht was voordat de nieuwe wet van kracht werd. Deze nieuwe wet verzet bakens, waardoor de oude wet niet meer interessant is. De nieuwe regel moet immers in de praktijk worden gebracht.

Rechtsgeschiedenis speelt een nog kleinere rol in de rechtspraak. Regels worden vastgesteld, de betekenis hiervan wordt aangeduid en de beslissing volgt hieruit. Alleen de praktijkjurist die achtergronden wil weten, zal hiernaar nog onderzoek kunnen doen via de wetsgeschiedenis.

Ook in de juridische literatuur komt rechtsgeschiedenis steeds minder aan bod. Het moderne recht staat centraal. Dit vindt Asser ook terecht, want rechtsgeschiedenis levert in de praktijk geen argumenten meer op. Het is wetenschap waar je tegenwoordig niets meer aan hebt; het heeft geen toegevoegde waarde meer. Wat heb je dan nog aan de rechtsgeschiedenis? Het is immers het zicht op de maatschappij en menselijke verhouden, die bepalend zijn voor de maatschappelijke aanvaardbaarheid van rechtsregels. Maatschappelijk gezien heeft rechtsgeschiedenis haar overtuigingskracht verloren, zij heeft enkel nog een verklarende waarde.

Ons rechtsdenken is gericht geraakt op de doelmatigheid van oplossingen voor problemen waarvoor de belangenstrijd ons juristen stellen. Eisen en belangen van individuen vullen ons recht. In alle rechtsgebieden is het individu die verhaal zoekt. Iedere jurist krijgt dit dilemma gepresenteerd.

Wat moeten we nou met de rechtsgeschiedenis? Dat is de vraag die Asser zicht stelf. Hierbij komt hij tot de conclusie dat alleen rechtshistorici op het terrein van het moderne recht vooruitstrevend en veranderingsgezind kunnen zijn. Grote geleerden uit het verleden verdienen ons respect, omdat zij in hun tijd aan het recht bouwden op een wijze die niet alleen wegens het mooie stelsel en grote kennis van zaken bewondering afdwong en nog steeds afdwingt, maar omdat zij recht bouwden dat houdbaar leek, dit vanuit hun kennis en ervaring uit de praktijk. Ook wij moeten recht scheppen dat de basis zal kunnen zijn voor verdere ontwikkeling. De continuïteit van het recht moet gewaarborgd blijven, en dit kan door juist te veranderen. De continuïteit van rechtsontwikkeling moet gewaarborgd blijven, we moeten blijven bewegen en vernieuwen. De jurist moet weet hebben van de regels, maar ook van de bodem waarop deze zijn gegroeid, en dus van de rechtsgeschiedenis. We moeten weten waarom ons recht eruit ziet zoals het eruit ziet. We moeten voorkomen dat we in fouten vervallen die al eens gemaakt zijn, maar we moeten ook begrijpen hoe de regels die we nu scheppen zich verder kunnen ontwikkelen. Het verleden kan ons de toekomst wijzen.

Hoe is de grote invloed van het Romeinse recht op het recht wereldwijd ontstaan? - Chapter 1

I. Hoe groot is de invloed van het Romeinse recht wereldwijd?

Het Romeinse recht is van grote invloed geweest op het moderne recht; nog steeds zijn er sporen van dit recht terug te vinden in de moderne rechtsstelsels. Grote delen van Europa, maar ook andere delen van de wereld, hebben in het verleden onder Romeins gezag gestaan. Toch hangt de verspreiding van het Romeinse recht slechts gedeeltelijk hiermee samen. Er zijn immers ook grote gebieden, waaronder delen van Duitsland maar ook de Nederlandse provincie Friesland, die nooit onder Romeins gezag hebben gestaan. Toch is ook hier het Romeinse recht gaan gelden dankzij de renaissance.

II. Wat was er bijzonder aan het rechtssysteem in Duitsland?

In 1495 werd door de toenmalige Duitse keizer Maximiliaan het Reichskammergericht, een centraal gerechtshof voor het gehele rijk, ingesteld. Dat rijk bestond toen uit Duitsland, Tsjechië, Slowakije, Oostenrijk, delen van Hongarije en de Nederlanden.

Het Duitse keizerrijk bestond uit verschillende, min of meer autonome, gebieden. Het Reichskammergericht diende als appelrechter van uitspraken, in civiele zaken, gedaan door de gerechtshoven van deze gebieden. In beginsel diende het Reichskammergericht recht te spreken op basis van het (on)geschreven recht van het betreffende gebied. Indien dit recht geen uitsluitsel bood, diende het recht te doen op basis van het gemene recht (het Romeinse recht). Dit proces, waarbij Maximiliaan voortbouwde op het Romeinse keizerrijk, staat bekend als de receptie van het Romeinse recht (het opnemen van het Romeinse recht in eigen rechtsstelsel).

Door de introductie van het Romeinse recht in de hoge gerechtshoven probeerde de centrale overheid enige juridische uniformiteit in haar beslissingen te bewerkstelligen. Het Romeinse recht is dan ook overwegend van overheidswege opgelegd. De gelding van het Romeinse recht werd bevorderd door de toenemende professionalisering van het overheidsapparaat. Zo werden gerechtshoven meer en meer samengesteld uit universitair geschoolde ambtenaren. Dit proces deed zich ook voor op lager niveau, het Romeinse recht vond immers ook hier zijn ingang.

III. Wat gebeurde er met het Romeinse recht tijdens de 'Dark Ages'?

Tijdens de ‘Dark Ages’ (de Middeleeuwen) tussen grofweg 500 en 1000 heeft zich in West-Europa een proces van barbarisering voltrokken, waarbij de klassieke cultuur grotendeels verloren ging. Het Romeinse recht raakte in de Middeleeuwen gelukkig niet helemaal in de vergetelheid. In Italië in het bijzonder bleef de herinnering aan het verleden nog enigszins levend. In de zogenaamde 'domscholen' (een leerschool voor toekomstige geestelijken) werd men opgeleid aan de

Wat is de betekenis van het recht volgens Austin? - Chapter 1

We houden ons aan regels. Wanneer je aan de kassa staat weet je dat je iets koopt en ervoor moet betalen. Dat is de regel. Daarnaast kennen we sociale regels/etiquetteregels, zoals op onze beurt wachten en elkaar groeten. Het is lastig het onderscheid te maken tussen rechtsregels en sociale/etiquetteregels. Rechtsregels kennen een juridisch criterium binnen ons rechtssysteem, maar dat hoeft niet voor alle rechtssystemen te gelden. In andere rechtssystemen kunnen andere rechtsbronnen aanwezig zijn (indien aanwezig).

John Austin (1790-1859) probeert uit te leggen wat recht is. Hij gaat er vanuit dat de lezer geen voorkennis heeft van het geldende recht. Hij geeft een beschrijving van het bestaande recht zonder een mening erover te geven. Austin brengt het recht terug tot een aantal basisnoties. Daarom wordt wel gezegd dat Austin’s theorie zo kaal is om als een kapstok te dienen. Het boek vult Austin’s beschrijving aan en maakt het complexer. Over het algemeen beschrijft men recht als hoe het recht zou moeten zijn, maar Austin beschrijft het recht op een neutrale en objectieve manier. Hij verwerpt normatieve benaderingen waarin wordt gekeken naar hoe rechtvaardig of onrechtvaardig recht dan wel niet is.

Bevelen

De ruimste betekenis van bevel is: iedere wet/regel (wet als bevel). Austin definieert bevel als volgt: de wens om een bepaalde handeling te verrichten of na te laten, met daarbij de macht en het doel van degene die beveelt om de ander kwaad of pijn te doen als hij de wens niet op volgt. Het verschil tussen een wens en een bevel wordt bepaald door de macht en het doel van de ‘beveler’. Deze beveelt kwaad of pijn toe te doen wanneer de wens niet wordt vervuld. Een bevel is dus een wensuiting die wordt gekenmerkt door de plicht tot gehoorzamen omdat er anders een sanctie volgt. Het uitgangspunt van Austin is dat die wetten en bevelen worden uitgevaardigd door een superieur (‘meerdere’). Superioriteit betreft de macht om anderen pijn te doen