HC 1   Ontzorgen en normaliseren     

9-9-2019

Hervormingen in de jeugdhulp

• Veel veranderingen in sociaal domein t.a.v. onderwijs, zorg, werk en jeugdhulp.
• In gang gezet door Wmo (2007) en Welzijn Nieuwe Stijl (2010) en verder vorm gekregen sinds decentralisatie van overheidstaken naar gemeenten (2015).
  
  • Decentralisatie: gemeenten verantwoordelijk geworden.
• Onderdeel van die veranderingen: passend onderwijs, werken naar vermogen én de Transitie Jeugdzorg.
  
  • Sinds januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de uitvoering van alle vormen van jeugdhulp.
• Waarom decentralisatie?

1. Jeugdhulp beleggen bij bestuurslaag die dichts bij jeugdigen en hun opvoeders staat;
2. Eén financieringsstroom voor ondersteunings- en zorgaanbod;
3. Inhoudelijke overwegingen > transformatiedoelen:
   
   1. Preventie en uitgaan van eigen mogelijkheden;
   2. Demedicaliseren, ontzorgen, normaliseren;
   3. Beroep op gespecialiseerde zorg verminderen;
   4. Eén gezin, één plan, één regisseur (= integrale hulp);
   5. Meer ruimte voor professionals;

• Terminologie: decentralisatie, transitie, transformatie;
  • Decentralisatie: uitvoering van een verantwoordelijkheid voor wetten en regels wordt verplaatst van hogere naar lagere bestuurslaag > overheveling van taken van rijk en provincie naar gemeenten.
  • Transitie: veranderen van het ‘huidige stelsel’ (regels, wetten, financiële verhoudingen) om tot de gewenste veranderingen te komen > vernieuwing van de structuur.
  • Transformatie: realiseren van beoogde inhoudelijke effecten van de stelselwijziging > vernieuwing van de inhoud.
    • Transformatie en transitie moeten hand in hand gaan.
• Evaluatie
  
  • Hoofdconclusie eerste Evaluatie Jeugdwet (2018): transformatie moet nog grotendeels vorm krijgen.
  • Risico: ondanks goede intenties verdwijnt de transformatie naar de achtergrond en stelselvernieuwing wordt gerealiseerd zonder de gewenste inhoudelijke veranderingen.
  • Om dit te voorkomen moet transformatieproces gevoed en ondersteund worden en dat gebeurt ook!
  • Op veel plaatsen in het land zijn initiatieven gestart, bijv. de Academische Werkplaatsen Transformatie Jeugd (2015-2019).
    • 12 werkplaatsen in NL zijn gericht op kennisvorming die gemeenten en praktijkorganisaties ondersteunt bij de transformatie. Ook in Utrecht is een werkplaats.
  • RMO Rapport uit 2012 ‘Ontzorgen en normaliseren’  (= hervorming in jeugdhulp)> principes die raken aan de basis van de hervormingen in de jeugdhulp.
• RMO 2012:
  
  • Elk gezin heeft vragen over opvoeding;
  • Meestal komen gezinnen daar uit, al dan niet met ondersteuning van sociale of professionele omgeving;
  • Soms is meer professionele ondersteuning nodig;
  • Opvoedvragen groeien te snel uit tot opvoedproblemen (te zwaar) > problemen met zorg in samenleving;
    • Hulpaanbod te zwaar, niet passend, biedt geen langdurige oplossing.
    • Jeugdhulp loopt tegen haar grenzen aan (wachtlijsten, kosten etc.).
  • Oplossing: eerstelijns gezinszorg versterken o.b.v. de principes ontzorgen en normaliseren.
• Terminologie
  
  • Ontzorgen: versterken van de veerkracht en het activeren en benutten van sociale netwerken.
  • Normaliseren: tegengaan van onnodig problematiseren en etiketteren.
    • Om jeugdhulp volgens deze twee principes in te richten, moet geïnvesteerd worden in een sterke sociaalpedagogische omgeving.
    • Dat wordt al jaren erkend, zo blijkt o.a. uit beleidsnota’s van voormalig ministerie voor Jeugd en Gezin.
    • Toch bleef de focus van het beleid op ingrijpen (=at risk focus), mede gedreven door incidenten (gezinsdrama’s) en het streven die te voorkomen.
    • Veel minder focus op een (parallelle) versterking van pedagogische basisvoorzieningen (speeltuin, buurtwerk, onderwijs, opvang) en het stimuleren van (mede)opvoeders om elkaar onderling te ondersteunen.
• Veiligheidsbeleid i.p.v. gezinsbeleid
  
  • Deze beweging is volgens RMO te verklaren vanuit een samenleving waarin afwijkend gedrag en risico’s steeds minder geaccepteerd zijn.
    • Ingrijpen vs. Afstand houden
    • Risicosignalering, actief opsporen van hulpvragen, doorverwijzen.
    • Specialisten vs. Generalisten
• Welkom in Holland: 2 kanten bij het opvoeden van een kind met een horizontale identiteit.

Achterliggende pedagogische discussies

• Denkkader: hoe om te gaan met afwijkingen?
• Definitie ‘afwijking’ > vormen afwijkingen een identiteit of een defect?
  
  • Klinisch (medisch) model
    • Afwijking is een stoornis en moet zoveel mogelijk verholpen worden met het oog op deelname aan de samenleving.
    • Sluit aan op ‘humanist vision’ > lijden van individu verlichten met de mogelijkheden die we hebben.
  • Acceptatie (of identiteits-) model
    • Afwijking is identiteit en moet geaccepteerd worden in de samenleving, kind en ouders moeten worden ondersteund.
    • Sluit aan bij ‘social vision’ > diversiteit hoort bij de samenleving.
  • Let op: ‘normalisation’ (Solomon) ≠ normaliseren (RMO)
    • Normalisation: klinisch model
    • Normaliseren: acceptatiemodel
• Nature vs. Nurture
  
  • Nurture perspectief: er zijn oplossingen mogelijk, aanpassingen;
  • Nature perspectief: er is niks aan te doen, leer ermee te dealen;
• Prenatale diagnostiek
  
  • Prenatale diagnostiek: het opsporen van aangeboren of erfelijke afwijkingen bij het ongeboren kind.
  • Solomon (2013):
    • “Voorkomen dat er een bepaald type mens geboren wordt, betekent een devaluatie van dat type.”
    • Voorstanders van prenatale screening en selectieve abortus (indien afwijking wordt gevonden) zien Downsyndroom als iets dat moet worden genezen of geëlimineerd > klinisch (medisch) model.
    • Verschillende methoden voor prenataal onderzoek > vruchtwaterpunctie, vlokkentest en recent ook de NIPT.
• Hoe nipt is de NIPT?
  
  • Niet Invasieve Prenatale Test
  • Sinds 1 april 2014 in NL beschikbaar voor zwangere vrouwen met verhoogde kans op trisomie 13 (Patau), 18 (Edwards) en 21 (Down).
  • Via bloed van de moeder wordt DNA van ongeboren kind onderzocht.
  • Veiliger dan vruchtwaterpunctie en vlokkentest (geen verhoogd risico op miskraam).
  • Betrouwbaarheid hoog, maar geen 100%
    • Indien uitslag afwijkend, bestaat kans dat kind toch geen trisomie heeft > vlokkentest of vruchtwaterpunctie is nodig om uitslag te bevestigen.
    • Indien uitslag niet-afwijkend, bestaat kans dat kind toch trisomie heeft > kans hierop is 1 op 1000 (vervolgtest wordt niet geadviseerd).
  • Sinds 2017 in NL beschikbaar voor alle zwangere vrouwen.
  • Wenselijkheid NIPT: door test is voorbereiding mogelijk op afwijking, maar ook grote kans op abortus (> eliminatie stoornis).
• Houding van pedagogen/professionals
  
  • Diversiteit hoort bij de samenleving;
  • Niet bagatelliseren of problematiseren;
  • Erkenning van gevoelens van de ouders;
  • Denk na over eigen standpunten en eventuele (voor)oordelen;