Behandeling van tabaksverslaving

Aanbevelingen met betrekking tot het stoppen met roken zijn onder andere het starten met registreren van patiënten of cliënten die roken. Bovendien wordt het aanbevolen om tenminste eenmaal een advies te geven aan de patiënt of cliënt om te stoppen met roken. Wanneer blijkt dat de patiënten of cliënten niet gemotiveerd zijn om te stoppen met roken, zal er vaker een advies om te stoppen uitgebracht moeten worden door de hulpverleners. Wanneer iemand eenmaal bereid is te stoppen met roken kan een intensieve vorm van begeleiding aangeboden worden wanneer dit aansluit bij de behoeften van de roker. Patiënten of cliënten met een klacht die aan het roken is gerelateerd kunnen eerder intensieve begeleiding aangeboden krijgen.

Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld ouders van kinderen met astma, ouders van kinderen met recidiverende luchtweginfecties, zwangere vrouwen, of vrouwen die hormonale anticonceptie (gaan) gebruiken. Wanneer de intensieve begeleiding voor het stoppen met roken niet door de hulpverlener zelf uitgevoerd kan worden, kan ook telefonische coaching hulp bieden bij het stoppen met roken. Echter is het beter om een face-to-face behandeling met de roker te ondergaan. Acute verschijnselen die ontstaan bij het stoppen met roken kunnen tegengegaan worden door een combinatie van een fysieke trainingssessie en gedragsmatige interventie. Intensieve interventies kunnen het beste in combinatie gegeven worden met farmacologische hulp en de trainers moeten opgeleid zijn om de training te kunnen geven.

Er bestaat een groepstraining, genaamd “Pakje Kans” om te leren stoppen met roken, maar ook individuele coaching bestaat. Wanneer patiënten of cliënten niet in staat zijn om volledig te stoppen met roken, kunnen zij volgens de methode van geleidelijke gecontroleerde reductie minderen met roken. Farmacotherapie in de vorm van nicotine vervangende middelen wordt gegeven aan patiënten of cliënten die gemiddeld tien of meer sigaretten per dag roken en is afhankelijk van de persoonlijke voorkeur van de gebruiker, de prijs en de bijwerkingen.

Nicotine vervangende middelen worden vooral gebruikt bij een hoog risicopopulatie die bestaat uit jongeren vanaf twaalf jaar en patiënten die bekend zijn met hart- en vaatziekten, maar ook bij zwangere vrouwen wanneer andere middelen niet effectief zijn gebleven en wanneer de voordelen opwegen tegen de nadelen van het starten met de nicotine vervangende middelen. Bupropion is een voorbeeld van een nicotine vervangend middel dat gecombineerd moet worden met minstens twee afspraken met een arts, waarbij controle op contra-indicaties plaatsvindt en uitleg gegeven wordt over het middel, maar ook om eventueel een vervolgrecept uit te schrijven indien nodig.

Bupropion wordt niet geadviseerd bij schizofrene rokers vanwege de mogelijke bijwerkingen.

Nortriptyline is ook een voorbeeld van een nicotine vervangend middel en ook hierbij moeten de bijwerkingen en contra-indicaties uitvoerig besproken worden. Een contra-indicatie voor nortriptyline is een zwangerschap. Tenslotte is varenicline ook een nicotine vervangend middel dat gebruikt kan worden voor het stoppen met roken. Wanneer antidepressiva en nicotine vervangende middelen niet aanslaan, kan gekozen worden voor conidine. De locaties waar de intensieve interventies plaats kunnen vinden zijn de openbare gezondheidszorg, zoals de thuiszorg en de GGD, maar ook de eerstelijnszorg, zoals de huisarts of verloskundige.

Bovendien kunnen de verslavingszorg en de poliklinieken van ziekenhuizen ook deze intensieve interventie aanbieden. Wanneer rokers niet gemotiveerd zijn om te stoppen, zal de huisarts eenmalig het advies geven om te stoppen. Bij alle andere rokers zal dit advies meerdere malen gegeven worden. De intensieve interventie kan gegeven worden door de huisarts zelf, maar ook door de praktijkondersteuners of praktijkassistent. Voorbeelden van stoppen met roken programma’s zijn ‘Advies op Maat’ en ‘Pakje Kans’. Wanneer rokers laag opgeleid zijn, geen sociale steun of een netwerk hebben, een ernstige depressie hebben doorgemaakt, lichamelijk zwaar werk verrichten, een alcoholverslaving hebben, weinig controle hebben over hun werk, of in een lawaaierige omgeving werken is de kans op stoppen met roken vaak lager.

Het stoppen met roken op de werkvloer kan gestimuleerd worden, om een doelgroep te bereiken die niet te bereiken is met de reguliere interventies. Wanneer het stoppen met roken programma in de praktijk wordt gebracht, is het van belang om te kiezen voor een systeemaanpak waarbij de totale praktijk en context in kaart worden gebracht. Het wordt aanbevolen om gebruik te maken van een geïntegreerd zorgmodel met afspraken over taakverdelingen tussen de verschillende disciplines en een heldere werkprocedure te verkrijgen. Het zou kunnen dat vergoeding van stoppen met roken interventies invloed kan hebben op de implementatie van de programma’s in de eerstelijnszorg.

Er geldt een algemeen rookverbod in het ziekenhuis. Wanneer patiënten opgenomen worden, wordt ze vaak geadviseerd te stoppen met roken. Stoppen met roken is het meest gunstig bij de start van de zwangerschap, maar kan ook nog steeds gunstig zijn in een latere fase van de zwangerschap. Het motivatieniveau en het rookgedrag dienen geobserveerd en geregistreerd te worden door de verloskundige, gynaecoloog en huisarts. Wanneer zwangeren tijdens de zwangerschap zijn gestopt met roken, wordt geadviseerd om hen ook na de zwangerschap nog ondersteuning te bieden bij het stoppen met roken. Er moet systemisch eenmalig advies gegeven worden door de kinderartsen huisartsen, consultatiebureauartsen, jeugdartsen en andere hulpverleners aan ouders van kinderen met bijvoorbeeld luchtwegklachten en bij tieners volgens de zogenaamde MIS-systematiek. Tandartsen en hun personeel moeten ook worden betrokken bij de rookontmoedigingscampagnes en zorgen voor een organisatie van een training voor stoppen met roken.

Ook patiënten met psychiatrische aandoeningen, longaandoeningen en hart- en vaatziekten hebben baat bij een stoppen met roken interventie.

Aanbevelingen vanuit de richtlijn voor het stoppen met roken volgens het CBO

Het zogenoemde model van de vijf “R’s”, relevantie, risico, beloning, belemmering en repetitie is effectief gebleken bij de verhoging van de motivatie voor het stoppen met roken. Relevantie staat voor het uitleggen aan de roker waarom het relevant is om te stoppen met roken, waardoor het persoonlijk gemaakt wordt. De risico’s van het roken kunnen gevraagd worden aan de roker en indien nodig aangevuld worden door de hulpverlener. Beloningen bestaan uit de voordelen van het stoppen met roken voor die persoon. Belemmeringen die in de weg staan om te stoppen met roken kunnen bevraagd worden.

Repetitie vindt plaats wanneer de roker zelf niet gemotiveerd is om te stoppen en de meeste mensen weten pas na diverse stoppogingen definitief te stoppen met roken wat ook verteld kan worden aan de patiënt. De kans op het stoppen met roken na zes maanden wordt vergroot met twee procent, wanneer eenmalig advies over het stoppen met roken wordt gegeven. De kans op het stoppen met roken na zes maanden wordt vergroot met vier procent, wanneer kortdurend advies over het stoppen met roken wordt gegeven. Er bestaat een dosis-responsrelatie tussen de totale duur van de contacten en het effect. Follow-up consulten verhogen het effect van het advies bij stoppen met roken. Het is effectiever gebleken om een intensieve interventie aan te bieden aan mensen die willen stoppen met roken, dan geen interventie of een minimale interventie aan te bieden.

Proactieve telefonische consulten zijn effectief gebleken bij het stoppen met roken en deze consulten zijn effectiever gebleken dan zelfhulpmateriaal of geen interventie. Bovendien zijn proactieve telefonische consulten effectief gebleken bij het voorkomen van een terugval bij hartpatiënten. Meerdere telefonische consulten voor het stoppen met roken zijn effectiever gebleken dan een eenmalig telefonisch consult. Er bestaat mogelijk een dosis-responsrelatie tussen het succes van de telefonische counseling en de intensiteit ervan. Hoe intensiever de begeleiding, des te groter is de kans op succes. De beste resultaten voor stoppen met roken zijn bekend bij acht of meer sessies.

Bovendien kunnen individuele sessies over stoppen met roken ook effectief zijn. Ontwenningsverschijnselen, rookgedrag en hunkering naar sigaretten kan tegengegaan worden door fysieke trainingssessies van vijf tot veertig minuten. Beweegprogramma’s zijn bewezen effectief gebleken tot drie maanden follow-up na de stoppen met roken interventie. Groepsinterventies en minder intensieve individuele interventies zijn beiden even effectief en ze zijn effectiever dan zelfhulp. Zelfhulp is echter wel effectiever gebleken dan geen interventie.

Materialen op maat voor individuele rokers zijn effectiever dan niet op maat toegesneden materialen bij het stoppen met roken. Minderen met roken is een effectieve methode om op den duur geheel te stoppen met roken.

Wanneer hierbij hulp geboden wordt, is bewezen dat dit effectiever is dan wanneer mensen op eigen initiatief gaan minderen. Het is bewezen dat nicotine vervangende middelen (NVM) zeven procent effectiever zijn dan een placebo.

Wanneer een sterke nicotineafhankelijkheid aanwezig is, is een hoge dosis nicotine effectiever gebleken dan een lage dosis. Nicotine vervangende middelen kunnen zorgen voor een reductie in de consumptie van sigaretten. Een belangrijke voorspeller van succes voor stoppogingen van zwangeren is adherentie aan nicotine vervangende middelen. Nicotine vervangende middelen zijn bekend met milde bijwerkingen. Nicotine vervangende middelen blijken effectief te zijn bij zwangeren en zijn minder schadelijk dan roken. Er is niet bekend of nicotine vervangende middelen een verslavende werking hebben.