Werkgroep week 2 'representatie en democratie' constitutioneel recht

Opdrachten

Opdracht 1

Vraag 1a

In de samenvatting van de het rapport van de Staatscommissie Parlementair stelsel (ook wel de commissie-Remkes genoemd) luidt de conclusie: “[d]at de Nederlandse democratie op dit moment behoorlijk goed functioneert, maar nog niet voldoende klaar is voor de toekomst. Er zijn aanpassingen nodig.” Eén van de zaken die volgens de commissie-Remkes niet goed gaan ziet u in de volgende tekst box: 

Welke van de vier ideaaltypsiche democratievormen die Hendriks onderscheidt herkent u in de bovenstaande tekst box? Er zijn meerdere vormen te herkennen. Motiveer uw antwoord.

Vraag 1b

Boogaard en Cohen onderscheiden in hun artikel ook een 4-tal democratievormen. De vorm die in hun artikel centraal staat is de identiteitsdemocratie zoals verwoord door Dölle.  Leg uit waarom de identiteitsdemocratie wel en niet past bij bovenstaande tekst box.

In het regeerakkoord van het zittende kabinet Rutte-III is overeengekomen dat het nationaal raadgevend referendum afgeschaft zou worden. Namens het kabinet heeft de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ollongren het wetsvoorstel tot intrekking ingediend. Op 10 juli 2018 heeft de Eerste Kamer ingestemd met het wetsvoorstel tot intrekking van de Wet raadgevend referendum. Hiermee leek het referendum als instrument voor burgers om directe invloed uit te kunnen oefenen over een specifiek onderwerp uitgespeeld te zijn.  Echter de Staatscommissie parlementair stelsel (ook wel commissie-Remkes) heeft in haar Eindrapport Lage drempels, hoge dijken, juist geadviseerd een bindend correctief referendum in te voeren ten einde een bijdrage te leveren aan de onvolkomen, inhoudelijke vertegenwoordiging van de Nederlandse bevolking.

Vraag 1c

Niet ieder democratieconcept van Hendriks leent zich goed voor de vorm van een bindend correctief referendum zoals de commissie-Remkes heeft geadviseerd. Verschillende aspecten van de door Hendriks onderscheiden democratieconcepten komen ook voor in het Nederlandse staatsbestel. Leg uit waarom het invoeren van zo’n bindend correctief referendum op gespannen voet staat met een aantal bepalingen van de huidige Nederlandse Grondwet?

Opdracht 2

Het is het jaar 2020 en het gaat goed met Nederland. Uitdagingen zijn er ook. De pensioengerechtigde leeftijd gaat maar met babystapjes omhoog, de vergrijzing neemt toe en de kosten voor de zorg blijven stijgen, een huis is voor een startende op de arbeidsmarkt niet meer te betalen en een grote groep ZZP’ers werkt onverzekerd tegen ziekte en bouwt geen pensioen op. 

De rijkste, machtigste en grootste groep kiezers zijn de Baby-boomers, personen geboren in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Dat maakt dat het richten op de belangen van deze groep voor een politieke partij op jacht naar kiezers, interessant is.  Dat zien ook de oprichters van de politieke partij 60PLUS, in 2005 opgericht door voorzitter Jaap de Gier, vice-voorzitters Niek Groper en Wies Knol en Hugo Chesterfield. De speerpunten van 60PLUS moeten deze grote groep kiezers aanspreken: verlaging van de pensioengerechtigde leeftijd, meer asfalt, meer geld naar de zorg, afschaffing van het minimumloon, hogere pensioenen en het beperken van immigratie. Het begrotingstekort mag voor al deze wensen best oplopen. De rekening moet maar door de volgende generatie worden betaald, volgens 60PLUS is dit altijd zo gegaan.

60PLUS wordt steeds populairder. Het aantal leden is vanaf de verkiezingen van 2017 exponentieel gegroeid en de teller staat nu op ruim 40.000 leden.  Qua ledenaantal behoort het tot de grootste partijen. Ook politiek wordt haar rol steeds belangrijker. In 2007 verkreeg 60PLUS al 20% van de stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen en de populariteit blijft stijgen. In de voorspellingen voor de aankomende verkiezingen zou 60PLUS de grootste partij van Nederland worden met een absolute meerderheid van stemmen waardoor ze zelfs geen coalitie meer zou hoeven vormen.

Ambities, partijprogramma en beginselen zijn sinds de oprichting ongewijzigd gebleven. De laatste vijf jaren heeft 60PLUS bovendien nieuwe plannen ontwikkeld. Zo zou de stem van ouderen bij verkiezingen zwaarder moeten wegen dan die van jongeren. De stem van iedere stemgerechtigde Nederlander jonger dan 60, zou als 1 stem wegen (one-person-one-vote principe), maar de stem van personen boven de 60 jaar zou voor 2 moeten wegen. Bovendien is het wenselijk, aldus 60PLUS, om aan jong volwassenen een plicht op te leggen waarbij zij een minimum aantal kinderen moeten krijgen. Voldoen jongeren daar niet aan, dan dienen zij Nederland (desnoods met harde hand gedwongen) te verlaten, aldus 60PLUS. Daarnaast dient het belastingenstelsel hervormd te worden. Pensioengerechtigden zouden niet langer inkomsten- en vermogensbelasting moeten betalen. De inkomsten die het Rijk hierdoor misloopt worden gecompenseerd door de inkomsten- en vermogensbelasting voor andere groepen te verhogen naar een toptarief van maximaal 70% voor een modaal inkomen. Bovendien dient de beroepsbevolking een voorgeschreven grijs uniform te dragen zodat zij herkenbaar zijn in de publieke ruimte, waarbij het hoofd onbedekt is. Ten slotte, omdat de ouders voltijds dienen te werken om deze samenleving bekostigd te houden, dienen kinderen onder de hoede van speciaal daarvoor aangewezen instituten te worden ondergebracht waarin zij zullen worden voorbereid op hun rol in de maatschappij. Ouderlingen uit de 60PLUS leden zullen hiervoor de leerlijnen uitzetten, waarbij de dienende rol van de beroepsbevolking en de verheerlijking van de leden van 60PLUS centraal zal staan. 

Voorzitter Jaap de Gier en de twee vicevoorzitters Niek Groper en Wies Knol hebben in de afgelopen vijf jaren in het openbaar bij verschillende partijbijeenkomsten de bovenstaande punten naar voren gebracht. Volgens de bestuursleden moeten hun kernpunten, desnoods met geweld, worden afgedwongen als 60PLUS straks de volledige politieke zeggenschap krijgt. Verwende millenials als Philip Huff, Frederieke Hegger en Peter Hein van Mulligen moeten geëlimineerd worden. Dit is hét moment voor 60PLUS om de balans haar kant te doen laten uitslaan. 

Na grondig onderzoek doet het openbaar ministerie een verzoek aan de rechtbank om 60PLUS op grond van artikel 2:20, eerste lid Burgerlijk Wetboek (BW) verboden te verklaren en te ontbinden. 60PLUS wordt verboden verklaard en ontbonden door de rechtbank. Uiteindelijk wordt ook in hoogste instantie door de Hoge Raad, het verbod en de ontbinding van 60PLUS gehandhaafd.

Vraag 2a

Wat zegt het EHRM over ‘democratie’ in relatie tot mensenrechten?

Vraag 2b

Wat zegt het EHRM over de relatie democratie en politieke partijen?

Vraag 2c

Kwam het EHRM in Refah Partisi v. Turkey uiteindelijk tot een ongerechtvaardigde schending van het recht op vrijheid van vereniging, neergelegd in art. 11 EVRM of niet? Motiveer uw antwoord.

Vraag 2d

Bediscussieer of de Hoge Raad terecht, dan wel onterecht tot de uitspraak is gekomen dat de politieke partij 60PLUS is ontbonden.

Opdracht 3

Er zijn twee grote families van kiesstelsels. Noem deze 2 families en geef voor beide families aan wat de voor- en de nadelen zijn.

Opdracht 4

Leg gemotiveerd uit wat de kern van het probleem is van de staande praktijk van coalitiepartijen om een regeerakkoord te sluiten vanuit het oogpunt van de trias politica. Ga hierbij ook in op het Nederlandse kiesstelsel.

Antwoordindicatie

Opdracht 1

Vraag 1a

Commissie-Remkes voert aan dat er kiezers zijn die zich niet vertegenwoordigd voelen en dat het vertrouwen in de democratie zal afnemen. Dit sluit aan bij de penduledemocratie. In de penduledemocratie is namelijk de meerderheid leidend, waardoor er kiezers zijn die niet direct worden vertegenwoordigd. De vertegenwoordigers nemen namelijk de definitieve besluiten.

Vraag 1b

De identiteitsdemocratie is direct en integratief. Het hebben van een volksvertegenwoordiging zoals in de bovenstaande tekst sluit niet aan bij de directheid van de identiteitsdemocratie. In dit opzicht past de identiteitsdemocratie niet bij de tekst. Dat de identiteitsdemocratie integratief is, komt wel overeen met de bovenstaande tekst. De kiezers voelen zich namelijk niet gehoord en een deel van de kiezers zouden meer inbreng willen hebben. 

Vraag 1c

Een bindend correctief referendum staat onder andere op gespannen voet met art. 67 lid 2 Gw. Dit artikel bepaalt dat besluiten worden genomen met de meerderheid van de stemmen.

Opdracht 2

Vraag 2a

Dat democratie van belang is om de mensenrechten te kunnen garanderen.

Vraag 2b

Het EHRM is van mening dat de politieke partijen van belang zijn voor het functioneren van de democratie. De verschillende grondrechten gelden ook voor de partijen.

Vraag 2c

De schending kon in dit arrest gerechtvaardigd worden. Lees hiervoor uitgebreid het arrest.

Vraag 2d

Eigen antwoord.

Opdracht 3

De twee grote families van kiesstelsels is die van de evenredige vertegenwoordiging en het meerderheidsstelsel. Het voordeel van de evenredige vertegenwoordiging is dat iedere stem meetelt. Dit komt doordat het aantal zetels wordt toebedeeld aan de hand van het aantal stemmen ten opzichte van het totaal aantal stemmen. Het nadeel is dat er veel (kleine) partijen in de kamer komen. Het voordeel van het meerderheidsstelsel is dat hier niet enkel kleine partijen worden gekozen, omdat iedere regio 1 partij kiest. Hierdoor is er ook een nauwere band tussen stemgerechtigde en de partijen. Het nadeel is dat er binnen de regio een groep waarvan de stem niet tot uiting komt, doordat de meerderheid besluit.

Opdracht 4

De trias politica gaat uit van gescheiden machten. Doordat de coalitiepartijen onderdeel zijn van de regering die wordt gevormd vanuit de Tweede Kamer, vindt hier een overlapping plaats van twee verschillende machten. Dit is echter het gevolg van het huidige kiesstelsel. Het kiesstelsel geeft burgers invloed om te bepalen wie er in de Tweede Kamer komen. Vanuit de Tweede Kamer wordt er een coalitie gevormd en daar hebben de burgers geen invloed op.