Hoewel Tinbergen, Lorenz en andere wetenschappers hebben aangekaart dat de voornaamste contributie van de gedragsbiologie (ook wel ethologie genoemd) de biologische analyse van dierengedrag gebaseerd op observaties in een natuurlijke setting is, waren er tot nu toe slechts weinig mainstream gedragsbiologen die deze concepten daadwerkelijk toepasten op hondengedrag. Gedragsbiologen richtten hun volle aandacht in de afgelopen jaren op allerhande diersoorten, van stekelbaarsjes en bijen tot een grote verscheidenheid aan aapachtigen, maar aan honden werd binnen de gedragsbiologie tot voor kort gek genoeg relatief weinig aandacht besteed.

Honden worden vaak gezien als “kunstmatige dieren” vanwege hun domesticatiegeschiedenis. Het doelgerichte en selectieve fokproces waar deze term naar verwijst begon echter waarschijnlijk veel later dan tot nu toe werd aangenomen. Bij een “kunstmatig dier” is uiteraard geen sprake van een natuurlijke omgeving, dus om de hond onder de “echte dieren” te kunnen scharen zouden we op zoek moeten gaan naar zijn natuurlijke omgeving. De studie van honden sloot daarmee simpelweg niet goed aan op de toenemende invloed van de gedragsecologie; honden zijn nou eenmaal niet de beste kandidaten wanneer je iets in de natuur wil gaan observeren. De meeste hedendaagse honden leven samen met mensen en hebben toegang tot dierenartsen, en wij doen juist goed ons best om hen de 'verschrikkingen' van de natuur zoveel mogelijk te besparen.

In die zin kan je honden wel zien als een categorie apart (maar daarom niet perse 'kunstmatig'). Moderne gedragsecologische concepten worden tegenwoordig routinematig toegepast op mensen, dus het is niet onwaarschijnlijk dat ze in de toekomst ook zullen worden toegepast op honden.

Vroeger was er sprake van een antropomorfe houding jegens dieren. Darwin, bijvoorbeeld, zag de hond als een dier apart dat vergelijkbaar was met mensen. Men zag de hond een beetje als de vertegenwoordiger van cognitieve vaardigheden en emotioneel gedrag bij dieren. Romanes stelde dat honden (gelijk mensen) logisch kunnen redeneren en illustreerde dit met een verhaal over een hond die op jacht was. De weg liep uit in een driesplitsing. Na de eerste twee wegen besnuffeld te hebben koos de hond voor de derde weg: een logisch denkproces. Men ging er op die manier vanuit dat honden en andere dieren over hetzelfde denkvermogen zouden beschikken als de mens. Dit is een onderwerp dat mensen geïnteresseerd in dierengedrag én veel filosofen tot op de dag van vandaag nog bezighoudt en er zijn genoeg argumenten voor en tegen deze theorie te noemen. De geschiedenis die wij zelf schrijven in hondenstudies weerspiegelt wellicht de veranderingen van onze eigen interpretatie van dieren, vaak gebaseerd op nieuwe kennis.

Toen het onderzoek met honden nog in de kinderschoenen stond waren de volgende wetenschappers en hun ideeen van belang:

Lloyd Morgan 

In England interesseerde Lloyd Morgan (1903) zich in de complexiteit van de mentale processen die gedrag sturen. Hij benadrukte de behoefte aan zorgvuldige gedragsobservaties. Hoewel hij erg kritisch tegenover de theorien van Romanes stond, die in slim hondengedrag bewijs zag voor menselijke denkprocessen, gebruikte hij soortgelijke anecdotes om zijn theorien te ondersteunen. Hij zag bijvoorbeeld ogenschijnlijke intelligentie in honden als het gevolg van trial and error en illustreerde dit met een verhaal over zijn eigen fox terrier.

Thorndike 

De Amerikaanse Thorndike (1911) was een van de eersten die een methode ontwikkelde om het leerproces in dieren objectief te kunnen meten. Hij zette hongerige katten en honden in een doos met een slot, welk van binnen relatief makkelijk kon worden geopend door de dieren. Hij kwam er achter dat de dieren steeds sneller konden ontsnappen elke keer als ze in de doos werden gezet. Net als Lloyd Morgan zag hij een bewijs voor leren door trial and error. Romanes zou vanuit zijn visie hebben gezegd dat honden iets weten over de werking van sloten. De systematische observaties van Lloyd Morgan en Thorndike spreken dit tegen. Honden waren tijdens dit experiment trouwens slechter in ontsnappen dan katten, ze gingen minder snel de doos uit en waren voorzichtiger met het slot. Dat zou te maken kunnen hebben met een verschil in sociale relaties waarbij de honden afhankelijker van de onderzoekers zijn dan de katten. Thorndike's conclusie was dat katten beter waren in trial and error learning. Met latere experimenten raakte Thorndike overtuigd dat honden niet door observatie konden leren omdat ze niet.....read more