Commissie tegen Polen (HvJ 20-11-2017, beschikking C-441/17)

Casus

Polen werd in een “met redenen omkleed advies” opgeroepen door de Europese Commissie om af te zien van grootschalige houtkap in een van de laatste oerbossen van Europa. Polen kreeg een maand de tijd om hier aan te voldoen. Toch is Polen begonnen met de uitvoering van zijn plan. De Commissie richtte zich daarom tot het Europese Hof om zo voorlopige maatregelen te verzoeken om de houtkap te staken.

Volgens de Commissie zou de Poolse houtkap (inclusief de verwijdering van eeuwenoude bomen) een grote bedreiging vormen voor de integriteit van het Natura 2000-gebied. Het Natura 2000-gebied beschermt soorten en habitats die afhankelijk zijn van oerbos, inclusief de beschikbaarheid van dood hout. De Poolse maatregelen zouden niet stroken met de instandhoudingsdoelstellingen van het gebied. Daarnaast zouden deze verder gaan dan die welke noodzakelijk zijn om een duurzaam gebruik van het bos te waarborgen.

Om een lidstaat te verplichten activiteiten die ernstige en onherstelbare schade veroorzaken tegen te houden, kan het Hof voorlopige maatregelen voorschrijven voordat een uitspraak wordt gedaan. Dit op grond van artikel 279 EU-Werkingsverdrag. De Commissie verzocht het Hof om voorlopige maatregelen in afwachting van de einduitspraak in de inbreukzaak, om zo te voorkomen dat er onherstelbare schade zou optreden aan het oerbos. De president van het Hof heeft Polen gelast de houtkap op te schorten. Tijdens een zitting voor het Hof op 11 september 2017 toonde de Commissie satellietbeelden om aan te tonen dat Warschau het bevel zou schenden. Daarom werd het Hof verzocht om aan Polen een dwangsom op te leggen.

Hof van Justitie

In zijn uitspraak oordeelt de Grote Kamer dat het verzoek om voorlopige maatregelen moet worden ingewilligd omdat:

• het niet onwaarschijnlijk is dat de activiteiten van Polen de beschermingseisen onder de Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn schenden
• het verzoek noodzakelijk is om ernstige en onherstelbare schade te voorkomen alvorens een uitspraak in het grondgeding is gedaan, en
• gezien het bewijs dat is aangeleverd, het belang om habitats te beschermen tegen de schade van de houtkap door Polen zwaarder weegt dan dezelfde habitats te beschermen tegen de aanwezigheid van de kever die infecties veroorzaakt.

Polen mag alleen tot houtkap over gaan als dit strikt noodzakelijk is voor de openbare veiligheid en als zij proportioneel handelt. Volgens het Hof is er voldoende bewijs om te betwijfelen of Polen de beschikking van de vice-president van het Hof van juli 2017 heeft opgevolgd of dat het bereid is zich tot de datum van de eindbeslissing aan de beschikking van het Hof te houden. In zulke omstandigheden lijkt het noodzakelijk om de doeltreffendheid van de voorlopige maatregelen te versterken door te voorzien in dwangsommen die moeten worden opgelegd als Polen de voorlopige maatregelen niet onmiddellijk en volledig naleeft, teneinde Polen ervan te weerhouden de uitvoering van de beschikking uit te stellen. Het Hof verplicht Polen daarom om binnen 15 dagen bewijs toe te sturen over de maatregelen die zij heeft genomen om in overeenstemming hiermee te handelen. Als de Commissie oordeelt dat Polen zich niet aan de afspraken houdt, kan zij een nieuw verzoek bij het Hof indienen. Dan zal Polen een dwangsom van ten minste 100.000 euro per dag moeten betalen.

Kern

Dit is de eerste keer dat het Hof een dwangsom oplegt aan een lidstaat om een voorlopige maatregel kracht bij te zetten. Het Hof stelt dat Polen onmiddellijk moet stoppen met de houtkap in het Białowieża bos. Met deze uitspraak bevestigt de Grote Kamer van het Hof de eerdere voorlopige maatregel. Omdat het Hof betwijfelt of Polen zich hieraan houdt, moet Polen binnen twee weken aantonen dat zij dit opvolgt. Anders geldt een dwangsom van 100.000 euro per dag.