East Timor (Portugal/Australia) - Arrest

International Court of Justice, Case Concerning East Timor (Portugal v. Australia), Judgment on Jurisdiction and Admissibility of 30 June 1995

Casus

Begin jaren '70 hebben Australië en Indonesië een overeenkomst gesloten over de zeegrens. Hierdoor kwam de grens in zee veel dichter bij Indonesië te liggen dan bij Australië. In die tijd was Portugal de koloniale macht in Oost Timor en Portugal weigerde aan deze onderhandelingen deel te nemen. Hierdoor ontstond er een gat in het grensgebied, de zogeheten 'Timor Gap'. Drie jaar later bezette Indonesië Oost Timor, de voormalige Portugese kolonie. De internationale gemeenschap heeft de annexatie toen niet erkend.

In 1979 begonnen Australië en Indonesië met de onderhandelingen over de Timor Gap. In 1989 werd door Indonesië en Australië een overeenkomst gesloten over de verdeling van de olievelden, genaamd de Timor Gap Treaty. Portugal en Oost Timor werden hier niet bij betrokken. Australië ontving het grootste deel, in ruil voor haar erkenning van de onrechtmatige annexatie van Oost Timor.

Volgens Portugal schond Australië, door het sluiten van het verdrag met Indonesië, het recht op zelfbeschikking van het Oost-Timorese volk en de rechten van Portugal als beherende mogendheid van Oost-Timor. Portugal voerde ook aan dat de gewonnen olie toebehoorde aan het volk van Oost-Timor. Australië stelde echter dat Portugal zijn eis tegen Indonesië moest indienen.

Portugal legt de zaak dan voor aan het gerechtshof van de Verenigde Naties. Het Hof moet zich dan buigen over het verdrag dat Australië het recht geeft olie te winnen in de Timor Gap. Volgens Portugal kon het Hof zijn rechtsmacht in deze zaak baseren op de verklaringen die beide staten hebben afgelegd (op grond van art. 36(2) van het Statuut van het Hof). Australië voert echter aan dat er in het geheel geen sprake was van een geschil tussen Australië en Portugal en dat de Portugese klacht er op neer komt dat het Hof zich zou moeten uitspreken over de rechten en verplichtingen van Indonesië, terwijl die staat geen partij is in de procedure voor het Hof.

Hof

Het Hof oordeelde met grote meerderheid dat het niet het geschil kon beslechten tussen Portugal en Australië over de rechtmatigheid van een verdrag dat Australië in 1989 met Indonesië had gesloten over de gemeenschappelijke exploratie en exploitatie van een deel van het Timorese continentaal plat (de 'Timor Gap').

Volgens het Hof brengt de klacht noodzakelijkerwijze mee dat het Hof zich zou moeten uitspreken over de vraag waarom Indonesië niet (en Portugal wel) tot het sluiten van dit verdrag gerechtigd zou zijn. Het geschil gaat dus over de Indonesische rechten en plichten. Het Hof concludeert dat een uitspraak daarover in strijd zou zijn met het gevestigde beginsel van internationaal recht dat het Hof alleen rechtsmacht over een staat kan uitoefenen met zijn instemming.

Het Hof bevestigd wel de Portugese stelling dat het zelfbeschikkingsrecht van volken een “erga omnes” karakter heeft. Maar dit impliceert niet dat van het instemmingsbeginsel kan worden afgeweken.

Tijdens de zitting bepaalde het Hof dat, aangezien de Indonesische bezetting van Oost Timor onrechtmatig was, de Timor Treaty een illegale overeenkomst was. Het Internationaal Gerechtshof kon deze overeenkomst niet ongedaan maken, omdat Indonesië het Gerechtshof niet erkent, maar het Hof deed wel de uitspraak dat Oost Timor het niet te ontkennen recht had op zelfbeschikking.

Kern

Het Hof besloot i.c. dat het niet het geschil kon beslechten tussen Portugal en Australië over de rechtmatigheid van een verdrag dat Australië in 1989 met Indonesië had gesloten over de gemeenschappelijke exploratie en exploitatie van de 'Timor Gap'. Timor Gap Treaty is onrechtmatig verklaard door het Internationaal Gerechtshof in Den Haag.