Waterpakt/Staat - Arrest

• Rechtsvragen
• Casus
• Hof
• Hoge Raad

Waterpakt/Staat (HR 21-03-2003, JB 2003, 120)

Rechtsvragen

• Mag de Nederlandse rechter de wetgever bevelen formele wetgeving tot stand te brengen?

• Heeft het Hof van Justitie de bevoegdheid om een staat te bevelen? (Effectiviteitbeginsel)

Casus

Op 12 december 1991 heeft de Raad van de EG een richtlijn vastgesteld inzake de bescherming van water tegen verontreiniging door nitraten uit agrarische bronnen; de nitraatrichtlijn. De Nederlandse wetgever heeft deze richtlijn niet op tijd geïmplementeerd. Door de eisers, waaronder Waterpakt c.s., wordt nu aangevoerd dat de Staat onrechtmatig heeft gehandeld of onrechtmatig heeft nagelaten te handelen en zij vordert dat de Staat al het nodige zal doen om aan deze onrechtmatigheid snel een einde te maken. In deze zaak staat ook het effectiviteitbeginsel centraal. Alle overheidsorganen moeten zorgen dat het EG-recht in de lidstaat effectief is. 

Hof

Implementatie van de Nitraatrichtlijn dient te geschieden door middel van formele wetgeving. Het staat de rechter niet vrij om in het proces van formele wetgeving in te grijpen. Het Hof heeft daarom de vordering afgewezen.

Hoge Raad

De Hoge Raad oordeelt, net als het Hof van Justitie, dat de Nederlandse rechter de wetgever niet kan bevelen om formele wetgeving tot stand te brengen. Ingevolge art. 81 GW. worden wetten in formele zin, in dit geval dus de nitraatrichtlijn, vastgesteld door de regering en de Staten-Generaal. De rechter mag niet ingrijpen in deze politieke besluitvormingsprocedure. Ook al heeft de Staat in dit geval nagelaten om de richtlijn te implementeren, dan nog moeten de regering en Staten-Generaal zelf de belangen afwegen en het eventueel op een inbreukprocedure laten aankomen.

Om de vraag of het Hof zich wel mag bemoeien met deze kwestie te beantwoorden, wordt teruggegrepen op het Francovich-arrest: de nationale rechter die in het kader van zijn bevoegdheden belast is met de toepassing van de gemeenschappelijke bepalingen, dient de volle werking van de bepalingen te verzekeren en moet de rechten van de particulieren zo goed mogelijk beschermen. De bevoegdheden van de nationale rechter worden bepaald door het nationale recht. Uit het voorgaande is geconcludeerd dat de nationale rechter niet bevoegd is de wetgever te bevelen formele wetgeving tot stand te brengen. Dus ook vanuit het EG-recht kan de nationale rechter niet de bevoegdheid verkrijgen, omdat hij zijn bevoegdheden alleen kan verkrijgen vanuit het nationale recht.  

De Hoge Raad verwerpt het beroep van Waterpakt c.s.