VVE in Nederland - Artikel

Inleiding

Onderzoek toont aan dat vve sociale ongelijkheid kan verminderen en goed is voor de ontwikkeling van kinderen, met name voor kinderen uit etnische minderheden en die uit families met een lage sociaal-economische status komen (zogenaamde benadeelde kinderen). Deze kinderen hebben al een achterstand wanneer zij aan het basisonderwijs beginnen. Om deze achterstand tegen te gaan zouden er meer van deze kinderen moeten deelnemen aan de vve en zou de kwaliteit van de vve omhoog moeten.

De Nederlandse realiteit

Het tegenovergestelde gebeurt vaak. Ze nemen minder vaak deel aan de vve en wanneer zij deelnemen is het vaak bij centra die een lagere kwaliteit hebben. Hier zijn twee verklaringen voor. Ten eerste is er sprake van een ongelijke toegang als gevolg van de ouderlijke keuze, omgevingsbeperkingen en beleid. Ten tweede kan de lagere kwaliteit worden verklaard door verschillend beleid binnen de vve. In rijkere buurten is als gevolg van marktwerking een hogere kwaliteit. Een doelgericht beleid kan tevens leiden tot gesegregeerde participatiepatronen. Uit onderzoek blijkt dat de centra waar meer doelgerichte kinderen zijn, de kwaliteit van de leeromgeving lager is. Deze studie onderzoekt deze mechanismen door te kijken hoe participatiepatronen van kinderen met verschillende socioculturele achtergronden en concentraties van benadeelde kinderen gerelateerd zijn aan de geobserveerde en gerapporteerde kwaliteit van de Nederlandse vve.

Participatie in de vve

Etnische minderheden en kinderen uit families met lage sociaaleconomische statussen maken minder gebruik van de vve. Factoren die door wetenschappelijk onderzoek als verantwoordelijk worden gehouden zijn de ouderlijke kenmerken (culturele achtergrond, werkende moeders, opleidingsniveau, familiestructuur en de mogelijkheid voor alternatieve zorg), meningsverschillen over de normen en waarden van de ouders en de vve-instelling, en de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de vve.

Vve-beleid

Er kunnen drie beleidsmotieven worden geïdentificeerd die een gelijke participatie van kinderen in de vve moeten bewerkstelligen:

• Gelijke kansen (door universele toegang tot vve-diensten en financiële steun voor families met een lage sociaaleconomische status).

• Gelijke behandelingen (bijvoorbeeld door het bewerkstelligen van een minimumkwaliteit van de vve. Een voorbeeld is het reguleren vn de kwalificaties van het personeel).

• Gelijke uitkomsten (bijvoorbeeld door het nemen van extra maatregelen voor de families die dat nodig hebben).

Er kunnen twee strategieën worden onderscheiden die zich richten op het vergroten van de participatie van benadeelde kinderen. Universele benaderingen richten zich op het verhogen van de participatie van alle kinderen. Gerichte benaderingen focussen zich op de groepen die het het meeste nodig hebben. Dit type benadering is goedkoper en efficiënter, maar kan leiden tot segregatiepatronen van participatie. Dit kan zorgen voor groepen met benadeelde kinderen, terwijl wetenschappelijk onderzoek aantoont dat gemengde klaslokalen van hogere kwaliteit zijn. De kwaliteit van de vve betreft structurele kenmerken (de verhouding leerlingen/onderwijzer, opleidingsniveau van de onderwijzer) en proceskenmerken (dagelijkse interacties en ervaringen van de kinderen).

Deze studie

In dit onderzoek worden drie vragen beantwoord. Ten eerste of er selectieve participatie bestaat in de verschillende vve-typen in Nederland met betrekking tot kinderen met schillende socio-culturele achtergronden. Ten tweede wat de kwaliteit is van de vve-typen die door kinderen met verschillende socio-culturele achtergronden wordt bezocht. Ten derde of er een verband bestaat tussen de kwaliteit van de vve-instelling en concentraties van zogenaamde benadeelde kinderen.

Discussie

De resultaten kunnen in drieën worden opgedeeld. Ten eerste zijn er duidelijke verschillen gevonden in participatie in verschillende vve-typen door kinderen met verschillende socio-culturele achtergronden. Met name Turks-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse kinderen maakten het minste gebruik van niet-ouderlijke dagzorg onder de twee jaar oud, en het meeste in prescholen voor twee tot vier jaar oud. Ten tweede zijn er verschillen gevonden in de kwaliteit van de centra die door kinderen met verschillende culturele achtergronden wordt bezocht. Echter, de resultaten zijn niet zoals verwacht. Turks-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse kinderen gaan vaker naar vve-centra met hogere structurele- en proceskwaliteit. Ten derde zijn de centra waar kinderen uit etnische minderheden en uit families met lage sociaal-economische statussen overgerepresenteerd zijn iets hoger in structurele- en proceskwaliteit dan de vve-centra met minder hoge concentraties van deze kinderen.

Beperkingen van het onderzoek

De steekproef die voor dit onderzoek is getrokken is helaas niet representatief voor de Nederlandse samenleving. Ook is er geen informatie verzameld over de toegankelijkheid, de betaalbaarheid en de lokale aanwezigheid van vve-centra. Tot slot is er geen informatie verzameld over de overtuigingen van de ouders.

Samenvatting

Deze studie toont aan dat selectiviteitsproblemen niet automatisch leiden tot een lagere kwaliteit in de vve waar veel benadeelde kinderen (kinderen uit etnische minderheden en uit families met lagere sociaal-economische statussen) gebruik van maken. Sterker nog, de resultaten lijken aan te tonen dat, als gevolg van beleid en financiële steun, de kwaliteit in de vve-instellingen waar veel benadeelde kinderen zitten zelfs hoger is dan in vve-instellingen waar niet zulke grote concentraties van deze kinderen zitten. Het lijkt erop dat een doelgerichte aanpak zoals extra financiële steun effectief kunnen zijn in het verhogen van de kwaliteit van vve-instellingen voor de kinderen die het het meeste nodig hebben.