Vroegkinderlijke diagnostiek - Universiteit Utrecht

HC5 Vroegkinderlijke diagnostiek

Waarom diagnostiek bij jonge kinderen?

• Hoe eerder, hoe beter.
• Andere manier van diagnostiek.
  
  • Aard van problemen is anders.
  • Kinderen maken op een andere manier duidelijk wat er aan de hand is.
• Belangrijk om naar ouders te luisteren > jonge kinderen kunnen zichzelf nog niet uitdrukken in taal.

Groot belang bij jonge kinderen is het kijken naar het functioneren en gedrag op diverse ontwikkelingsdomeinen. En wat voor diagnostische meetinstrumenten gebruik je daarbij? Belangrijk om je af te vragen in welke ontwikkelingsfase het kind zich bevindt.

Manifest: 1001 kritieke dagen

• Als er in die 1001 al problemen voordoen, dan is het moeilijk om in je verdere ontwikkeling een leeftijds-adequate ontwikkeling te laten zien. Het is dus van cruciaal belang dat de 1001 eerste dagen goed gaan. Daarom maakt goede informatie en begeleiding van ouders over de omgang met het kind juist in die periode het verschil.

Wat voor gedrag laten pasgeboren baby’s zien?

• Huilen, slapen, bewegingen (writhing movements), luisteren, kijken, reflexmatig gedrag, drinken, zuigen, state (bewustzijnsniveau: onderscheid tussen slapen, wakker zijn en huilen).

State: vormt de basis van reactiemogelijkheden

• Diepe slaap: regelmatige ademhaling, geen (oog-)beweging (NREM), alleen misschien af en toe een schrikreactie.
• Lichte slaap: REM
• Slaperig: overgangsfase. Ogen kunnen open of dicht zijn, als ze open zijn kijkt het kind ook slaperig wat rustige bewegingen.
• Alert: wakker met heldere blik, weinig motorische activiteit.
• Mopperig: wakker met veel motorische activiteit.
• Huilen: intensief, echt huilen, vaak veel motorische activiteit.
  
  • Huilgedrag: gevoelens en behoeften duidelijk maken. Hoeveelheid huilen neemt meestal met 3 à 4 maanden af. Huilen roept verschillende zorgreacties op. Huilbaby: 3 x 3 x 3 = 3 weken, 3 dagen 3 uur per dag huilen.

Reflexen: automatische reacties, georganiseerde gedragspatronen

• Opstap, sta en loop reflex; oogknipperen; rooting (=zoeken); zuigen; grijpreflex; Babinski reflex (tenen); moro (= schrikreactie, vooral armen).

Vormen van diagnostisch onderzoek

• Observatie
• Tests
• Vragenlijsten
• Hersenactiviteit: EEG, MRI, fMRI
• Bloedonderzoek: is er biologische (dis)balans?
• Speeksel/haar onderzoek: hormonen zoals cortisol
• Eye tracking

UTATE: Utrecht Tasks for Attention of Toddlers using Eye tracking

• 4 taken voor aandacht, Posner model
• Eye tracking: computerscherm met infrarood camera die de oogbewegingen van het kind volgt > waar kijkt het kind naar?
  
  • Orienting attention: je aandacht naar een stimulus richten
  • Alerting/sustained attention: je aandacht gedurende langere tijd op een stimulus gericht houden. Focussen op een stimulus.
  • Executive attention: nadenken, onthouden, plannen

Wetenschappelijk onderzoek- Praktijk

• Waarom gebruik je een diagnostisch instrument?
  • Voor wetenschappelijk onderzoek om in te zoomen op een specifiek probleem en nieuwe diagnostische mogelijkheden te ontdekken.
  • In de praktijk om na te gaan of er sprake is van een probleem, en zo ja in welke mate (onderkennend).
  • In de praktijk om een eerste indruk te krijgen (screenen) of om een onderkennende of verklarende hypothese te onderzoeken.

Het functioneren van jonge kinderen

• Hoe gaat het met het kind?
• Hoe gaat het met de ouders?
• Wat is de kwaliteit van de interactie en relatie tussen ouders en kind?
• Wat is de kwaliteit van de opvoeding van de ouders?

Ontwikkelingsdomeinen

• Somatische ontwikkeling
  • Groei en gezondheid
• Neuromotorische ontwikkeling
  
  • Neurologisch functioneren; kwaliteit van bewegen; fijne en grove motorische vaardigheden;
• Cognitieve ontwikkeling
  
  • Logisch redeneren; executive functies; ruimtelijk inzicht; geheugen; kennis; taalvaardigheden;
• Sociaal emotionele ontwikkeling
  
  • Temperament; hechting; gedragsproblemen; emotionele expressie; sociale vaardigheden; morele ontwikkeling

Normen: welk gedrag is goed?

• Communication referenced’: kwalitatieve beschrijvingen van opvallend gedrag
• Criterium gericht –’criterion referenced’: instrumenten waarmee  bekeken wordt of een vaardigheid aanwezig is, of niet (bijv. didactische toetsen)
• ‘Norm-referenced’: genormeerde  toetsen die duidelijk maken of een kind functioneert  op een niveau dat past bij de leeftijd

Vroegkinderlijke diagnostiek: belangrijk om herhaaldelijk naar kinderen kijken omdat ze snel veranderen.

Bayley Ontwikkelingsschalen

• Mentale en motorische ontwikkeling en gedragsobservatie.
• BOS 2-30
• BSID II
• Bayley-III-NL
  
  • Cognitie
  • Fijne en grove motoriek
  • Taalbegrip en taal expressie

SON-R intelligentie test

Ages and Stages Questionnaire ASQ: 24 mnd

• Problemen oplossen;
• Zet vier voorwerpen zoals blokken of auto’s in een rij, terwijl uw kind kijkt. Doet uw kind dit na of imiteert het u?
• Grove motoriek

ASQ Social Emotional: 24 mnd

• Luistert uw kind graag naar verhaaltjes of zingt hij graag liedjes?
• Wanneer u weggaat, blijft uw kind dan langer dan een uur van streek en huilerig?

Temperamentsvragenlijsten ITSEA

• Infant-Toddler Social Emotional Assessment; meet sociaal emotionele competentie 12-36 maanden.
• Huilt of klampt zich aan u vast wanneer u weg probeert te gaan.

Vragenlijst naar gedragsproblemen CBCL

• Totaal, Internaliserende en Externaliserende problemen
• Emotionele-, angstige/depressieve-, somatische klachten, teruggetrokken gedrag, slaap-, aandachts- en agressieve problemen.
• DSM: affectieve-, angst-, pervasieve- ADHD en oppositionele problemen.

Gehechtheid

• Basisgevoel van vertrouwen en veiligheid
• Strange Situation Procedure, Ainsworth
• Mary Ainsworth
  
  • Individuele verschillen in gehechtheidsgedrag
  • Balans tussen exploreren en nabijheid zoeken
  • Vreemde situatie (Strange Situation)
  • Stressors (spelkamer, onbekende, scheiding ouder/verzorger)
  • 8 episodes

Strange Situation classificatie

• Vermijdend
  • Balans is doorgeslagen naar exploratie
  • Bij opvoeder is niet te halen wat je zoekt (veiligheid)
  • Weinig/niet huilen bij scheiding
  • Vermijden bij hereniging
  • Gehechtheidsgedrag wordt onderdrukt
  • Quasi zelfvertrouwen
• Veilig
  
  • Balans exploratie en nabijheid zoeken
  • Opvoeder is veilige basis bij stress en gevaar
  • Bij scheiding huilen (of niet)
  • Geruststelling door ouder en spel wordt hervat
  • Ontwikkeling van vertrouwen in verzorger
• Ambivalent
  
  • Balans is doorgeslagen naar nabijheid zoeken
  • Opvoeder is onvoorspelbare basis
  • Te onveilig voelen om te exploreren
  • Nabijheid leidt tot boosheid
  • Geen vertrouwen
• Gedesorganiseerd
  
  • Opeenvolgend vertonen van tegenstrijdige gedragspatronen
  • Gelijktijdig vertonen tegenstrijdig gedrag
  • Ongerichte, onvolledige of onderbroken bewegingen en expressies
  • Stereotype gedrag, afwijkende houding
  • Verstarren, stilhouden, zeer langzame expressie
  • Directe indicatoren die wijzen op angst voor opvoeder

Attachment Q-set

• 90 kaarten met gedragsbeschrijvingen ‘Secure-base behavior’.

Carter et al. 2004; psychopathologie bij baby’s en peuters

• Uitdagingen
  • Snelheid van ontwikkeling
  • Gebrek aan richtlijnen m.b.t. beoordeling
  • Beperkte informatie m.b.t. daadwerkelijke problemen bij kind of binnen gezin
  • Moeilijkheden m.b.t. beoordeling kind
  • Ontwikkeling en vaardigheden in verschillende domeinen nog sterk verweven
  • Context: verzorging (sterke invloed van ouders en wederkerige relatie; gezin); cultuur (ethniciteit); risicofactoren

Tak et al., 2014

• Accenten in de diagnostiek
  • Omgeving, momentopname, verwevenheid ontwikkelingsdomeinen, DC 0-3R, individuele verschillen;
• Theoretische kaders
  
  • Ontwikkelingsperspectief, systeemperspectief, temperament, gehechtheid, gedrag, neuropsychologie, interactive, opvoeding, Greenspan-synthese
• De praktijk van diagnostisch onderzoek
  
  • Ouders, screening, gericht onderzoek, observaties
• Bijzondere vraagstellingen
  
  • Neuropsychologisch onderzoek, pervasieve ontwikkelingsstoornissen, hyperactiviteit en regulatiestoornissen,, verstandelijke handicap
• Ordening en rapportage

Greenspan: integratie piagetiaanse en psychoanalytische ontwikkelingspsychologie

• Aandacht voor verbinding tussen cognitieve en emotionele ontwikkeling.
• Organiserend vermogen om emotionele en cognitieve ervaringen op te nemen in stabiele patronen neemt toe met de leeftijd.
• Daarmee worden ook fasegebonden wensen, plezierbeleving, angst, nieuwsgierigheid en humor duidelijk
• 6 fases tussen 0-4 jaar worden onderscheiden

Klinische diagnose

• Een gedetailleerd en omvattend beeld met een verklaring voor de problemen van de cliënt en zijn/haar situatie, uitmondend in een advies
• Diagnose wordt dus ruim gedefinieerd.
• Een diagnose wordt benoemd in termen van een classificatiesysteem (zoals DSM-5; ICD 10; DC 0-3R).

As 1: klinische stoornissen: primaire diagnose

• Slaapstoornissen
• Eetstoornissen
• Post Traumatische Stress Stoornis
• Aanpassingsproblemen
• Emotionele problemen
• Regulatie stoornissen
• Relatie en communicatie stoornissen

As 2: ouder-kind relatie classificatie

• Overbetrokken
• Onderbetrokken
• Angstig/gespannen
• Boos/vijandig
• Mixed
• Mishandelend (verbal, fysiek, sexueel)

As 3: medische en ontwikkelingsproblemen

• Een gezondheids- en daaraan gerelateerd ontwikkelingsprobleem
• Anamnese en dossier onderzoek is van belang bij alle betrokken disciplines; mogelijk ook testonderzoek

As 4: psychosociale stressoren

• The child’s loss of basic safety, security, and comfort – that is, the protective, supportive “envelope” that should constitute an infant’s immediate caregiving environment, because of psychosocial stressors.

As 5: functional developmental level

• Mijlpalen op essentiële domeinen in ontwikkeling
  • Emotioneel functioneren
  • Sociaal relationeel
  • Taal-sociale communicatie
  • Cognitief functioneren
  • Motoriek
  • Fysieke ontwikkeling