Uitleg echtscheidingsconvenant - Arrest

HR 5 maart 2004, NJ 2005, 494 (Uitleg echtscheidingsconvenant), RR blz. 223

Casus

Partijen zijn op 17 april 1968 in Kerkrade met elkaar gehuwd. De man had ten tijde van het huwelijk de Duitse nationaliteit en in 1985 heeft hij door naturalisatie de Nederlandse nationaliteit verkregen. De vrouw had en heeft de Nederlandse nationaliteit. Partijen hebben tijdens de eerste jaren van hun huwelijk in Duitsland gewoond en daarna in Nederland. De vrouw woont sinds 1973 in Nederland en de man woont sinds 1975 in Nederland. Op 2 oktober 1991 hebben zij een convenant met een beding van niet-wijziging ondertekend wegens duurzame ontwrichting van hun huwelijk, waarin op voorhand de gevolgen van een scheiding van tafel en bed zijn geregeld en waarin onder andere is bepaald dat de man aan de vrouw alimentatie moet betalen.

De Rechtbank heeft de scheiding van tafel en bed tussen partijen uitgesproken. Op 28 juni 1999 verzoekt de man de Rechtbank ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed en de alimentatie voor de vrouw op nihil vast te stellen. De vrouw gaat hiertegen in beroep en verzoekt de ontbinding niet uit te spreken totdat de man een voorziening heeft getroffen als bedoeld in art. 1:180 lid 1 BW. De Rechtbank wijst het verzoek van de man af. De man stelt hoger beroep in waarna het Hof de bestreden beschikking vernietigt en de alimentatie voor de vrouw met ingang van 1 april 2003 op nihil bepaalt en het verzoek van de man tot ontbinding toewijst. Het Hof stelt o.a. dat het beding van niet-wijziging van het convenant, niet langer geldt met ingang van 3 april 2003. Doordat de man op die datum pensioengerechtigd is geworden, is er sprake van een wijziging van omstandigheden die een hernieuwde beoordeling van de hoogte van de alimentatie rechtvaardigt. De vrouw beschikt in vergelijking met de man een aanzienlijk vermogen, waardoor er van uit wordt gegaan dat er geen behoefte is aan alimentatie. De vrouw stelt beroep in cassatie in en klaagt dat het Hof heeft miskend dat de koppeling tussen de aanspraak op nabestaandenpensioen enerzijds en recht op alimentatie anderzijds pas ontstaat met en door de echtscheiding, zodat de gronden waarop het Hof het pensioenverweer heeft verworpen onbegrijpelijk zijn.

Hoge Raad

De Hoge Raad moet beslissen over het oordeel van het Hof over het door de vrouw gevoerde pensioenverweer van art. 1:180 BW en over de door de man al dan niet te betalen alimentatie voor de vrouw. De Hoge Raad stelt o.a. dat de vrouw, als het huwelijk tussen partijen niet wordt ontbonden, bij overlijden van de man aanspraak heeft op een vast bedrag aan langstlevendenpensioen. Als het huwelijk wel wordt ontbonden zonder aanvullende voorzieningen, heeft zij alleen aanspraak op een langstlevendenpensioen op de voorwaarde dat de man op het tijdstip van overlijden ingevolge een definitieve en bindende rechterlijke uitspraak verplicht was tot het betalen van alimentatie. Dan zal het weduwepensioen niet hoger zijn dan de alimentatie. Hiermee is het pensioen mede afhankelijk geworden van de draagkracht van de man. D.w.z. dat, nu de man niet heeft gezorgd voor een aanvullende voorziening, in beginsel voor de vrouw als gevolg van de ontbinding een bestaand vooruitzicht op uitkeringen na vooroverlijden van de man teloorgaat of in ernstige mate wordt verminderd in de zin van art. 1:180 lid 1 BW. De Hoge Raad geeft daarom aan dat een andersluidende oordeel van het Hof zonder nadere motivering onbegrijpelijk is. Daarom komt de Hoge Raad tot vernietiging van de beschikking van het Hof en en verwijst de zaak naar Hof Amsterdam.