Sexual Violence and the MDG’s - Vanwesenbeek - 2008 - Artikel

Volgens WAS (world association for seksual health) kan seksuele gezondheid niet bereikt worden voordat de wereld vrij is van stigma, discriminatie, seksuele mishandeling, dwang en geweld. Door de World Health Organisation wordt seksueel geweld gezien als: elke seksuele handeling, poging om seksuele handelingen te verkrijgen, ongewilde seksuele opmerkingen of benaderingen of anders, gericht aan de seksualiteit van een persoon door gebruik te maken van dwang, door een persoon ongeacht zijn relatie tot het slachtoffer in elke setting inclusief en niet gelimiteerd tot thuis of op het werk. Dit geld voor fysieke kracht, psychologische intimidatie, blackmail of andere bedreigingen of als de persoon die aangevallen wordt geen toestemming kan geven doordat hij of zij dronken is of drugs op heeft, slaapt of mentaal niet in staat is de situatie te begrijpen.

In dit onderzoek wordt gekeken naar vormen van discriminatie en geweld tegen personen om hun seksualiteit en/of hun seksuele gedrag. Er bestaan 3 overlappende clusters:

• Geweld dat van nature seksueel is: dit wordt vaak gezien als seksuele mishandeling bij kinderen en volwassenen.

• Op gender gebaseerd geweld: geweld tegen vrouwen als ze geen seks willen maar het niet gelimiteerd is tot geweld dat in nature seksueel is.

• Op seksualiteit gebaseerd geweld: alle stigmatiseringen, discriminatie en agressie op basis van iemands seksualiteit. Ook wel hate-crimes genoemd. Dit wordt vaak gedaan bij seksuele minderheden als homoseksuelen.

Voorkomen van seksueel geweld

Het is moeilijk te weten hoe vaak seksueel geweld voorkomt omdat het vaak niet geregistreerd wordt. Hogere cijfers van seksueel geweld zijn te vinden in landen waar seksueel geweld onderdeel is van het publieke debat. Onderzoek laat zien dat in bepaalde landen seksuele mishandeling bij een derde van de meisjes voorkomt. Andere onderzoeken laten zien dat 12% tot 35% van de vrouwen en 4% tot 5% van de mannen ongewilde seksuele ervaringen voor 18 jaar hebben ervaren. De WHO heeft onderzocht dat gemiddeld 20% van vrouwen en 5-10% van mannen als kind slachtoffer waren van seksueel geweld. Hiervan was bij de vrouwen 6% zonder fysiek contact, 11% met fysiek contact en 4% seks. Bij mannen was dit voor elke categorie 2%. In Nederland heeft een derde van de vrouwen gerapporteerd tegen hun zin in seks te hebben gehad voor hun 16^e. Hiervan was 40% verkrachting en 16% seksueel misbruik door een familie lid. 19% van vrouwen en 4% van mannen in Nederland rapporteerden al eens gedwongen te zijn geweest tot seksuele activiteiten voor hun 16^e.

Seksuele dwang en geweld onder mannen is veel minder bestudeerd. Ook als is het waar dat mannen minder vaak slachtoffer zijn van seksueel geweld dan vrouwen zijn mannen vaak ook minder snel geneigd zo’n voorval te rapporteren. Daarbij komt ook nog eens dat wetenschappers en clinici geleid worden door de normatieve heteroseksuele scripts en dus relatief ongevoelig zijn voor de mogelijkheid dat mannen slachtoffers zijn van seksuele misdaden.

WHO heeft gevonden dat over verschillende landen het percentage vrouwen dat ooit fysieke of seksueel geweld of beide heeft meegemaakt door een mannelijke partner rijkt van 15% tot 17% (de meeste landen lopen van 29% tot 62%). Het meeste geweld was gerapporteerd bij vrouwen die in een provinciale setting leefden in Bangladesh, Ethiopië, Peru en Tanzania. Volgens UNFPA worden een op de vier van deze vrouwen mishandeld tijdens hun zwangerschap. In Europa liggen de percentages lager en is er bijvoorbeeld in Spanje gerapporteerd dat 13% van de vrouwen slachtoffer is van geweld door hun mannelijke partner en in Nederland 21%. Twee derde was hiervan zeer ernstig. Fysiek geweld binnen de familie ligt in Europa rond de 4% al ligt het in Engeland rond de 12%. In Turkije is zelfs 58% van de vrouwen al eens fysiek lastig gevallen door hun partner. Ander onderzoek laat zien dat 40-70% van vrouwelijke moordslachtoffers vermoord zijn door hun partners (in Australië, Engeland, Zuid Afrika en Israël). 12-25% van vrouwen hebben een poging tot of complete gedwongen seks ervaren door een intieme partner of ex-partner. Japan (6%) had hier de laagste cijfers en de hoogste cijfers had Ethiopië (56%). Voor Europa is 16% een typisch percentage voor het aantal vrouwen dat al eens seksueel is misbruikt door hun partner. Emotionele mishandeling was in ieder geval een keer in het jaar het van onderzoek ervaren door 20-75% van de vrouwen uit het WHO onderzoek.

Mensenhandel in vrouwen komt in alle delen van de wereld voor maar het meest in Azië, het oude sovjet unie en centraal en oost Europa. De cijfers zijn echter moeilijk te achterhalen. Voor vrouwen die in seks werken is geweld door cliënten vaak een groter risico dan HIV.

Het verminken/besnijden van de vrouwelijke geslachtsdelen gebeurd bij ongeveer 130 miljoen meisjes en vrouwen wereldwijd. Elk jaar komen worden er weer 2 miljoen besneden.

Risico factoren en risico groepen

Individuele risico factoren:

• Vrouw zijn

• Bekend zijn bij mannen (het meeste seksuele geweld wordt gepleegd door mannen bij vrouwen die ze kennen)

• Bij kinderen is het vaak het hebben van een handicap en het niet deugen van de ouders.

• Voor vrouwen is getrouwd zijn of samenwonen een risico factor: gender-based geweld wordt het vaakst gedaan door een intieme partner. Vrouwen die samenwonen hebben meer kans dan vrouwen die getrouwd zijn.

• Een ander risico factor is jong zijn (een tot twee derde van de slachtoffers van seksuele mishandeling is jonger dan 15).

• De ervaring van seksuele mishandeling als kind maakt de kans groter dat het je op latere leeftijd weer overkomt. Dit kan komen doordat als je als kind misbruikt bent en op latere leeftijd wilder leeft en bijvoorbeeld drinkt, vaker seks hebt etc. En dit verhoogt weer de kans om misbruikt te worden.

• Seksueel stigma vergroot de kans op seksuele agressie.

Situationele risico factoren:

• De relatie tussen het opleidingsniveau van vrouwen en geweld door mannen is een u-vorm, waarbij verbetering van de economische situatie zorgt voor een groter risico tot op een bepaald niveau (mannen zouden geweld gebruiken om controle te krijgen) waarna het (educatie) beschermend wordt ( is gerelateerd aan het feit dat vrouwen meer keuze hebben in partners etc).

• Arm zijn is zeker een risico factor voor seksueel geweld, vaak omdat het veel dagelijkse risico volle routines met zich mee brengt als bijvoorbeeld alleen naar huis lopen. Ook zijn hun buurten vaak gevaarlijker.

• Vaak worden vrouwen lastig gevallen tijdens oorlog.

• Veel settingen waar mannen en vrouwen veel met elkaar interacteren op sociaal gebied lopen vrouwen meer risico (bijv. Scholen, werkplekken etc).

• Vooral ook plekken waar vrouwen in de minderheid zijn, zoals bij de politie en het leger.

• Seksueel geweld tegen vrouwen komt vaker voor in landen met strenge patriarchale regimes.

Risico factoren voor het plegen van seksueel geweld:

• Biologische, sociale, psychologische en situationele factoren beïnvloeden elkaar. Er zijn wel duidelijke factoren als slachtoffer zijn van seksueel geweld en problemen met gehechtheid tijdens de jeugd, seksuele vooringenomenheid, te kort aan sociale vaardigheden en gewelddadige manlijkheid.

• Er is geen wetenschappelijk bewijs te vinden dat het kijken van porno in relatie staat met seksueel geweld. Veel seksuele criminelen kijken niet eens porno en als ze porno kijken zien ze geen relatie met het agressieve gedrag. De mensen die porno keken en seksueel geweld plegen hebben vaak al een aanleg voor agressie. Blootstelling aan porno moet gezien worden als een cyclisch effect van informatieverwerking niet een eenzijdige beïnvloeding.

• Er is meer bewijs dat patriarchale, restrictieve, negatieve seks culturen schadelijk zijn dan open, tolerante en positieve seks culturen.

Gevolgen van seksueel geweld

Kinderen die seksueel misbruikt zijn hebben een grote kans op symptomen en aandoeningen. Ze kunnen bijvoorbeeld post-traumatisch stress syndroom ontwikkelen en andere emotionele problemen (angstig, depressies), gedragsproblemen (zelfmoord, seksueel ‘los gaan’), cognitieve problemen (negatieve gedachtes, negatief zelfbeeld), geheugenverlies, dissociatieve-stoornis, persoonlijkheidsstoornis (borderline), neurobiologische veranderingen, fysiek problemen en seksuele problemen. Vooral bij mannen kan seksueel misbruik tijdens de jeugd nooit opgemerkt worden omdat mannen vaak eerder in het justitiële systeem terecht komen dan in de gezondheidszorg.

De kans is groter dat men opnieuw slachtoffer wordt en dat het trauma zich opstapelt doordat mensen het trauma herhalen en weer terecht komen in slechte situaties omdat ze hopen dat ze die dit keer onder controle kunnen krijgen. Daarnaast kunnen ze zich aangeleerd hebben om zich hulpeloos te gedragen waardoor ze zich slechter kunnen verdedigen. Ze vinden vaak dat ze er niet toe doen als mens en dat ze minder verdienen dan andere mensen aan bijvoorbeeld respect of geluk. Zo komen mensen vaak in een ‘sneeuwbal effect’ terecht van toenemende sociale verdeling en ongelijkheid, ook wel het ‘Matthew-effect’ genoemd. Daarnaast speelt stigma een grote rol. Iedereen die geen normaal seksueel gedrag toont en alle seksuele minderheden worden geconfronteerd met een sociaal stigma. Dit stigma kan er weer voor zorgen dat de kansen die men heeft in het leven geblokkeerd worden.

Gezondheid consequenties voor volwassen slachtoffers van seksueel geweld:

• Directe fysieke verwondingen

• Op lange termijn hebben slachtoffers vaak last van buikpijnen, premenstrueel syndroom, misselijkheid, geen zin in eten en hoofdpijn (deze klachten worden gevonden bij zeker de helft van de slachtoffers).

• Vrouwen die slachtoffer zijn van seksueel geweld door een intieme partner vertonen vaak ernstigere klachten.

• Psychologische problemen zijn post-traumatisch stress syndroom, seksuele en relationele problemen, angst, depressie en eetstoornissen.

Seksuele en voortplantingsconsequenties na seksueel geweld:

• Directe gevolgen als zwangerschap en miskramen. Vrouwen die geweld hebben ervaren tijdens hun zwangerschap hebben ook grotere kans op miskramen, still-birth, te vroeg geboren kinderen etc.

• Geweld kan ook een belangrijke factor zijn in het krijgen van soa’s en HIV. Vooral bij gedwongen seks is er grotere kans op infecties aangezien via wondjes de infectie sneller het lichaam binnen kan. Het hebben van HIV of het hebben van een familielid die HIV positief is kan ook de kans op seksueel geweld vergroten, vooral bij vrouwen.

• Seksueel geweld heeft ook invloed op het seksueel functioneren van een persoon. Het is bewezen dat deze invloed bij vrouwen vaak hoger is dan bij mannen.

Maatschappelijke gevolgen van seksueel geweld:

• Vrouwen die fysiek of seksueel misbruikt zijn maken vaker gebruik van gezondheidsdiensten. Vaak hebben mensen psychologische hulp nodig.

• Geweld tegen vrouwen geeft hoge kosten met betrekking tot hoge nationale uitgaven aan gezondheid, rechtbanken en politie en verlies in successen in educatie en productiviteit.