Samenvatting hoofdstuk 1 van Well-being (Kahneman, Diener & Schwarz)

Deze samenvatting is gebaseerd op het studiejaar 2013-2014.

Het eerste hoofdstuk is hieronder gratis beschikbaar.

Hoofdstuk 1. Objectief geluk (Daniel Kahneman)

Objectief geluk is een poging te specificeren wat een objectieve beoordelaar zou moeten weten om vast te stellen hoe gelukkig Sophie was in april, en de regels om deze kennis te gebruiken.

Bottom-up benadering

1. Instant utility (momentele waarde): plezierig of gestresst gevoel, als gevolg van de ervaring op een bepaald moment.

2. Remembered utility (herinnerde waarde): globale evaluatie die achteraf wordt toegeschreven aan een bepaalde gebeurtenis met een bepaalde ervaring.

3. Tevredenheid: inclusieve domeinen van het leven (familie, werk).

4. Welzijn of geluk: bevat alle domeinen van het leven.

Als we willen weten hoe (objectief) gelukkig Sophie was in april, is haar eigen beoordeling van geluk feilbaar. We willen een geconstrueerde evaluatie, en daarbij is de beleving van het individu achteraf gezien (remembered utility) een feilbare maat voor de total utility van de gebeurtenis.

We onderscheiden twee soorten geluk, subjectief geluk en objectief geluk. De relatie tussen deze twee soorten geluk is analoog aan de relatie tussen remembered utility en total utility.

Subjectief geluk meten we door de rapportage van de respondenten over hun geluk. Objectief geluk meten we door een verslag van instant utility (in de rest van deze samenvatting eventueel benoemd als momentele waarde) gedurende de gegeven periode. Objectief geluk is uiteraard gebaseerd op subjectieve data: de Goede/Slechte ervaringen van momenten in het leven.

Een (theoretisch mogelijke) maat voor ervaren objectief geluk is het integreren van momentele waarden gedurende een tijdsinterval (Edgeworth, 1881; Parfit, 1984; Broome, 1991, Parducci, 1995). De beoordelingen van momentele waarden moeten alle relevante informatie bevatten. De schaal kent een absoluut nulpunt, en de meting van positieve en negatieve deviaties vanaf nul is ordinaal. De theorie vereist een beoordelaar. Subject en beoordelaar mogen dezelfde persoon zijn. De taak van de beoordelaar is om vergelijkingen te maken van waardeprofielen. Het principe van temporele integratie belicht het belang van de duur. Bijvoorbeeld: de ene Carabische cruise kan als ‘beter’ worden ervaren dan de andere, omdat die langer duurt. Aan de andere kant is duur arbitrait, het is niet logich om te zeggen dat de eerste week van april ‘minder goed’ was dan de hele maand omdat een week korter duurt dan een maand.Het objectief geluk van Sophie in de maand april moet worden gemeten door het gemiddelde te nemen van de instant utility die ze ervaren heeft in de periode na omschaling.

Wat moet het concept van instant utility bevatten? De hedonische kwaliteit van ervaringen in het nu, maar ook plezier en pijn die geassocieerd wordt met toekomstige ervaringen en het verleden. Ook betrokkenheid bij activiteiten (‘flow’) moet meegenomen worden in het meten. Ook stemming speelt een rol bij het toekennen van het label Goed/Slecht aan ervaringen.

Een basaal idee van objectief geluk is dat we Sophie in april gelukkig noemen, als ze het grootste deel van haar tijd activiteiten ondernam die ze liever continueerde dan stopte, weinig tijd in situaties verkeerde waaruit ze wilde ontsnappen, en niet te veel tijd in een neutrale staat verkeerde.

De Good/Bad dimensie

Er zijn twee assumpties onderliggend aan deze dimensie. (1) Het brein construeert voortdurend affectief commentaar op gebeurtenissen, (2) en dit commentaar kan adequaat samen worden gevat door één waarde. De Goed/Slecht dimensie heeft twee aspecten: het bevat een attributie van subjectieve ervaring, en een go-stop neiging. Zajonc en Bargh beschrijven sterk bewijs voor de propositie dat elke stimulus een affectieve evaluatie oproept, en dat die evaluatie kan plaatsvinden zonder bewustzijn. Zajonc stelt dat evaluatie in ieder geval deels onafhankelijk is van de cognitieve verwerking van informatie over de stimulus. Door Davidson et al. zijn verschillen gevonden in de activatie van de anterieure gebieden van de linker en rechter delen van de cortex die correleren met de kwaliteit van een ervaring. Dominante activiteit in de linker delen wordt geassocieerd met positieve conditie, en rechts wordt geassocieerd met negatief affect. Het Good/Bad commentaar heeft meerdere fysiologische en gedragsmanifestaties die mogelijk zorgen voor continue meting.

Is er één G/B waarde tegelijk?

Evaluatie kan beter worden omschreven als bivalent dan als bipolair, aangezien er allerlei variaties zijn in G/B waarden die onderling weer samenhangen, elkaar afwisselen of er tegelijk zijn. Maar de output van het bivalente systeem kan wel worden omschreven in variaties van de twee waarden, twee activiteitsniveaus, twee mechanismen. De meeste ervaringen kunnen adequaat worden gekarakteriseerd als een enkele waarde op de G/B dimensie. De bipolaire aard van de G/B dimensie roept enkele moeilijke vragen op, zoals: Waarom rapporteren sommige soldaten dat ze geen pijn voelen als ze vechten? Wijzen zulke gevallen van pijn controle op een echte afname van pijn of enkel de inhibitie van een van de manifestaties van pijn?

Gemeenschappelijke maat van de G/B waarde

Er kan geen betekenisvolle vergelijking worden gemaakt tussen intensiteit van ervaringen die verschillen in kwaliteit. Maar als we bijvoorbeeld willen weten of Sophie gelukkig was gedurende de maand april, kunnen we haar vragen om bij een groot aantal ervaringen, in een groot aantal verschillende contexten een waarde toe te kennen op de G/B dimensie. Sophie zou geinstrueerd moeten worden om haar subjectieve ervaring te evalueren, niet de stimulus.

Het meten van de G/B dimensie zou ook kunnen door het construeren van een fysiologische composietscore. Continue metingen van affectieve conditie zouden kunnen worden verkregen door het meten van hersenactiviteit.

Heeft de G/B dimensie een nulpunt?

De bipolaire dimensie bevat verschillende systemen die medieren in de G/B response. De responsen worden beinvloed door verschillende processen en onder invloed van de context (Voorbeeld: Als een grote muis op de poot van een kleine olifant klimt, wie is dan groot en wie is dan klein?) Mensen kunnen nieuwe (G/B) labels toe kennen aan onveranderde ervaringen, of de ervaringen kunnen juist de (G/B) labels doen veranderen. De hedonische schaal is duidelijk bipolair: pijn of leed verschilt kwalitatief van plezier. Een andere indicatie van een absoluut nulpunt van de G/B schaal is dat sommige ervaringen nooit van label veranderen (Voorbeeld: Jezelf snijden als je je scheert is nooit een plezierige ervaring). De relatieve hoeveelheid van de tijd die Sophie doorbracht aan elke kant van het G/B nulpunt, geeft informatie over haar objectief geluk.

Normen en maatstaven

De kern van de norm theorie (Kahneman & Miller) is dat de werkelijkheid continu ervaren wordt in de context van relevante vergelijkingen, zoals elke stimulus representaties oproept van wat het had kunnen zijn of wat het verwacht werd te zijn. Deze representaties noemen we de norm. Een belangrijk principe van de norm theorie is emotional amplification (emotionele versterking): de emotionele reactie op abnormale gebeurtenissen is sterker dan die op normale of verwachte gebeurtenissen. Dit impliceert dat nieuwe gebeurtenissen sterke G/B waarden ontlokken. Nieuwigheid is slechts een van de vele manieren waarop vergelijkingen gevolgtrekkingen beinvloeden. Ook moet hierbij worden vermeld dat normaliteit niet per definitie neutraal affect impliceert.

De hedonische tredmolen

Het idee van de hedonische tredmolen (Brickman & Campbell) is dat als mensen zich aanpassen aan verbeterde omstandigheden door neutraal affect, zijn de verbeteringen geen echt voordeel. Dit laat zien dat geluk relatief is, en de ratrace die veel mensen lopen niets oplevert. Een iets afgezwakte versie van dit idee, is dat verschillende versies van dezelfde need reduction dezelfde waarde op de G/B dimensie opleveren. Voorbeeld: Of Sophie nou havermout of cake eet, haar honger wordt door beide gestild (=need reduction wordt door beide versies van voedsel bereikt). Een andere versie van het tredmolen idee komt van Headey & Wearing (1992). Zij stellen dat het toekennen van G/B waarden en het niveau van welzijn deels bepaald wordt door persoonlijkheid. Geluk is een persoonlijkheidstrek met een grote erfelijke component (Diener & Lucas). Een verandering in objectieve omstandigheden zorgt voor een voorspelbare verandering in de G/B waarde van stimuli. Het tredmodel bevat twee mechanismen: hedonische adaptatie en amplificerende effecten van nieuwheid van een hedonische ervaring.

Een tevredenheidstredmolen

Een mogelijk mechanisme dat tredmolen-effecten heeft zonder verandering in de hedonische ervaring is de ‘tevredenheidstredmolen’. Dit is een verandering in de relatie tusen de verdeling van G/B waarden en de schalen waarop individuen tevredenheid en subjectief geluk rapporteren. De tevredenheidsmolen heeft ook te maken met ambitieniveaus. De tevredenheidsmolen veroorzaakt dat subjectief geluk constant blijft als objectief geluk verbeterd.

De voorspelde waarde van condities: evualuatie door veranderingen

Alle hedonisch significante uitkomsten worden verkregen uit condities die relatief stabiel zijn over tijd (familiestatus, baan, gezondheid). Maar bijvoorbeeld perceptie gaat over het attribueren van momentele waardes. De temporele dimensie van ervaring zorgt ervoor dat we total utility verkrijgen uit het gemiddelde van instant utilities. Dit noemen we de hypothese van evaluation by moments.

Herinnerde waarde hangt vaak af van de afloop van een gebeurtenis en de affectieve piek. Mensen overschatten de negatieve waarde van een gebeurtenis vaak als ze denken aan het overgaan tot een bepaalde ongewenste staat Voorbeeld: Het wordt als heel erg gezien om verlamd te raken, maar mensen overschatten daardoor ook vaak hoe ongelukkig verlamde mensen zijn, de focusing illusion. Dit noem je de errors van voorspelde waarde. Het contrast met een voorafgaande conditie beinvloedt het ingeschatte welzijn in de nieuwe situatie, wat we contrast effect noemen.

De beslissingswaarde van veranderingen: Winst en verlies

Uitkomsten kunnen worden geevalueerd als veranderingen of condities. Bernoulli’s hypothese over de verwachte waarde stelt dat mensen hun conditie evalueren aan de hand van wat ze verwacht hadden te bereiken. Deze hypothese is incorrect, omdat uitkomsten in het verleden ook dienen als referentiekader. Dit stelt de prospect theory (Kahneman & Tversky). Verlies wordt heftiger beleefd dan winst.

Herinnerde waarde: gebeurtenissen en momenten

Mensen kunnen momenten achteraf niet objectief evalueren. Mensen onthouden vooral de ‘piek’ en het eind van een gebeurtenis. Dit fenomeen wordt Peak-End evaluatie genoemd. Mensen letten niet de duur van een gebeurtenis bij het evalueren. Retrospectieve evaluaties vervormen gebeurtenissen.

Bij het onderzoek naar het meten van geluk moeten we rekening houden met de voor- en nadelen van het evaluatief geheugen.

Heuristieken en biases in tevredenheid en geluk

Mensen beoordelen hun tevredenheid vaak op basis van recente ervaringen, bepaalde herinneringen of recente evaluatieve gedachten, die ze vervolgens vergelijken met een bepaalde beoordelingsstandaard. Ook hebben mensen een bias voor levensdomeinen waar ze op dat moment erg op betrokken zijn. Op basis van hun functioneren op één levensgebied beoordelen ze hun algemeen subjectief geluk lager of juist hoger. Veel mensen beschrijven zichzelf als gelukkig, weinig mensen beschrijven zichzelf als affectief neutraal (niet ongelukkig en niet gelukkig) omdat dat een negatieve bijklank heeft. Subjectief geluk wordt ook beïnvloed door de stemming of het weer op het moment van rapporteren.