Onderhoudsplicht voor kind uit lesbische relatie, HR 10 augustus 2001, NJ 2002, 278 - Arrest

Onderhoudsplicht voor kind uit lesbische relatie, HR 10 augustus 2001, NJ 2002, 278

Casus

Twee vrouwen, B. en H., hebben ruim tien jaar een affectieve relatie gehad en samengewoond. Binnen deze relatie is in 1993 J. geboren. B. is de biologische moeder van J. H. heeft de geboorte van J. aangegeven. De relatie tussen B. en H. is in februari 1998 verbroken. Tot het verbreken van hun relatie hebben B. en H. gezamenlijk voor J. gezorgd. Na 1998 is tussen H. en J. een omgangsregeling vastgesteld, waarbij H. regelmatig J. te zien krijgt. B. wilde dat H. een bijdrage van 300 gulden per maand zou betalen ten behoeve van de kosten van de opvoeding van de minderjarige J. Dit heeft H. geweigerd, waarop B naar de rechter is gestapt om de bijdrage af te dwingen, omdat H. een onderhoudsplicht jegens J. zou hebben o.g.v. art. 1:394 BW.

In 1:394 staat: “De verwekker van een kind dat alleen een moeder heeft, alsmede de man die als levensgezel ingestemd heeft met een daad die de verwekking van het kind tot gevolg kan hebben gehad, is als ware hij ouder verplicht tot het voorzien in de kosten van verzorging en opvoeding van het kind…” Het probleem voor B., zit hem hierin dat er staat dat de levensgezel een man moet zijn, wat hier niet het geval is. Toch heeft de Rechtbank de zaak ontvankelijk verklaard en de vordering van B. toegewezen. De Rechtbank vond het in dit artikel gebezigde woord “man” niet meer van deze tijd, ondanks dat het wetsartikel korte tijd daarvoor tot stand was gekomen (december 1997). In hoger beroep verklaarde het Hof B. echter niet ontvankelijk. Het Hof hechtte daarbij groot belang aan de wetsgeschiedenis. Uit die geschiedenis blijkt namelijk dat bij totstandkoming van art. 1:394 BW weliswaar is onderkend dat de persoon die als levensgezel van de moeder heeft ingestemd met een daad van verwekking ook een vrouw kan zijn, maar dat de wetgever in dit artikel er uitdrukkelijk voor heeft gekozen de verwijzing in dit artikel naar de man als levensgezel te handhaven.

Uitspraak

B. voert in cassatie aan dat de beslissing van het Hof in blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting. B. stelt dat de beperking van de onderhoudsplicht in art. 1:394 BW tot mannelijke levensgezellen in strijd is met art. 8 EVRM, het recht op eerbiediging van het privé-leven (NB: niet met art. 10 Grondwet, omdat de rechter wetten in formele zin zoals het BW niet mag toetsen aan de grondwet, art. 120 Gr.W.). Er zou volgens B. “family life” bestaan tussen H. en J. De Hoge Raad (HR) gaat nu kijken naar uitspraken van het Europese Hof en de Europese Commissie over soortgelijke zaken. De Commissie heeft in 1992 het standpunt ingenomen dat een homoseksuele relatie tussen twee vrouwen niet onder “family life” valt. Tevens vindt de Commissie dat de positieve verplichting van art. 8 niet zo ver gaat dat een vrouwelijke levensgezel ouderlijke rechten zou moeten verkrijgen. Over de specifieke casus zoals die hier aan de orde is, nl. of twee vrouwen en een kind onder “family life” vallen, heeft het EHRM zich nog niet uitgelaten (zie r.o. 3.7.2.) De HR komt na o.m. deze overwegingen tot de conclusie dat er geen eensgezindheid bestaat in Europa over de reikwijdte van art.8 EVRM. Daarom valt de HR terug op de door de EHRM geformuleerde “margin of appreciation”: dat nationale overheden in eerste instantie zelf mogen bepalen wat er onder art. 8 EVRM valt. De HR bepaalt nu dat de bepaling over de mannelijke metgezel in art. 1:394 BW geen schending oplevert van art. 8 EVRM

Ook art. 14 zou volgens B. geschonden zijn. Maar art. 14 heeft geen zelfstandig bestaansrecht: de bepaling voorziet slechts in een verbod van discriminatie in verband met het genot van rechten en vrijheden die gewaarborgd zijn door andere bepalingen van het EVRM (zie r.o. 3.8). Omdat de feiten van deze casus niet onder een verdragsbepaling vallen, gaat het beroep op art. 14 niet op.

Omdat er geen sprake is van een schending van art. 8 of 14 EVRM verwerpt de HR het beroep van B.