HR 8 juni 2012, ECLI:NL:PHR:2012:BV9605, NJ 2012, 365 (periodiek verrekenbeding en beleggingsleer) - Arrest

Feiten

Partijen zijn op 28 augustus 1981 met elkaar gehuwd op huwelijkse voorwaarden. Art. 1 van die voorwaarden bepaalt dat geen gemeenschap van goederen zal bestaan, art. 3 bevat een regeling met betrekking tot de kosten van de huishouding en in art. 4 is een verrekenbeding opgenomen. De man (verzoeker tot cassatie) heeft op 17 januari 1986 een B.V. opgericht (de holding). De man houdt alle aandelen in deze vennootschap. Het huwelijk van partijen is op 13 juni 2010 ontbonden. Tussen partijen heeft nooit verrekening plaatsgevonden.
De vrouw (verweerster in cassatie) heeft verrekening verzocht van de waarde van de aandelen van de man in de holding. Zij verwijst naar artikel 1:141 lid 1 en lid 3 BW en stelt dat nu tijdens het huwelijk geen verrekening heeft plaatsgevonden, de waarde van die aandelen geacht moet worden te zijn gevormd uit hetgeen verrekend had moeten worden.

De rechtbank heeft het verzoek van de vrouw gehonoreerd. De rechtbank oordeelde dat de aandelen zijn aangekocht met overgespaarde inkomsten die (nog) niet tussen partijen zijn verrekend en dat derhalve de gehele waarde van die aandelen in de verrekening moet worden betrokken. Het hof heeft dit oordeel bekrachtigd waarna cassatie beroep volgt.

Hoge Raad

De Hoge Raad moet in cassatie bekijken of de waarde van de aandelen in een onderneming moet worden betrokken in de verrekening tussen de ex-echtgenoten.

De Hoge Raad geeft aan dat moet worden vooropgesteld dat volgens de toepasselijke wet en vaste rechtspraak, een verrekenbeding strekt als voorkomend in de huwelijkse voorwaarden van partijen naar zijn aard ertoe dat periodiek wordt verrekend hetgeen van de inkomsten van partijen wordt bespaard, waarna ieder der echtgenoten vervolgens in staat is zijn aandeel in de besparingen, door belegging, te besteden aan vorming en vermeerdering van het eigen vermogen. Als partijen, zoals i.c., tijdens het huwelijk deling van de overgespaarde inkomsten achterwege laten, dan moet daaraan naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid, mede gezien de aard van het verrekenbeding, het gevolg worden verbonden dat partijen bij het einde van het huwelijk alsnog tot verrekening overgaan en dat in deze verrekening ook wordt betrokken de vermogensvermeerdering die is ontstaan door belegging van hetgeen uit de inkomsten is bespaard maar ongedeeld is gebleven.

Volgens de Hoge Raad heeft het hof terecht deze beleggingsleer toegepast en terecht geoordeeld dat voor beantwoording van de vraag of de waarde van de aandelen in de holding op de voet van artikel 1:141 BW verrekend moet worden, bepalend is of de volstorting van die aandelen is gefinancierd door aanwending van inkomen of vermogen dat verrekend had moeten worden. Het hof heeft, mede met toepassing van het bewijsvermoeden in artikel 1:141 lid 3 BW, vastgesteld dat de belegging in 1986 is gefinancierd uit overgespaarde en niet met de vrouw verrekende arbeidsinkomsten van de man. De klacht dat het hof heeft miskend dat het verrekenbeding (volgens de man) geen winst uit onderneming omvat, kan daarom niet tot cassatie leiden, nu de financiering van de aandelen volgens het hof heeft plaatsgevonden uit de overgespaarde inkomsten van de man. De Hoge Raad verwerpt het beroep.
 

Conclusie: of de waarde(stijging) van de aandelen die een echtgenoot heeft in een holding op de voet van art. 1:141 BW in de verrekening moet worden betrokken, hangt af van de vraag of de volstorting van die aandelen is gefinancierd door aanwending van inkomen of vermogen dat periodiek verrekend had moeten worden. Het bewijsvermoeden van art. 1:141 lid 3 BW heeft alleen betrekking op die vraag. De waardestijging van de aandelen die voornamelijk is toe te schrijven aan de arbeidsinspanning en ondernemerskwaliteiten van de aandeelhoudende echtgenoot geeft daarom geen reden om dit bewijsvermoeden buiten toepassing te laten.