Het magere resultaat van diëten - Langeveld, de Vries - NTvG - Artikel

Uit NTvG (Nederlands Tijdschrijft voor Geneeskunde)

Teveel lichaamsvet kan mechanische, metabole en psychosociale problemen veroorzaken; afvallen wordt vaak geadviseerd. Aandoeningen die vaker voorkomen bij obesitas zorgen voor hogere morbiditeit en lagere kwaliteit van leven. Significante gewichtsreductie (5-10%) zorgt voor verbetering van metabole en cardiovasculaire parameters. Een BMI (Body Mass Index) van 24-29.9 kg/m2 geeft de laagste sterfte, een BMI van 30-35 echter geen of een licht verhoogd risico (geslachts- en rasafhankelijk).Viscerale vetopslag geeft nadelige metabole gevolgen, subcutane opslag weinig. Een negatieve energiebalans tot het streefgewicht is bereikt, gevolgd door een nulbalans, lijkt de oplossing.

Het effect op lange termijn van dieetinterventies

Op korte termijn (6-18 maanden) zijn bijna alle diëten effectief voor significant gewichtsverlies, dit is vooral afhankelijk van de energie-inname verlaging. Erg weinig calorieën geeft veel deelnemer-uitval. Om negatieve gevolgen te voorkomen moet het gewicht behouden worden. Uit de literatuur blijkt een gebrek aan data; uitgangsgewicht wordt niet genoemd, uitval niet vermeld of het effect alleen vergeleken tussen diëten onderling. Uiteindelijk bleken er maar 3 systematische reviews en 1 artikel geschikt.

• Review 1 bespreekt 13 studies met 1708 deelnemers, en geeft gemiddeld gewichtsverlies van 3,2% na 4,5 jaar. Er zijn echter veel tekortkomingen zoals zelfrapportage en geen correctie voor uitval.

• Review 2 bespreekt 3 studies met 1785 deelnemers en geeft een gewichtsverlies van 0-6% na 3 tot 3,5 jaar, donder correctie voor uitval.

• Review 3 probeert voor uitval te corrigeren maar dit is niet gelukt, 8 studies met 5407 deelnemers geven een gewichtsverlies van 0-4% na 3 jaar en 0-8% na 4 jaar.

• De Look AHEAD-studie is gedaan bij 5000 diabetes-patiënten en gaat over effect van beweging en dieet. Een intensief programma qua bijeenkomsten, dieetadvies en beweging (46% significant gewichtsverlies) wordt vergeleken met 3 keer per jaar adviezen over dieet en beweging (25%). Uitval is niet vermeld en een deel heeft gewichtstoename, ook werd de studie vroegtijdig gestopt bij gebrek aan afname in hart- en vaatziekten. Bij de intensieve arm was er wel betere kwaliteit van leven en mobiliteit met minder slaapapnoe en medicatie.

Gewichtsverlies behouden is erg lastig. Een Amerikaanse database laat zien dat mensen die dit lukt veel fysieke inspanning leveren, minder energie-inname hebben dan gemiddeld in de algemene bevolking en zich vaak wegen.

Bariatrische chirurgie is wel effectief voor gewichtsverlies en morbiditeits-afname. Bij een BMI van minimaal 40, of 35 met verbeterbare comorbiditeit, wordt dit vergoed en gedaan.

Gewichtstoename na afvallen; mechanismen

Erfelijke factoren zijn belangrijk in een energiezuinig metabolisme. Andere mechanismen:

• Na gewichtsverlies daalt het basale metabolisme meer dan verklaarbaar door het aantal kg gewichtsverlies

• Grotere metabole efficiëntie leidt tot een lager energieverbruik.

• Er zijn aanwijzingen dat eetlust toeneemt na gewichtsverlies door factoren uit vetweefsel met als belangrijkste het blijvend gedaalde leptine. Dit zorgt voor minder eetlust en een hoger basaal metabolisme. Ook is er andere afgifte van verzadigingshormonen uit de darm na het eten (ghreline, peptide-YY) die via de hypothalamus leiden tot het signaal van energiegebrek waardoor je meer en calorierijkere inname wil.

Na een jaar zijn deze mechanismen nog steeds actief, bij dierexperimenteel onderzoek verdwenen ze pas bij bereiken van het uitgangsgewicht. Ook krijgen veel obese patiënten uiteindelijk een hoger gewicht dan voor het dieet.

Conclusie

Compensatoire metabole veranderingen maken blijvend gewichtsverlies voor een obees lastig. Bij een dieetadvies moet het noodzakelijke permanente karakter van het eetpatroon besproken worden en is veroordeling misplaatst. Na een mislukte dieetpoging is stabilisatie van het gewicht waarschijnlijk realistischer.