Groningse Bomen - Arrest

HR 3 mei 1996, NJ 1996/501 (Groningse bomen)

Feiten

I.c. gaat het om een geschil tussen Johanna Martha Huizing (eiseres) en de Nederlandse Stichting voor Andere Woonvormen (verweerster). Huizing en de Stichting zijn gerechtigden tot naast elkaar liggende percelen grond in Hoogezand. Huizing is in 1991 eigenaar geworden van een perceel nadat zij deze grond reeds jaren daarvoor in eeuwigdurende erfpacht had verkregen. De Stichting heeft op 1 februari 1982 met betrekking tot het perceel Heveapad het stadsmeierrecht verkregen (een soort recht van erfpacht). Daarna heeft zij op dat perceel woningen gebouwd die zij aan derden verhuurt. In de onderhavige zaak gaat het om de rij hoog opschietende bomen van ongeveer 10 tot 13 meter hoogte, voornamelijk beuken, die zich bevinden op het erf van Huizing (binnen 2 meter van de perceelsgrens), en ook op de perceelsgrens en zelfs ook op het perceel van de Stichting. De bomenrij is door een van de rechtsvoorgangers van Huizing geplant ergens in 1953.

De Stichting vorderde i.c. verwijdering door Huizing van de bomenrij, heesters, struiken en heggen, daarbij ervan uitgaand dat deze beplantingen op Huizings erf staan op een afstand van minder dan 2 resp. 0,50 meter van de perceelsgrens. Huizing heeft zich tegen de vorderingen van de Stichting verweerd met de stelling dat de bomen sinds mensenheugenis (60 jaar) ter plaatse staan zodat er volgens Huizing door verjaring een recht van erfdienstbaarheid is ontstaan om die bomen daar te houden.

Hoge Raad

De eigenaar van een erf mag, behoudens toestemming van de eigenaar van het buurerf of een erfdienstbaarheid, geen bomen op een afstand van minder dan 2 meter van de grenslijn hebben en dus ook niet op de grenslijn (art. 713 BW oud, en art. 5:42 BW nieuw). Tenzij mocht blijken van die toestemming of erfdienstbaarheid, is de eigenaar van het buurerf bevoegd opheffing te vorderen van de onrechtmatige toestand die is ontstaan door de aanwezigheid van bomen op de grenslijn (art. 5:42 BW). Daaraan doet niet af dat de bomen, die zijn verenigd met de grond van beide erven, toebehoren aan de eigenaars van de beide erven samen.

Over het beroep op door verjaring verkregen erfdienstbaarheid op grond waarvan de eigenares van het buurerf bomen op de erfgrens moet dulden en de eigenaar van het heersend erf de eerstgenoemde kan beletten bomen op haar eigen erf om te hakken, stelt de Hoge Raad het volgende. De enkele omstandigheid dat de bomen reeds sinds mensenheugenis ter plaatse waren, is niet voldoende voor het ontstaan van een erfdienstbaarheid door verjaring. Hiervoor is vereist bezit te goeder trouw van de erfdienstbaarheid gedurende de voor verkrijging door verjaring benodigde termijn. I.c. wil dat zeggen dat vereist is dat degene bij wie het bezit is aangevangen zich krachtens erfdienstbaarheid bevoegd achtte en zich ook bevoegd mocht beschouwen de desbetreffende toestand te doen voortduren. De Hoge Raad stelt vast dat gestelde erfdienstbaarheid niet door verjaring is ontstaan. De enige omstandigheid dat de eigenares van het buurerf weet dat de bomen op haar eigen erf er sinds zeer lange tijd staan betekend niet dat zij misbruik maakt van haar bevoegdheid tot verwijdering van die bomen.

Aan art. 725 lid 2 BW (oud) moet de betekenis worden toegekend dat van een zichtbare erfdienstbaarheid (art. 744 oud) kan worden gesproken wanneer enig blijvend uitwendig teken op het bestaan van de erfdienstbaarheid wijst. Ook hierbij geldt dat het feit dat de bomen er sinds mensenheugenis staan niet voldoende is. Of sprake is van een voldoende duidelijk uitwendig teken kan niet worden beantwoord los van de vraag waarop de bevoegdheid om de bomen te hebben, gepretendeerd door degene die zich op verkrijging van de erfdienstbaarheid door verjaring beroept, naar diens voorstelling berustte en wat die bevoegdheid naar diens voorstelling inhield.