Grenzen getuigenbewijs - Arrest

HR 1 februari 1994, NJ 1994, 427 (Grenzen getuigenbewijs)

Casus

De voorzitter van het Hof laat op 4-1-1993 als getuigen verschij-nen Mercera en Fecunda. Mercera weigert de eed of belofte af te leggen omdat hij bedreigd is. Hij is zelf gede-tineerd en komt in 1995 vrij. Hij wil met de zaak niets te maken hebben. De raadsman van de verdachte deelt mee dat gijzeling de getui-ge tot andere gedachten zou kunnen brengen. De PG concludeert dat gijzelen geen zin heeft omdat daarvan geen enkel effect naar deze getuige zal uitgaan. Ook de volgende getuige (Fecunda), gedetineerd te Hoogeveen weigert elke medewerking ('Ik heb maling aan uw regels'). Het Hof acht gijzelen van deze getuige zinloos, nu deze getui-ge nog jaren gedetineerd zal zitten.

De raadsman van de verdachte beoogde de onbetrouwbaarheid van eerder afgelegde verklaringen van Mercera en Fecunda te doen blijken, door hen ook ter zitting een verklaring te laten afleggen. Het Hof acht op grond van de weigerachtigheid van de getuigen, hun eerder voor de politie afgelegde verklaring van het bewijs uit te sluiten, een onaanvaardbare ontwrichting van de be-wijs-voering in het strafproces.

HR: beginselen van een goede procesorde of het bepaalde in art. 6 lid 1 EVRM brengen in het algemeen niet mee dat de rechter zijn beslissing om niet het bevel tot gijzeling van een getui-ge te geven behoort te motiveren. De rechter mag ingevolge art 334 Sv wettig bewijsmateriaal als ambtsedige processen-verbaal in het algemeen zonder meer voor zijn bewijsvoering bezigen.

Hierna legt de HR uitvoerig uit welke grenzen er thans moeten worden getrokken:

1. Het gebruik voor het bewijs van een in een ambtsedig pro-ces-verbaal vastgelegde getuigenverklaring à charge (= ter belasting van de verdachte) is niet zonder meer ongeoorloofd en in het bijzon-der niet onverenigbaar met art 6 lid 1 en 3 sub d EVRM.

2. Als de verdediging in een stadium van het proces in de gelegenheid is geweest die getuige te (doen) ondervragen is er geen sprake van onverenigbaarheid met 6 lid 1 en 3 sub d EVRM. Daarbij neemt de verdediging zelf het initiatief en het enkele feit dat de getuige weigert te verklaren levert geen inbreuk op dit artikel op. De getuigenverklaring à charge mag -zonder dat de bedoelde gelegenheid er was- toch gebruikt worden als zij in belangrijke mate wordt gesteund door andere bewijsmid-delen. Zie in dit verband Saïdi, EHRM 20-9-1993 NJ 1994:358 (ver-plicht).

3. Beginselen van behoorlijke procesorde kunnen meebrengen dat het OM bepaalde personen als getuigen ter zitting dient te dag-vaarden of op te roepen, of dat de rechter dit beveelt. Gebeurt dit niet dan is het gevolg daarvan dat het bewijs van de in het opsporingsonderzoek afgelegde verklaringen niet gebruikt mag worden.

4. Het onder 3 overwogene zal in ieder geval gelden indien als zo'n in het opsporingsonderzoek afgelegde verklaring à charge het enig bewijsmiddel is waaruit de betrokkenheid van de verdachte rechtstreeks kan volgen terwijl deze getuige ten overstaan van de rechter zijn eerdere verklaring heeft inge-trokken of op essentiële punten ontlastend dan wel weigert te verklaren.

Als de getuige niet verschijnt en verdere oproeping zinloos is dan staat het de rechter vrij de verklaring die in het opspo-ringsonderzoek is afgelegd voor het bewijs te bezigen.

Art. 341 lid 4 Sv geeft aan dat op de getuigenverklaring van één getuige een verdachte niet kan worden veroordeeld. (Unus testis nullus testis) Als een getuige aangifte doet en vervol-gens op de zitting wordt gehoord kan de aangifte niet als schriftelijk steunbewijs dienen naast de getuigenverklaring ter zitting omdat de verklaringen uit dezelfde bron komen.