Expectancy-learning and evaluative learning in human classical conditioning: Affective priming as an indirect and unobtrusive measure of conditioned stimulus valence - Hermans, Vansteenwegen, et. al. (2002) - Artikel

Hedendaagse cognitieve modellen van klassiek conditioneren geven een raamwerk voor het begrip van de angsten en fobieën van mensen. Volgens deze modellen is klassiek conditioneren het verkrijgen van associaties tussen representaties van stimuli of gebeurtenissen. Voor een uitleg van klassiek conditioneren, zie een aantal eerder samengevatte artikelen. Kort geleden is er een scheiding vastgesteld tussen twee verschillende vormen van leren in klassiek conditioneren: verwachtings-leren en slechts referentieel leren. Verwachtings-leren ontstaat als het tonen van de CS de verwachting van een echte US gebeurtenis activeert. Referentieel leren ontstaat als het tonen van de CS een representatie van de US activeert, zonder dat de verwachting van de US ook ontstaat. Dus de CS zorgt ervoor dat iemand aan de US denkt, maar de US niet verwacht. Evaluatief conditioneren is een type referentieel leren: de observatie dat de presentatie van neutrale stimuli met (niet) geliefde stimuli, verandert de valentie van de stimuli in een (negatieve) positieve richting. Evaluatief conditioneren verschilt van verwachtings-leren. Het hangt niet af van een bewuste CS-US combinatie. Bovendien is het niet gevoelig voor omgeving, contingentie of uitdoving. Evaluatief leren lijkt op verwachtings-leren in dat het gevoelig is voor US-revaluatie. Dus de verschuiving in valentie van de CS lijkt gebaseerd op de associatie tussen CS en US representaties. Het onderzoek naar evaluatief leren en verwachtings-leren verschilt op twee vlakken. Ten eerste verschilt het type US: bij evaluatieve experimenten werden vaak niet opvallende stimuli (smaken, foto’s) gebruikt en bij verwachtings experimenten vaak biologisch significante stimuli (eten, een schokje, eigenlijk ongeconditioneerde stimuli). Ten tweede zijn de responssystemen verschillend: evaluatieve onderzoeken richten zich voornamelijk op de verbale mening over de CS en verwachtings onderzoeken voornamelijk op de nonverbale motorische of autonome responsen.

Naast verbale beoordelingen is het belangrijk om nonverbale en fysiologische responsen te onderzoeken. Een goede manier is de prestatie op affectieve priming taken. Hierbij wordt positieve of negatieve stimuli gepresenteerd, die de participant zo snel mogelijk een waarde moet geven (positief of negatief). Elke stimulus wordt voorafgegaan door een prime-stimulus, die negatief, positief of neutraal is en genegeerd moet worden. De valentie van de prime-stimulus blijkt invloed te hebben op de snelheid waarmee men de stimuli beoordeelt. Dit is gebaseerd op het automatisch verwerken van de prime-stimulus. Het huidige onderzoek kijkt of er bewijs kan worden gevonden voor de beide vormen van leren binnen dezelfde conditioneringsprocedure. Deze conditioneringsprocedure behelst plaatjes van menselijke gezichten als CS+ en CS- en een ‘electrocutaneous stimulus’ als US. De valentie werd onderzocht door middel van de affectieve priming procedure en verbale beoordelingen. Verwachtings-leren is onderzocht door beoordelingen van US-verwachting. Opwindings- en angstbeoordelingen zijn ook geanalyseerd. Daarnaast heeft dit onderzoek als doel te analyseren of evaluatief leren zoals gedemonstreerd in aversieve conditionering vergelijkbaar is met evaluatief leren met een niet-aversieve US. Naast de CS+ en de CS- werden daarom CSpositief en CSnegatief opgenomen, respectievelijk positieve en negatieve bijvoeglijk naamwoorden. Als laatste kijkt dit onderzoek in hoeverre bepaalde instructies tot inbeelden het leren kunnen vergroten. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat mentale inbeelding de effecten van verwerving kan potentiëren. Hiervoor werden 32 studenten (11 mannen en 21 vrouwen) onderzocht.

Het experiment bestond uit drie fases:

1. Stimulus selectie: participanten beoordeelden 60 foto’s van gezichten. Ook de intensiteit van de US is in deze fase gemeten, door middel van electroden.

2. Verwerving: CS+, CS-, CSpositief en CSnegatief zijn laten zien aan de participant. Tijdens de presentatie van CSpositief en CSnegatief werd er een corresponderend geluid afgespeeld.

3. Affectieve priming: in deze fase werd de affectieve primingtaak aangeboden.

Na de verwerving gaven de participanten aan dat de ‘electrocutaneous US’ intens en onplezierig was en dat ze ervan schrokken. Tijdens de verwerving was de CS+ een valide voorspeller geworden van de US. Niet alleen vonden de participanten de US vervelend en waren ze zich bewust van de contingentie tussen CS+ en US/CS- en geen US, ook was er verwachtings-leren ontstaan. Daarnaast zijn er verschuivingen in de evaluatie van de CS+ en CS- ontstaan. Na verwerving gaven de participanten de US met positieve bijvoeglijke naamwoorden een positieve beoordeling en de negatieve US een negatieve beoordeling. Bij de conditionering van de CSpositief en de CSnegatief is geen verwachtings-leren betrokken. Bovendien is er geen significant verschil gevonden in de mate van evaluatief leren tussen de twee typen conditioneringsprocedures.

Om de mate van leren te vergroten, werd de helft van de participanten gevraagd zich iets in te beelden met betrekking tot de relatie tussen de CS en de specifieke US. Er is gebleken dat de beide groepen niet verschilden in de mate waarin ze de verschillende typen US leuk of niet leuk vonden. Ook was er geen significant effect op de mate van evaluatief leren. De mate van opwinding werd beïnvloed door de conditioneringsprocedures: de CS+ werd meer opwindend gevonden dan de CS-. Ook wekte de CS+ meer angst op dan de CS-. De CSnegatief wekte meer angst op dan de CSpositief.

Concluderend is gebleken dat de ervaring van contingente presentatie van een neutraal gezicht (CS+) en een aversieve electrische stimulus (US) de ervaring van de CS+ op twee manieren verandert:

• De CS+ werd een voorspeller voor de US.

• De CS+ werd zelf meer negatief.

Dus, evaluatief leren en verwachtings-leren kunnen samen voorkomen. Bovendien bewijzen de resultaten van de affectieve primingprocedure dat affectieve priming voor kan komen bij aversieve geconditioneerde stimuli. Een alternatief voor deze affectieve primingprocedure is de modulatie van een akoestisch schrikreflex: een defensief reflex door een onverwacht geluid. Dit varieert met de valentie die men aan een plaatje geeft. Deze modulatie kan een goede manier zijn om de valentie te meten na verwerving, maar de effecten van uitdoving kunnen er niet mee gemeten worden. Een substantiële schrikreflex wordt namelijk alleen maar gevonden bij plaatjes die veel opwinding veroorzaken, en die verdwijnen gewoonlijk na extinctie.

Naast het feit dat verwachtings-leren en evaluatief leren samen voor kunnen komen, kan er nog een conclusie getrokken worden uit de gevonden resultaten. Dit is dat de hoeveelheid evaluatief leren, resulterend uit een aversieve conditioneringsprocedure, geen interactie heeft met het type conditioneringsvoorbereiding. Dus, evaluatief leren kan ook gegeneraliseerd worden naar conditioneringsprocedures met meer biologische US stimuli. Hieruit blijkt dat klinische angsten gebaseerd op de ervaring van contingentie tussen de neutrale stimulus en negatieve stimulus, er niet alleen voor zorgen dat de CS een voorspeller wordt van een negatieve ervaring, maar ook dat de CS negatiever wordt opgevat. Een combinatie van blootstelling en counterconditionering zou een goede manier zijn om terugval van patiënten te voorkomen.

Voor vervolgonderzoek kunnen een aantal dingen interessant zijn. Ten eerste om te onderzoeken of de gevonden conditioneringseffecten ook gevonden worden bij andere typen stimuli. Ten tweede om te onderzoeken of dezelfde evaluatieve verschuivingen worden gevonden als de CS achteraf gemaskeerd wordt tijdens verwerving. Ten derde om de precieze aard van de geconditioneerde respons te onderzoeken, die blijft bestaan na extinctie.