Ervaren Discriminatie in Nederland - Andriessen et al. - Artikel

Welk onderzoek staat in het rapport?

‘Ervaren discriminatie in Nederland is een rapport, waarin aan ruim 12.500 mensen uit de Nederlandse bevolking vragen gesteld zijn over hun ervaringen met discriminatie. Er is onder andere gevraagd op welke gronden gediscrimineerd wordt en op welke terreinen deze ervaringen zich voordoen. Daarnaast is aandacht besteed aan de discriminatie-ervaringen van specifieke groepen, zoals migrantengroepen, mensen met een beperking en seksuele minderheden. Ook is gekeken naar de gevolgen die ervaren discriminatie voor de betrokkenen kan hebben wat betreft emoties en gedrag. Voor de volledige resultaten uit het rapport wordt verwezen naar het rapport. Tevens worden de bevindingen in het rapport weergegeven in tabellen en grafieken.

Welk onderzoek staat in het rapport?

‘Ervaren discriminatie in Nederland is een rapport, waarin aan ruim 12.500 mensen uit de Nederlandse bevolking vragen gesteld zijn over hun ervaringen met discriminatie. Er is onder andere gevraagd op welke gronden gediscrimineerd wordt en op welke terreinen deze ervaringen zich voordoen. Daarnaast is aandacht besteed aan de discriminatie-ervaringen van specifieke groepen, zoals migrantengroepen, mensen met een beperking en seksuele minderheden. Ook is gekeken naar de gevolgen die ervaren discriminatie voor de betrokkenen kan hebben wat betreft emoties en gedrag. Voor de volledige resultaten uit het rapport wordt verwezen naar het rapport. Tevens worden de bevindingen in het rapport weergegeven in tabellen en grafieken.

Waarom is het belangrijk om ervaren discriminatie te meten?

Het belang van deze studie laat zich in twee samenhangende redenen samenvatten:

1. Er bestaat nog geen beeld van de mate van ervaren discriminatie onder deNederlandse bevolking;

2. Dat beeld kan licht werpen op de (omvang van de) gevolgen van ervaren discriminatie. Discriminatie kan negatieve gevolgen hebben, zowel voor individuen als voor de samenleving.

Wat is het verschil tussen discriminatie en ervaren discriminatie?

Er bestaat een verschil tussen discriminatie en ervaren discriminatie. Discriminatie wordt binnen de sociale wetenschappen wel omschreven als ‘het nadelig behandelen van personen omdat zij behoren tot een bepaalde groepering of tot een bepaalde groepering worden gerekend’. Bij ervaren discriminatie gaat het erom wat mensen zelf als discriminatie ervaren en als zodanig benoemen, onafhankelijk van de gevolgen (men hoeft er dus geen nadeel van te ondervinden). Gebeurtenissen die voor de wet of volgens sociaalwetenschappelijke definities geen discriminatie zijn, kunnen door mensen wel zo ervaren worden. In dit rapport wordt uitgegaan van ervaren discriminatie.

Welke onderzoeksvragen stelt het rapport?

1. In welke mate ervaren inwoners van Nederland discriminatie, op welke gronden en op welke terreinen doen deze ervaringen zich voor?

2. In welke mate ervaren bepaalde groepen in Nederland discriminatie, op welke gronden en op welke terreinen doen deze ervaringen zich voor?

3. Wat zijn de gevolgen van ervaren discriminatie? 

Wat zijn de belangrijkste bevindingen van het onderzoek?

Wanneer we kijken naar ervaren discriminatie in de Nederlandse bevolking als geheel, is te zien dat leeftijd en etnische herkomst de meest genoemde gronden zijn. Soms overlappen gronden voor een belangrijk deel met de groepen.

Ook laat het rapport zien dat discriminatie vooral wordt ervaren bij het zoeken naar werk en in de openbare ruimte. Daarnaast zien we dat ruim één op de tien mensen discriminatie heeft ervaren in de openbare ruimte. De meest genoemde discriminatiegrond bij de laatste discriminatie-ervaring op het terrein van uitgaan en de openbare ruimte betreft etnische herkomst en ook huidskleur is relatief veel genoemd. Mensen met een beperking, onder hen met name degenen met psychische klachten, ervaren ook relatief veel discriminatie in de vrije tijd.

Wanneer gekeken wordt naar het onderwijs, valt op dat één op de tien scholieren en studenten in het afgelopen jaar op enige wijze discriminatie heeft ervaren in het onderwijs. Een kleine 10% van de werkenden heeft discriminatie op de werkvloer ervaren. Leeftijd, geslacht en etnische herkomst zijn de belangrijkste discriminatiegronden die genoemd worden op deze terreinen. Van de Nederlandse bevolking heeft 5% zich door een van de genoemde instanties in dit onderzoek gediscrimineerd gevoeld, bijvoorbeeld door politie, het UWV en woningverhuurders.

Welke conclusies trekt het rapport omtrent discriminatie-ervaringen van specifieke groepen?

1. Migranten ervaren over de hele breedte van terreinen veel discriminatie.

2. Veel moslims ervaren discriminatie: twee op de drie moslims zegt zich het afgelopen jaar ten minste eenmaal gediscrimineerd te hebben gevoeld. Ook is de mate van ervaren discriminatie onder moslims zeer hoog.

3. Jongeren ervaren over het algemeen meer discriminatie dan ouderen. Het gaat daarbij om uiteenlopende gronden waarop discriminatie ervaren wordt. Leeftijdsdiscriminatie speelt in alle leeftijdsgroepen een belangrijke rol, maar voor de jongere leeftijdsgroepen is ook etnische achtergrond een belangrijke discriminatiegrond. Naast een verschil in de mate waarin discriminatie ervaren wordt tussen leeftijdsgroepen, bestaat er verschil in de terreinen waarop verschillende leeftijdsgroepen discriminatie ervaren. Leeftijdsdiscriminatie vindt vooral plaats bij het zoeken naar werk onder 45-plussers.

4. Vrouwen ervaren meer discriminatie vanwege het geslacht. Deze discriminatiegrond speelt met name een rol bij discriminatie-ervaringen op de arbeidsmarkt en in de openbare ruimte.

5. Mensen met een beperking ervaren vooral discriminatie in de openbare ruimte en op de arbeidsmarkt.

6. LHB-ers ervaren vooral in de openbare ruimte discriminatie vanwege hun seksuele gerichtheid.

Hoe kan omgegaan worden met ervaren discriminatie?

Discriminatie-ervaringen raken mensen: mensen kunnen zich kwaad voelen, machteloos of zich juist sterker voelen. Ook gevoelens van onzekerheid, onveiligheid en verdriet worden genoemd. Ervaren discriminatie is dus geen neutrale gebeurtenis, maar iets dat stress kan opleveren. De strategieën die mensen toepassen om dit te verminderen, wordt wel coping genoemd. In het algemeen worden twee vormen van coping onderscheiden.

Ten eerste copingstrategieën, waarbij men ernaar streeft om de situatie die stress oproept te veranderen. Zo kan men de dader op zijn of haar gedrag aanspreken of steun zoeken bij anderen. De andere vorm van coping heeft te maken met het reguleren van de emoties die gepaard gaan met de ervaren discriminatie. Deze coping-strategieën zijn niet gericht op het veranderen van de situatie, maar bijvoorbeeld op de waardering van de gebeurtenis. Dat kan door de betekenis ervan te bagatelliseren of discriminatie in zijn geheel te ontkennen of te negeren. Ook kan men proberen om discriminatie te vermijden door te proberen de aandacht niet op zichzelf te vestigen of situaties te ontlopen waarvan verwacht wordt dat er discriminatie plaatsvindt.

Wat zijn de gevolgen van ervaren discriminatie?

Naast het willen verminderen van de stress die ervaringen met discriminatie opleveren, kunnen mensen ook allerhande gevolgen ondervinden van ervaren discriminatie.

Het meest duidelijke voorbeeld hiervan is dat mensen het gevoel hebben niet aan het werk te komen. Per terrein worden de gevolgen beschreven die mensen rapporteren. Dit wordt steeds gedaan voor twee groepen: allereerst de mensen binnen een terrein die discriminatie hebben meegemaakt (zoals alle scholieren en studenten met een discriminatie-ervaring). Ten tweede de gevolgen in het totaal van de participanten op een bepaald terrein.

Gevolgen van ervaren discriminatie in de openbare ruimte en tijdens het uitgaan: van de mensen met een discriminatie ervaring komt een kwart niet meer in bepaalde buurten en winkels, 4% is als gevolg van discriminatie verhuisd en 3% is gestopt met sporten. Het meest genoemd is het vermijden van personen: een derde van de mensen met een discriminatie ervaring in de vrije tijd, vermijdt bepaalde personen, omdat zij discrimineren.

Deze gegevens kunnen we ook bekijken voor het totaal van de Nederlandse bevolking (dus inclusief de mensen zonder discriminatie-ervaring). Van de gehele Nederlandse bevolking waagt 5% zich niet meer in bepaalde buurten of koopt niet meer in bepaalde winkels vanwege discriminatie. Ook op sociaal gebied heeft ervaren discriminatie in de vrije tijd gevolgen: 6% van de Nederlandse bevolking mijdt bepaalde personen, 1% is verhuisd of gestopt met sporten als gevolg van discriminatie.

Gevolgen van ervaren discriminatie op de arbeidsmarkt: De gevolgen van ervaren discriminatie op het terrein van arbeid laten zich vooral voelen in werkbeleving en in motivatie. Maar er zijn ook positionele gevolgen aan te wijzen: zo wordt ander werk gezocht, gestopt met werken, etc.

De gevolgen die we hierboven beschreven, betroffen mensen die aangaven zelf discriminatie te hebben meegemaakt. Deze gegevens kunnen we ook bekijken voor alle werkenden (dus inclusief de mensen zonder discriminatie-ervaring). Hier zie je dat sommigen zich ziek melden. Een ander deel voelt zich juist extra gemotiveerd te laten zien dat ze het werk wél aankunnen. Naast gevolgen voor werkbeleving en motivatie, kunnen mensen ook gevolgen ervaren op het terrein van hun positie.

Gevolgen van ervaren discriminatie in het onderwijs: Ook in het onderwijs heeft ervaren discriminatie gevolgen voor motivatie, verzuim en welbevinden van studenten.

Wat zijn de conclusies van het rapport?

Ervaren discriminatie in Nederland is in dit onderzoek in kaart gebracht door een groot aantal mensen concrete situaties voor te leggen, hen te vragen of zij dit hebben meegemaakt en of dit discriminatie betrof. Een aanzienlijk deel van de inwoners van Nederland ervaart discriminatie.

Het vaakst doen zich voorvallen voor in de openbare ruimte en bij het zoeken naar werk. Leeftijd en geslacht zijn belangrijke discriminatiegronden. Ook etnische herkomst en huidskleur zijn vaak genoemd. Dit komt doordat een groot deel van de migranten zich gediscrimineerd voelt. Discriminatie-ervaringen kunnen verstrekkende gevolgen hebben, zowel positief als negatief.

Het onderzoek heeft laten zien dat er variatie is in niet alleen de mate waarin bepaalde groepen discriminatie ervaren, maar ook in de uitingsvormen en terreinen. Deze variatie is geduid als verschillende typen discriminatie in verband zijn gebracht met risico-inschattingen en gebrek aan maatschappelijke acceptatie. De discriminatie-ervaringen van groepen lijken dus niet willekeurig te zijn, maar duiden op patronen die samenhangen met hoe groepen in de samenleving worden gezien. De mate van ervaren discriminatie kan daarbij een indicatie vormen van hoe diep gevoeld die beelden zijn: hoe negatiever en breder de stereotypen gedeeld worden, hoe meer discriminatie een groep ervaart. De mate van ervaren discriminatie vormt zo een reflectie van het maatschappelijke klimaat rond verschillende groepen. Onder een deel van de Nederlandse bevolking bestaat een aanzienlijke weerstand tegen de aanwezigheid van niet-westerse migranten.

Stampvragen

1. Wat is coping?

2. Welke onderzoeksvragen stelt het rapport?

3. Wat is het verschil tussen discriminatie en ervaren discriminatie?