Durkheim: de gemeenschap bestaat boven het individu - van Manen - Artikel

Emile Durkheim wordt gezien als een van de founding fathers van de rechtssociologie. Durkheim gaat ervan uit dat er zowel buiten als boven de individuen een gemeenschap bestaat (de société) met een eigen bewustzijn en geweten, dat het gedrag van de mensen beïnvloedt of zelfs bepaalt. Dit wijkt af van het moderne westerse denken, dat vooral gericht is op de autonome, kiezende individu.

Wat ziet Durkheim als object van de sociologie?

Hij benadert het object door het introduceren van drie begrippen: de gemeenschap, de conscience collective en de sociale feiten. Het object wordt volgens hem met deze drie begrippen gegeven.

  • In de eerste plaats is het object volgens Durkheim dus de gemeenschap. Deze ziet hij als een zelfstandige, aparte werkelijkheid en dus meer dan een verzameling van individuen. De gemeenschap heeft een eigen identiteit, geweten, bewustzijn, moraal, persoonlijkheid, enz.

  • In de tweede plaats heeft de gemeenschap een conscience collective. Dit begrip heeft een dubbele betekenis: zowel een collectief bewustzijn als een collectief geweten. De gemeenschap kan slechts met behulp van deze zogenaamde conscience collective doordringen tot op het niveau van het individu.

  • In de derde plaats richt hij zich op de sociale feiten. Dit zijn ook bovenindividuele verschijnselen. Het zijn manieren van handelen en denken die waarneembaar voorkomen in de werkelijkheid.

Hoe bestudeert Durkheim zijn object?

De gemeenschap en de conscience collective zijn niet rechtstreeks te bestuderen, maar de sociale feiten kunnen wel worden onderzocht, waarna vervolgens uitspraken gedaan kunnen worden over de conscience collective en over de gemeenschap. Om de sociale feiten te onderzoeken, geeft hij een wetenschappelijke, sociologische methode. Het is gericht op het verzamelen van cijfermateriaal (kwantitatieve gegevens). Hij geeft drie regels:

  • Sociale feiten moeten worden bestudeerd als ‘voorwerpen’;

  • Alle alledaagse vooronderstellingen moeten systematisch worden uitgebannen;

  • De socioloog wordt aangespoord om als object slechts een groep verschijnselen te onderzoeken die vooraf gedefinieerd zijn op basis van gemeenschappelijke, externe verschijnselen.

De term sociaal feit is voor Durkheim het belangrijkste begrip. Wil er van een sociaal feit sprake zijn, dan moet er volgens hem iets boven-individueels aan de hand zijn. De verplichtingen die de sociale feiten opleggen, bestaan buiten het bewustzijn van het individu en hebben een dwingende macht over hem. Het is echter niet voldoende om uitsluitend te zoeken naar de oorzakelijke verbanden. Naast het zoeken naar de oorzaak-gevolg-relaties, is het namelijk ook van belang dat de functies van en sociaal feit worden blootgelegd. De functie is volgens Durkheim steeds sociaal. Oorzaak en functie hebben volgens Durkheim een zekere reciprociteit: de ene kan niet zonder de andere.

Om de normaliteit van een verschijnsel te constateren, moeten de geconstateerde externe kenmerken van een verschijnsel ‘in de natuur der zaken’ gefundeerd zijn. Hij geeft verschillende regels om het onderscheid te maken tussen normaal en pathologisch:

  • Regel 1: een sociaal feit is normaal wanneer dit optreedt in het gemiddelde van de gemeenschappen van dezelfde soort. Dit moet beschouwd worden in de corresponderende fase van hun evolutie;

  • Regel 2: de waarheid van het resultaat van deze methode kan vastgesteld worden door te laten zien dat de algemeenheid van het fenomeen gerelateerd is aan de algemene condities van het collectieve leven in dat bepaalde sociale model;

  • Regel 3: het is noodzakelijk om aan de hand van de tweede regel de waarheid vast te stellen, indien het sociale feit betrekking heeft op een sociale soort dat zijn ontwikkeling nog niet heeft voltooid.

Durkheim stelt dat het recht, de moraal, de rechtsregels en de morele regels eigenlijk altijd in overeenstemming zijn met de conscience collective, behalve in de gevallen dat er een conflict is dat pathologisch van aard is.

Met moraal bedoelt hij niet de subjectieve moraal. Hier moet de psychologisch zich volgens hem op richten. De moraal is volgens Durkheim objectief en behorend tot de gemeenschap: de sociale moraal. Deze is dan ook niet altijd hetzelfde en kan per tijd en plaats verschillen. Het rechtsbegrip dat hij hanteert, is niet een simpel en positivistisch rechtsbegrip (zoals de wet en de rechter dat bepalen), maar het is een sociaal feit dat zeer nauw verweven is met de conscience collective en de moraal. De rechtsregel is dan ook niet alleen de manier om gewoonlijk te handelen, maar vooral een manier om in overeenstemming met een gemeenschappelijke verplichting te handelen, dus in zekere mate onttrokken aan de individuele willekeur.

Het doel van de sociologie is meer dan alleen het beschrijven van de sociale werkelijkheid, hij wil namelijk ook de sociale feiten veranderen.

Er kan dan ook gezegd worden dat Durkheim een belangrijke bijdrage geleverd heeft aan het sociologisch denken en aan de sociologie.

Image

Access: 
Public

Image

Join WorldSupporter!
Search a summary

Image

 

 

Contributions: posts

Help other WorldSupporters with additions, improvements and tips

Add new contribution

CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.
Image CAPTCHA
Enter the characters shown in the image.

Image

Spotlight: topics

Image

Check how to use summaries on WorldSupporter.org

Online access to all summaries, study notes en practice exams

How and why use WorldSupporter.org for your summaries and study assistance?

  • For free use of many of the summaries and study aids provided or collected by your fellow students.
  • For free use of many of the lecture and study group notes, exam questions and practice questions.
  • For use of all exclusive summaries and study assistance for those who are member with JoHo WorldSupporter with online access
  • For compiling your own materials and contributions with relevant study help
  • For sharing and finding relevant and interesting summaries, documents, notes, blogs, tips, videos, discussions, activities, recipes, side jobs and more.

Using and finding summaries, notes and practice exams on JoHo WorldSupporter

There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.

  1. Use the summaries home pages for your study or field of study
  2. Use the check and search pages for summaries and study aids by field of study, subject or faculty
  3. Use and follow your (study) organization
    • by using your own student organization as a starting point, and continuing to follow it, easily discover which study materials are relevant to you
    • this option is only available through partner organizations
  4. Check or follow authors or other WorldSupporters
  5. Use the menu above each page to go to the main theme pages for summaries
    • Theme pages can be found for international studies as well as Dutch studies

Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?

Quicklinks to fields of study for summaries and study assistance

Main summaries home pages:

Main study fields:

Main study fields NL:

Follow the author: Vintage Supporter
Work for WorldSupporter

Image

JoHo can really use your help!  Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world

Working for JoHo as a student in Leyden

Parttime werken voor JoHo

Statistics
1061