Dragojevic t. Kroatië - Arrest

Dragojevic t. Kroatië (EHRM 15-01-2015, 68955/11, JBP 2015/57)

Casus

De zaak betreft de inzet van telefoontaps. De Kroatische klager, Ante Dragojević, werkte als matroos op een containerschip. Hij werd verdacht van betrokkenheid bij drugshandel per zee tussen Latijns-Amerika en Europa. De autoriteiten hebben daarop een verzoek gedaan om de telefoon van klager af te tappen. De onderzoeksrechter heeft hier toestemming voor gegeven. Deze toestemming werd later nog 3 keer vernieuwd. De rechter had toen in het bijzonder verklaard dat "het onderzoek kon niet worden uitgevoerd op andere wijze". In januari 2009 werd Dragojević gearresteerd en vastgehouden op verdenking van drugshandel. Zijn voorarrest werd 4 keer verlengd op grond van een risico van recidive en wegens de ernst van de beschuldigingen.

Hij werd beschuldigd van drugshandel en witwassen van geld. In de strafzaak tegen hem, verzocht Dragojević de resultaten van het onderzoek uit te sluiten van het dossier. Hij voerde aan dat dit onrechtmatig verkregen bewijs was. Volgens hem was de toestemming voor het gebruik ervan niet voldoende gemotiveerd. Zijn verzoek werd afgewezen. Hij werd schuldig bevonden en veroordeeld tot 9 jaar gevangenisstraf. De beslissing was gebaseerd o.a. op getuigenverklaringen, bewijs verkregen door talrijke huiszoekingen en het gebruik van de geheime surveillance maatregelen. Zijn veroordeling werd in hoger beroep bevestigd door het Hooggerechtshof in september 2010 en zijn constitutionele klacht werd in mei 2011 verworpen. Dragojević richtte zich toen tot het EHRM en beriep zich op schending van art. 6 en 8 EVRM. Volgens Dragojević had de onderzoeksrechter niet voldaan aan de plicht om te beoordelen of het gebruik van geheime surveillance noodzakelijk en gerechtvaardigd was. Daarnaast klaagde hij over de oneerlijkheid van het proces tegen hem (gebrek aan onpartijdigheid en bewijs verkregen door illegale, geheime toezichtmaatregelen).

EHRM

Het Hof oordeelt dat de telefoontaps een inbreuk vormen op de persoonlijke levenssfeer. Het Hof heeft i.c. gesteld dat de Kroatische wet voorafgaande rechterlijke toetsing, en een gedetailleerde motivering op de punten van rechtmatigheid, noodzakelijkheid en proportionaliteit vereist. Echter, in Kroatië was een praktijk ontstaan waarbij de rechter-commissaris noodzakelijkheid en proportionaliteit in zijn voorafgaande toestemmingsbesluit niet motiveerde. De motivering werd eventueel later in een strafrechtelijke procedure toegevoegd. Volgens het Hof leidt dit tot schending van artikel 8 EVRM. Omdat aan de beslissing tot het inzetten van dat middel alleen een standaardzin betreffende de wettelijke subsidiariteitstoets (“the investigation could not be conducted by other means”) ten grondslag was gelegd. Dit was niet onderbouwd met concrete feiten en omstandigheden.

Daarbij is niet ingegaan op de feitelijke gegevens van de zaak die erop wijzen dat het onderzoek inderdaad niet op een andere, minder ingrijpende wijze kon worden gerealiseerd. Gelet op de gevoeligheid van geheime surveillance, moeten er voldoende waarborgen tegen mogelijk misbruik zijn.

Omdat de klager ter zake alleen een formeel verweer had gevoerd en niet ook de betrouwbaarheid van de telefoontaps ter discussie heeft gesteld, faalt zijn klacht ex artikel 6. Ook zijn klacht betreffende de dubbelrol van de rechter (door ook naast de voorlopige hechtenis ook zitting te nemen in het college dat de zaak inhoudelijk heeft behandeld) wordt verworpen. Die enkele omstandigheid is volgens het Hof onvoldoende voor schending van artikel 6 EVRM.

Kern

Het Hof benadrukt het belang van voorafgaande motivering (en dus toetsing) van de noodzakelijkheid en proportionaliteit. Het nationale recht (zoals het door de nationale rechter is uitgelegd en toegepast) biedt i.c. onvoldoende waarborgen tegen misbruik van recht. Daarom voldeed deze procedure voor het aanvragen en uitvoeren van de telefoontap niet aan de eisen van rechtmatigheid.